Aurrerapausoaren ikurtzat hartu dute hezkuntza Euskararen Legearen 30 urteurrenean. Eta, zinez, indar hartu du euskarak eskoletan: D ereduan ari dira Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ikasleen %62,7. Bi hutsune ageri dira datuetan, ordea: zenbat eta maila handiagoa, orduan eta toki txikiagoa du euskarak —Lanbide Heziketan bereziki—, eta ikasleak euskalduntzeko arazoak daude, baita D ereduan ere. Ia aho batezkoa da aldarria: agortuta daude ereduak.
Hezkuntza erabat erdalduna zen garaian jarri zituzten martxan ereduak. Ikastolak ari ziren euskarazko irakaskuntzan, baina mugatua zen haien irismena: ikasleen %12 inguru zituzten. Eskola publikoetan eta erlijiosoetan salbuespen zen euskara. Maisu-maistren %95ek ez zekiten euskaraz 1980ko hamarkada hasieran.
Egoera horretatik abiatuta aritu da euskara etenik gabe aurrera egiten. Hizkuntz ereduak ezarri zituztenean, erdara hutsezkoa, A eredua, zen jaun eta jabe: lau ikasletik hiru pasatxo ari ziren eredu horretan. Euskara ikasgai gisa sartzea zen aurrerapauso bakarra. B ereduak zerbait egin du gora, A eredua jaitsi ahala. Euskara hutsez, D ereduan, hamarretik sei ari dira gaur egun, orain hiru hamarkada halako zortzi. Aldeak agerikoak dira, hala ere. D ereduaren pisua aurtengo ikasturtean, irakats-aldika: Haur Hezkuntzan, %75; Lehen Hezkuntzan, %68; DBH Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, %60; Batxilergoan, %57; eta Lanbide Heziketan, %24.
Joera horrek luze dirau: zenbat eta maila handiagoa, euskarazko ereduak orduan eta toki txikiagoa. Ariketa: hartu 1993an eta 1994an jaiotako neska-mutilak, eta aztertu urtez urte zer irakats-alditan zeuden. Hona: 1998-99ko ikasturtera arte, Haur Hezkuntzan egon ziren, eta D ereduan ari ziren %55, eta A ereduan, %15. Gero Lehen Hezkuntzan ere paretsu. DBHra igarotzean, lehen aldaketak, 2006 eta 2010 artean: D ereduan %53 inguru, eta A ereduan, %20, B ereduaren kaltetan. Benetako aldaketa ondoren dator, derrigorrezko eskola garaia bukatuta: Batxilergoan, 2010 eta 2012 artean, eutsi egiten dio D ereduak (%53), baina A ereduak indar handia du (%44), B eredua desagertu egiten baita ia erabat. Eta Lanbide Heziketan, zer esanik ez: 1993-1994an jaiotakoak iritsi direnean, aurten, %24 ari dira euskarazko ereduan; %74 erdara hutsezkoan.
Diferentziak euskara mailan
Ereduak asko esan nahi du ikasleen euskara mailan. ISEI erakundearen ebaluazio diagnostikoek azaleratzen dute euskalduntzeko nolako zailtasunak dauden. Azken ikerketak dio: euskara maila kaskarra dute A ereduko ikasleen %86k, B eredukoen %42k eta D eredukoen %25ek. Batez besteko mailatik gorakoetan ere aldeak badaude: A ereduan %2 dira, B ereduan %15 eta D ereduan %27.
Euskalduntzeko arazoak badira D ereduan ere. Horretaz ohartarazi du aurten bertan Eskola Kontseiluak, esanez maila kaskarra dutela ikasle batzuek eta hori traba dutela ikasketetan. Bi erabaki hartu ditu, hala ere, Jaurlaritzak. Bat: euskara tituluetatik salbuetsi ditu D eta B ereduetako ikasleak. Bi: hiru eleko eredua bultzatu du, euskarari pisua kenduta. Gaztelaniak, ingelesak eta euskarak orduen %20na izango dute gutxienez; hortik aurrera, eskola bakoitzaren esku. Ikasle gehienek, D eredukoek, euskarazko ordu gutxiago izango dituzte. Bozetako programan, eredua aztertzeko prest agertu zen EAJ.
EAEko Euskararen Legeak 30 urte (IV). Hezkuntza eta helduen euskalduntzea
Euskalduntze mugaz betea
Nabarmen indartu da euskara hezkuntzan: %63ren irakats-hizkuntza da; datuek diote, ordea, zailtasunak daudela euskalduntzekoDerrigorrezko garaitik at egoera ahulagoan dago euskara, Lanbide Heziketan batez ere
Iruzkinak
Ez dago iruzkinik
Ordenatu