«Oso larria da frankismoaren aurrean jarrera neutrala izatea»

Duintasunaren Batzordea (Comissio de la Dignitat) elkartea lan itzela egiten ari da memoria historikoaren alorrean. Salamancako Paperak Kataluniara itzuli ziren, neurri handi batean, elkarte honek egindako lanari esker. Eta Josep Cruanyes (El Masnou, Bartzelona, 1952) elkarteko eledunak badu zeresana horretan. Los papeles de Salamanca. La expoliación del patrimonio documental de Cataluña (Salamancako paperak. Kataluniako ondare dokumentalaren lapurreta) liburuaren egilea da Cruanyes. Abokatua eta historialaria ere bada, eta ikur bat katalanen hizkuntz eskubideen defentsan. Elkarteak Bartzelonan duen egoitzan egin dio harrera BERRIAri.

Kataluniako Parlamentuak 36ko gerrako eta diktadura garaiko epaiketak baliogabetzeko lege proposamena onartu du. Zuek jarri zenuten abian prozesua. Pozik?

Urrats bat egin da. Orain arte Kataluniako Parlamentuak 36ko gerrak Katalunian utzitako ondorioak gaitzesteko hainbat eskaera igorri ditu Espainiako Gorteetara, behin eta berriz bertan behera gelditu direnak. Beraz, aurrerapausorik ez zegoela ikusirik, gure elkarteak proposamen bat egin zien erronka beraren alde lanean diharduten beste hainbat elkarteri, Kataluniako Parlamentuarentzat legea idazteko.

Zein balio du onartutakoak?

Alderdi politikoek orain arte egin dituzten gaitzespenetatik harago doa. 1938tik 1975era bitarteko auzibideak egungo legegintzaren kontra zihoazen, eta, lege honen bitartez, Kataluniak aukera izango du diktaduran egin ziren epaiketa politikoak baliogabetzeko.

Zein izan da mozio hau aurkezteko erabili duzuen prozedura?

Memoria historikoaren alde lan egiten duten elkarteen oniritzia jasota, joan den maiatzaren 11n bildu ginen Kataluniako Parlamentua osatzen duten alderdi politiko guztiekin, aipatutako lege proposamena aurkezteko. Ondoren, erantzuna jaso genuen lege proposamena bideratzeko eskaerarekin. Erantzun horren arabera, Junts pel Si, CUP eta Catalunya Si Que Es Pot alderdiek sustengatu zuten proposamena, eta PSC, C's eta PP, aldiz, kontra agertu ziren.

Nola ulertzen da orain arte Kataluniako Parlamentuak ez onartu izana halakorik?

Zuzenean, ezin da ulertu. Nekagarria da, batez ere, frankismoaren errepresioa pairatu zuten biktimentzat. Badelako garaia inpunitatea amaitzeko.

Frankismoaren biktimen aldeko hainbat elkartek uste dute 23 urteko pujolismoak mesede gutxi egin diola memoria historikoari. Ados al zaude?

Bai, egia da. Memoriaren inguruan ez zen askorik egin. Baina, tira. Jordi Pujolen agintaldietan parlamentuan horrelakorik aurkeztu ez izana bazen gainontzeko alderdi politikoen ardura ere. Tira, hirukoak ondoren egin zuen zer edo zer gehiago, baina, gure ustez, orokorrean beti joan dira eskuko frenoa jarrita.

Eta orain, zer iritzi duzue garai berri hauetaz?

Egia esan, eta kanpora begira soilik prozesu independentistaren bidean lan egiten dela saldu nahi duten arren, orain arte egin ez diren hainbat eta hainbat gauzatan lanean ari dira. Adibidez, hobiei dagokienez. Gobernuak araudi bat sortu du DNA laginak aztertzeko, eta horretan aurrerapauso itzela eman dute gorpuak identifikatze aldera. Beraz, gure elkartetik behintzat, esan dezakegu denbora gutxian gauza asko egiten ari direla.

Hainbat familiak bertatik bertara ikusi duzue saioa Kataluniako Parlamentuan. Tartean Bartzelonan hil zuten Txikiren familia.

Bai eta kontzienteki egin dugu horrela. Izan ere, Auzitegi Gorenak Txiki antidemokratikoa dela esaten du, baina guk uste dugu Lluis Companys eta Puig Antichen maila berean egon behar duela.

Zuen ekinaldiaren helburua ere bada Kataluniatik at ere erabilgarri izatea, ezta?

Noski, guk Kataluniarako egin dugu, baina, adibidez, Euskadin, estatutua onartu zen, eta Eusko Jaurlaritza sortu zen; beraz, mozio hau ere erabilgarria izan daiteke han. Bestela, badirudi, errepublikaren legezkotasunaz baliatzea tabua dela, ezta gutxiago ere!

Bartzelonan polemika piztu da Born auzoan aste honetan bertan zabaldutako behin-behineko erakusketaren harira: Franco, Garaipena, Errepublika. Inpunitatea eta hiri espazioa. Frankismoaren kritika gisa aurkeztu dute. Zein iritzi duzu zuk?

Ikuspegi desberdinak aurkezten dituen erakusketa da, eta ez dut gaizki ikusten. Niretzat, polemikaren jatorrian dago ez dela egin Francoren irudia kalean jartzeak eragin zezakeen nahaspilaren inguruko gogoetarik. Desberdina litzake, agian, erakusketa barruan izango balitz, baina argi zegoen kanpoan jarrita gertatu dena gertatuko zela...

Nola uste duzu jokatu beharko luketela administrazio publikoek sinbologia frankistaren inguruan?

Ezinbestekoa da garbiketa egitea. Plakak, kaleen izenak eta monumentuak lehenbailehen garbitu behar dira. Oso larria da frankismoaren aurrean jarrera neutrala izatea, batez ere alderdi politiko demokratikoen kasuan. Alegia, ohituta gaude gaitzespenak entzuten, baina beti neutraltasunetik. Eta tamalgarria da. Alemaniak, adibidez, urrats gehiago egin ditu bide horretan. Politikariek batzuetan uste dute memoria historikoari dagozkion keinuak sinbolikoak direla, eta hor dago arazoa. Soilik sinbolikoak badira, gutxi balio dute.