«ETAk esandakoak gobernuarekin akordio bat egiten lagunduko digu»

Ekainean Errepublika Martxan mugimenduaren gorakadaren parte izan zen Vincent Bru (Baiona, 1955), Ipar Euskal Herriko hiru diputatuen artean aukeratu zutenean. Gatazkaren konponbidean Frantziako Justizia Ministerioarekin elkarrizketan parte hartzen duen ordezkaritzako kideetako bat da. Horrek gatazkaren konponbidean leku zentrala eman dio Kanboko (Lapurdi) alkate zenari. Bake prozesua zertan den azaldu dio BERRIAri.

Parisko mobilizaziotik astebetera, zer bilan egiten duzu?

Egin dezakegun bilana da jende asko izan dela: 11.000 pertsona. Antolatzaileek espero baino gehiago, eta hori aktualitate kargatu bat bazela bezperan zein egun berean. Mobilizazio garrantzitsua izan da, erakusten baitu presoen aldeko dinamika ez dela soilik elkarte eta hautetsien arrangura bat; gizarte zibilarena ere bada. Presoen egoerari azkar aterabide bat emateko gure posizioa sendotu duen mobilizazioa izan da.

Zein da hurrengo etapa?

Urtea amaitu baino lehen Justizia Ministerioarekin elkartu behar dugu normalean. Ikusiko dugu orduan zehazki zer metodo proposatzen duen gobernuak, eta azkar joateko gure borondatea oroitaraziko diogu. Ongi ulertu dugu ez dela kolektiboa izango, baina nahiko genuke hilabete batzuetara ekintza plan bat finkatua izan dadin, bide orri bat. Kartzeletako administrazioarekin eta gurekin hitz egina izango litzatekeen bide orri bat nahiko genuke. Lehentasunak badira: baldintzapeko askatasunak, kondena luzeak egin dituzten presoak —28 urte preso direnak, adibidez— edo preso gaixoen kasuak. Beste guzientzat Euskal Herritik gertuago diren kartzeletara hurbiltzea aztertuko da. Oso konplexua dela ulertzen dugu, kasuan-kasuan egingo dela, baina fase operazional batera pasatu behar dugu. Ez dugu nahi urte batera edo bira atzeratua izatea.

Ostegunean Ion Paroten bosgarren baldintzapeko askatasuna aztertua izango da.

Elementu garrantzitsua izanen da, gaur egungo galdera delako. Epaileen borondateaz aparte, Parisko arlo antiterroristak sistematikoki helegitea jartzen zion, iduri zitzaiolako neurria ez zela behar bezalakoa. Nahi duguna kontrakoa da: Euskal Herriko egoeraren garapena kontuan hartua izan behar da, polo antiterroristak zuzenean ez dezan helegiterik jarri. Ostegunean, Paroten kasuan, aterabide egoki bat nahi dut. Elementu garrantzitsu bat izanen da. Edo erraten ahalko diogu gobernuari ezer ez dela aldatu oraingoz, edo, alderantziz, pentsatzen ahalko dugu progresiboki arazo horiek konpontzeko bide bat hartua izan dela.

Jonan Fernandez Jaurlaritzako Bizikidetza idazkariaren iritziz, «manifestazioekin soilik» ez da Frantziaren espetxe politika aldatuko. «Itxaropen faltsuen» inguruan ohartarazi du. Zer diozu?

Guztiz kontrakoa pentsatzen dut. Arazoaz ez badugu hitz egiten, dagokion soluzioak ez du aurrera eginen. Mobilizazioa iritzi publikoaren nahikari baten kontuan hartzea zela frogatu behar genuen. Manifestazioa oso baketsua eta eraikitzailea izan da, ez da izan irainik gaur egungo gobernuaren kontra, eta, nire ustez, erran daiteke manifestazio horrek gobernuarekiko gure posizioa sendotzen duela.

Frederique Espagnacek zioen manifestazioa ez dela gobernuarekin «indar harreman» moduan ulertu behar. Hala da?

Hori da, ez da indar harremanik gobernuarekin. Hain da egia, non Justizia Ministerioko gure bitartekariari erran genion manifestazioa antolatuko genuela. Jakinean zen, eta onartua izan da. Euskal Herriaren determinazioa erakusteko balio izan du, arazo honi soluzioa aurkitzeko bere nahikariaren froga izan da.

ETAk Jean Serge Nerinen senideei bere «doluminak» adierazi dizkio. Gobernuaren eskaera bat izan da presoen auziari segida emateko?

Ez batere, nik ez dut inoiz halakorik entzun. ETAren erabaki propioa izan da, bere kideak ohoratzen dituen erabakia. Ez nuke Max Brisson bezala erranen ETA ez dela gehiago antolakunde terrorista bat; horretaraino ez nintzateke joango. ETAk ulertzen du zer ari den gertatzen, gure etxean, Frantzian. Haren lehen pauso garrantzitsua izan zen adieraztea presoak ez zirela gehiago ETAren bozeramaileak, eta edozein hitz edo ekintzez libre zirela ETAri begira. Haren doluminek erakusten dute ulertu duela denek nahi duten adiskidetzea biktima guzien aitortzatik datorrela. Puntu hori Aieteko proiektuan da. Gauza berria da, oso garrantzitsua eta bihurgune historikoa da ETAren jarreran. Frantziako Gobernuarekin akordio bat egiten lagunduko digu.

Zer eragin izango du zehazki?

Jadanik errana izan dugun bezala, ETAren desegitea ez da baldintza bat izan Justizia Ministerioarekin ditugun elkarrizketetan, baina desiragarria litzateke ahal bezain fite gertatzea. Zintzoki pentsatzen dut lehen aldiz ETAk atentatu baten biktimaren senideei barkamena eskatzea, atentatuaren zergatia azaltzea, oso elementu berria dela. Segur aski, kontuan hartua izango da, eta erraten duguna ilustratzen du;hots, Euskal Herrian gertatzen ari den aldaketa erradikala, konkretua eta erreala baieztatzen duela. Pentsatzen dut zintzoki ezin dela erran duela bost edo hamar urteko egoera berean garela.

ETAren desegiteko aukeraz zer diozu?

Geroa borroka politikoa da, gardentasunean eta debate demokratikoaren barruan. Independentziaren ideia politikoa aurrera eramateko metodo erradikalak zituen antolakunde sekretu batentzat ez da gehiago lekurik. Alderdi politiko irekiek dute protagonismoa orain, eta ez ETAren moduko antolakunde sekretuek.

EPPK-ko mintzaideek Reau espetxean eskura eman zizueten dokumentuko bosgarren puntuak dio gatazka ez errepikatzeko «modu bakarra», eragin duten «arrazoiei» heltzea dela. Aipatzen duzuen gaia da?

Ikusiko da. Pentsatzen dut gure helburua hurrengo etapan kontzentratzea dela, banan-banan joan beharko dugu, eta bide honetan pedagogia egin beharko dugu. Zintzoki su-etenaren ondoren, desarmatzearen ondoren, ahal bezain fite biktimen eta presoen galdera tratatu behar da. Hori da garrantzitsua, horretan zentratu behar dugu, eta ez da saiatu behar gauzen gibelarazten, konplikatzen. Gure misioa hori da.

Aralarrek ere apirilaren 8aren biharamunean zioen «bakea eraikitzeko eskubide demokratikoak onartu» behar direla, ETA «arrazoi politikoengatik» sortu baitzen, haren arabera.

Hori borroka politikoa da; beren ideiak defendatzen dituzten alderdiak dira; beste alderdi batzuek ez dituzte ideia berak defendatzen. Gizarte demokratiko honetan, herriak du hitza eta erabakia, ez da eredu demokratiko bat inposatzerik. Hori izan behar den eztabaida demokratiko bat da, modu irekian, gardenean, eta lasaiki.

Arrazoi politiko horiek, beraz, zer garrantzi dute bake iraunkor baten lorpenean?

Pentsatzen dut historiak berak tratatuko dituela. Historiak analizatuko ditu objektibotasunhandiagoarekin, orobatasunarekin, progresiboki. Gaur egun jende asko dago alde batean eta bestean egoera honekin asko sufritu duena. Zaila da, beraz, modu arrazionalean, orobatasunez eta neutralki egoera honen analisi orokor baten egitea. Denborak ahalbidetuko die historialariei, analistei eta zientzia politikariei argiago ikusten. Denbora behar da, zauri asko daude tarteko, alde batean eta bestean. Gibeltasuna beharko daf analisi objektibo bat izateko, ez gaude oraindik ere horretan. Keinu garrantzitsuak izan dira dagoeneko; besteak beste, ETAko kideen dolumin adierazpena eta halakoak. Gaurko egunean premia presoak eta biktima guzien aitortza dira.