Bizikidetza demokratikoa, ahalegin kolektiboa

Foro Sozial Iraunkorrak proposamen desafiatzaile bat aurkeztu zuen gizartean 2020ko urriaren 17an: Bizikidetza demokratikoaren aldeko konpromiso soziala, etorkizun baketsua eta sakonki demokratikoa eraikitzen lagunduko zuena, Giza Eskubide guztien errespetu hertsian oinarrituta. Horretarako, gizarte zibilaren parte-hartzea eskatu genuen, bizikidetza demokratikoaren esanahiari buruzko ekarpen gisa.

Orduan ez ginen jabetzen prozesuaren handinahiaz eta arriskuaz, gai izango ote ginen edo ez gizarte hau aktibatzeko bere ekarpenak eta gogoetak egin eta partekatu zitzan, ezta konpromiso sozial bat lortzera iritsiko ote ginen edo ez. Baina zorabio horiek gaindituak izan dira, bizikidetza demokratikoa zer den pentsatzeko eta berriro irudikatzeko ariketarekin bat egin duten pertsona askoren parte-hartze eskuzabalari esker.

Hamar hilabete hauetan, 40 pertsonak idatzitako 35 ekarpen jaso ditugu. Horietako batzuk Foro Sozialaren webgunean herritarrei irekitako postontziaren bidez; beste batzuk, gizarteko pertsona erreferenteenak, komunikabide batzuetan ere argitaratu direnak, besteak beste BERRIAren konpromisoari esker. Era berean, hogei bat bilera egin dira gizarte-erakundeekin, prozesua kontrastatzeko eta bizikidetza demokratikoari buruzko ekarpenak eta gogoetak jasotzeko. Eta Bizikidetza lantzen - Tejiendo compromiso dinamika antolatu dugu, zazpi solasaldi tematiko gazteriaren, kulturaren, LGTBI, erlijioaren, komunikabideen eta gizarte-mugimenduen ordezkariekin, baita gizarte zibilaren beste ekimen batzuetako ordezkariekin ere, iraganeko garaietan bakea bultzatu baitzuten, egungoak baino askoz ere zailagoak zirenean. Horiek guztiek bizikidetzari buruzko gogoeta egin dute publikoki, eta bizikidetzaren gaineko begirada zabaltzen eta ikasten lagundu digute. Gizarte erakundeekin egindako bileretatik beste bederatzi ekarpen jaso ditugu idatziz, prozesua aberastu dutenak.

Azken batean, Konpromiso sozialaren prozesua lagungarri izan zaigu bakea eraikitzeko logika hegemoniko, bertikal eta heteropatriarkal batzuk eraldatzeko. Foro Soziala ezagutzen zuten, baina haren dinamikan parte hartu ez zuten gizarte-mugimendu eta -eragileengana hurbiltzeko aukera eman digu, behetik gora bizikidetza sendotzea bultzatzen duten ekimenak aktibatuz. Era berean, bizikidetza demokratikoa elkarrekin sortzeak gizarte-kohesioa indartzeko dinamikak eta proposamenak osatzen dituzten subjektuen eta agenden aniztasuna egiaztatzen du, baita bizikidetza sendotzea helburu dutenak ere, justizia sozialaren, feminismoaren, sexu-aniztasunaren, integrazio kulturalaren, ekologismoaren edo indarkeriarik ezaren defentsaren ikuspegitik.

Aldi berean, prozesu horrek erakutsi digu bizikidetza demokratikoa eraikitzea amaierarik gabeko ariketa dela. Esperientziak baldintzatuta dago, baina baita iradokita ere, gizakiok elkarrekin bizi garen testuinguru politiko, sozial, ekonomiko eta kulturalek ere, eta, horregatik, gizarteko sektore desberdinetatik etengabe elikatzeko eta sustatzeko ariketa bat eskatzen du. Horretarako, sortzaile eta berritzaile izan behar dugu, eztabaida-esparru eta -ikuspegi berriak sortzeko, adostasunak sortzen dituzten eta aukera berrietarantz aurrera egitea ahalbidetzen duten kontzeptu berriak erabiliz.

Baina jakin badakigu, primeran gainera, elkarbizitza demokratikoa eraikitzeko prozesua zaila dela. Guztion ongia bilatzeko borondatea, elkarrizketa, ahalegina, pazientzia, belaunaldien arteko konpromisoa, politika publiko jasangarriak, aniztasuna aitortzea eta pertsona guztientzako eskubide guztiak bermatzea eskatzen du.

Urriaren 17an Aieteko Nazioarteko Konferentziaren X. urteurrena ospatuko da. Nazioarteko pertsona ospetsuak eta gizarte zibileko agenteak bildu zituen konferentziatik bost puntuko adierazpena atera zen. Hamar urte geroago, bide-orri horrek balio izaten jarraitzen duela uste dugu.

Bakea eraikitzeko prozesu berritzaileak indarkeria-zikloaren ondorioen zati bat konpondu du, irudimenez eta eragile sozial eta politiko askoren ahaleginari esker. Hala ere, bizikidetza demokratikoa eraikitzeko gure prozesuak erakusten du hori baino zerbait gehiago dela, eta oraindik ere beharrezkoa dela elkarrizketa, hainbeste behar dugun hitzaren kultura hori.

Egia da elkarrizketa zintzorako irekitasuna dagoela, konfiantzatik denok eroso sentituko garen espazioak sortuz, entzuten ari garena epaitu gabe entzunez. Hala ere, borondate hori badago ere, egun jende askok dio ez dela libre sentitzen herri honetan gertatutakoaz hitz egiteko. Eta elkarrizketa hori guztion zeregina da, gizarte zibilarena, erakunde publikoena eta baita alderdi politikoena ere.

Azken batean, bakeak eta bizikidetza demokratikoak atzera-bueltarik ez izatea lortuko dugu, erantzukizun indibidual eta kolektibotik, aliantzak sortuz eta askotariko agenda eta subjektuak bateratuz, ertz askotako akordio txikien espazioak sendotuz. Orain, jasotako ekarpen guztiak laburbiltzea, ondorioak ateratzea eta datozen asteetan aurkeztu nahi ditugun bizikidetza demokratikoaren aldeko kontratu sozial baterako oinarriak proposatzea dagokigu.

Mahatma Gandhi bakezaleak zioen bezala: «Gure saria ahaleginean dago, eta ez emaitzan. Erabateko ahalegina garaipen osoa da». Ziur gaude ahaleginak merezi duela, gizarte hobea eraikitzeko haziak ereinda daudela eta laster ikusiko ditugula fruituak.