Basoak berpiztu

Gizartearen ongizatea berma dezaten, basoei bizi berria eman eta ekosistema zerbitzuen zaindariak lagundu behar dituzte erakundeek. Eta bizkor.

Hegoaldeko landa eremuan ezohiko bi fenomenoren lekuko gara. Batetik, maitasun-gorroto ditugun intsignis pinuak badoaz. Onddo bik asko gosez hiltzen dituzte urte gutxiren buruan, mendietan ikuspegi tetrikoak eraginez: zuhaitz hilak, erditik hautsitako enborrak eta hostoak aspaldi erori aurretik gorriz intziri egindakoak. Sendabide gutxiko tornadoa da. Adarra mendirako bidean ikus daiteke, adibidez.

Bestetik, tragedia honen aurrean lur-jabe askok beste espezie kanpotar bat landatzera jo diote arin. Eukaliptoak bere jatorriko Australian ekosistemen partaide onak badira ere, Kantauri aldean lurraren eta uraren lagunik ez. Haien plantazioen zoruaren biluztasuna icebergaren tontorra besterik ez da, bioaniztasunaren basamortu baten adierazle.

Bi fenomenoak ziztu bizian doaz basoen ohiko erritmoarekin alderatuz. Ulergarria: lur-jabeek salmentarako ziren pinu gaixoak jaso eta zerbait egin behar dute agudo, amiltzen doan inbertsioa salbatzeko. Ondorioz, errentagarriak diruditen beste espezieak ordezkatuko ditu pinuak, bizkor hazi eta aise salduko omen direnak. Ongi etorri eukaliptoak. Agur, bertako espezie eta baso mistoentzako ataka paregabea.

Ez du hala izan behar. Hurrengo belaunaldira begira dagoen herriak landa eremuaren gobernantza berritu behar du. Adibidez, ekosistemen zaindariei bertoko basoak ematen duten zerbitzuak babesteagatik laguntza eta dirulaguntzak eskainiz. Ekosistemen zerbitzuen ordainketak garapenean dauden hainbat herrialdetan aurrera eraman (Costa Rica, Mexiko) eta Europako lurraldeetan hausnartzen ari dira.

Zuhaitzek harrapaturiko karbonoarengatik ordaintzea da modurik sinpleena, klima aldaketaren inguruko politikek bultzatua. Baina aniztasun handiko basoek beste zerbitzu ekosistemiko aunitz dakartzate, hala nola uraren kalitatearen erregulazioa, izurriteekiko erresilientzia, eta uholde eta lur-jausien prebentzioa.

Eredu hau jarraituz, bertoko espezieak hazi eta epe luzean bizirik uztearen truke dirulaguntzak eskainiko lirateke: pagoak, haritzak, baso mistoaren hainbat espezie eta zurezkoak ez diren baso-produktuak dakartzatenak, bioekonomia borobiltzeko. Zenbat? Eukaliptoekin eskura zitekeen irabazi pribatuekin alderagarriak diren kopuruak. Zergatik? Bertoko basoek, merkatuko etekin pribatu handirik agian ez, baina egundoko onura publikoa dakartelako, merkatutik at neurtzen dena. Baita lanpostuak sor daitezke, berdeak halaber, eta digitalizazioz jantzi ere, eredu honek monitorizazio eraginkorra behar baitu.

Ez litzateke zuhaitzak salbatzen ditugun lehen aldia. Kasurako, Adarra inguruko pinu hilen artean gorostiak dir-dir dihardute, garai batean Hegoaldetik desagertzekotan izandakoak. Instituzioen informazio kanpainak —eta denon jokabide berriak— salbatu zituen. Nahi badugu, berriz ere indarberritu ditzakegu basoak.

Pandemiaren osteko berreraikuntzarako beste proposamenen aldera, basoak berpizteko funtsak gutxi lirateke, eta berebiziko mesedea egingo liokete gizarteari: naturan ongizate mentala ontzen dutenei, umeen etorkizunari garrantzia ematen dietenei, paisaia balioetsi eta turismoaz bizi direnei, kalitatezko airea eta ura gozatzen dutenei, guztioi.

Aukera belaunaldiko bakarra izan zitekeen: surferako olatuak bezala, abaguneaz orain baliatu —hurrengo hilabeteetan— edo batek daki berriz etorriko den.