Hitlerrekin hondartzan Donostian

Ukrainarrak dira biak, antza: uniformeduna eta galtzontzilloetan dagoen gatibua. Soldaduak gerrako presoaren ezker besoa hartu eta kamerari erakutsi dio: gizonak svastika bat du azalean tatuatua. «Novotitorovsk-eko lagunok, gorde ezazue tximino hau!», oihukatu du, barreka. Eta hiru zaplazteko eman dizkio aurpegian gizonari, biraoka.

AEBetan bizi den judu errusiar batek itzuli dit bideoko audioa. Haren ustez, grabaketan mintzo den soldadua ukrainarra dela frogatzen du gramatikak. Edo txiki-txikitatik Ukrainan bizi den errusiarra. Novotitorovsk toponimoaren aurrean jarritako c preposizioak eman dio pista. Nongoa edo nondik adierazteko erabiltzen da. Errusian, berriz, iz preposizioaz baliatzen dira. Andreak esan duenez, ez litzateke harrituko Errusian bertan ere halako tatuajerik ikusiko balu.

Tatuaje mota horiek ez dira kasu bakanak Europako zenbait lekutan. Batez ere, ekialdean: Ukrainan, Kroazian... Bertako hondartza batean grabatutako bideoa ikusi dut: bi morroi bainujantzian, gorputz ia osoa svastikaz, SS eta Wehrmacht-en sinboloz beteta. Horietako batek Hitler tatuatu du bizkarrean, goitik behera, koloreetan, hitz hauekin: Sieg Heil! Jendez betetako txiringito batean daude, freskagarri batzuk hartzen. Ez da ezer gertatzen.

Errusian eta beste leku batzuetan ere egongo dira neonaziak. Alabaina, ez dirudi Ukrainan edo Kroazian bezain alai eta galai dabiltzanik. Zelenski judua dela esaten digute, Ukrainan naziekiko sinpatia dagoela ukatzeko. Horrek errealitatea ezkutatuko balu bezala: legeek eta gizarteak, nonbait, halako erakustaldiak onartzen dituzte. Adierazpen askatasuna aldarrikatzeak ere ez du balio. Zelenskik oposizioa isilarazi du. Hedabideak ere bai. Gerrak ez ditu soilik Errusian murriztu askatasunak. Hala ere, nazien sinboloak jende aurrean erakusteko askatasun handiena dute ukrainarrek.

Arrazoi historikoak izango dituzte Errusia, Sobiet Batasuna edo komunismoa gorrotatzeko. Hala bada, eta nahi badute, gorputzean zakur amorratu bat tatuatu dezakete, buruan Stalin genozida, hiltzaile eta orain gorrotatuaren aurpegia duela. Baina svastika bat? Hitler? Holokaustoari, Historian herri baten aurka inoiz egin den krimen handienari gorazarre egitea?

Euskal gizartea gaixo dagoela errepikatu izan digute urteetan Espainiako zenbait hedabide eta herritarrek: ETArekiko loturak edo sinpatiak, isiltasuna, koldarkeria... Zer diote orain Ekialdeko Europako herritar, gizarte, lege, epaile eta politikariei buruz? Normaltzat jotzen dute gizarte bat, bi tipok mojito bat hartu ahal dutena, ezer gertatu gabe, bizkarrean Hitlerren apologia egiten, ez Popeye eta espinaken publizitatea? Euskal gizartea gaixo badago, nola dago Ukrainakoa edo Kroaziakoa? Ondoezik, eri ala gaixo terminala? Non gizarte horien gizatasuna, kuraia zibikoa? Zer esango eta nola erreakzionatuko lukete espainiarrek Kontxan, eguzkitan, norbaitek Hitlerren tatuaje bat erakutsiko balu, harro eta irribarretsu, eta inork ezer esango ez balu?

Cinema Paradiso filmeko eszena batean herriko jauntxoa ageri da plazan, goizean goiz, egun horretan bere lurretan lan egingo duen jendea aukeratzen. «Zuri Stalinek eman diezazula lan», esan dio horietako bati. Stalin. Non dago Stalin? Stalin genozida, hiltzaile eta orain gorrotatuari esker bizi izan ziren ez oso txarto langile klaseko gure gurasoak eta aitona-amonak. Komunismoaren mamuak kontzesioak ematera behartu zuen kapitala, langileak lar ez haserretzeko. Ekialdetik zetorren argia itzali ondoren, barra libre. Amaitu zen ongizate gizartearen ametsa. Gutako askok agian ez, baina Garamendik-eta ondo dakite hori.

Stalingrad plaza eta metro geralekua daude Parisen. Sobietarrek nazien kontra irabazitako bataila gogorarazten dute. Garaipen hura ospatzen zuen ekitaldia lehertzeko agertu ziren talde batzuk bertan, igandean. Bandera ukrainarrak zituzten eskuetan. Oraindik ez dute eskatu plazaren eta metroaren izenak aldatzeko. Oraindik ez.