Korrontxo

Txikitatik entzun ditut Gasteizen, etxean edo kalean, gero euskararekin lotu ditudan hitzak: aranes 'basaranak', carne de biscar 'bizkarrezurrekoa', chichiqui, chiquito 'baso bat ardo', chocholo 'buruarina', chori edo churi 'neskatoei egin ohi zaien motots txikia', cil 'zilborra', cirria 'beherakoa' eta cirriar 'guztiz kakaztu edo zikindu', ciriquiar 'zirikatu', corroncho 'janari-edariek arropan egindako orbana', larri 'erdi-gaixorik, sabelaldean ez ondo', pochola/o '(ume) ederra; (emakume) atsegina', quisquete 'kisketa', purrusalda...

Batzuetan Gerardo López de Guereñuren Voces Alavesas liburuaz (1958) jostatzen naiz horien bila. Bestetan, Arabako herrietan bizirik zirautenen bila: abarras 'zuhaitz adar txiki meheak', achunes 'asunak', choriburu, gorosti eta otaca 'otea' nahiko orokorrak ziren, adibidez. Herriren batean baziren oraino arteche 'ardiak biltzeko harresia', birgari 'ereindakoa galdu ondoko bigarren ereitea', bitarteco 'lursailak banatzen dituen ildoa', bizcazorro 'bizkar-zorroa', gaztantegui, mandaburu 'zapaburua'... Herri-etimologiaz edo bestela aldatuak dira bizcarrazul 'txerriaren bizkarrezurra', ganchori 'gauchoria', gurpila 'egur pila' eta miragustán 'miru-buztana', esaterako.

Ez da denbora-pasa hutsa. Nafarroa eta Araba batzen dituzten hitzek, euskaraz zein erdaraz jasoak, badukete zer esana euskararen historiarako, hala nola alchirria 'altxirria', otaca 'otea' eta zurrapa 'hondarrak'. Hauetakoa dateke nire korrontxo hori, Guereñuren arabera 'zirkulua, biribila' eta corroncha forman 'umeak jolasteko uztaia'. Ez dut euskal hiztegietan idoro: Interneten ikusi dut Nafarroakoa ere badela, bai dantza-izena, bai mahatsa eramateko saskiaren uztaia, bai umeen jostailua, baita mairu-baratzeen izena ere. Zer iruditzen? Lagran, Kontrasta, Lizarra eta Eslaba bederen elkarrekin batzen dituen hitz honek interesik, bai ala ez?