«Presoen egoera aldatzea haien esku dago, neurri handi batean»

Martxoan urte bi beteko dira Nerea Llanos (Barakaldo, Bizkaia, 1967) Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako PPko idazkari nagusi izendatu zutenetik. Ez zaio garai samurra egokitu: azken hauteskundeetan emaitza apalak izan dituzte, eta alderdi barruan ere izan dute tirabirarik, horietatik entzutetsuena Arantza Quiroga alderdiko presidentearen dimisioa ekarri zuena joan den urrian. Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak izango dituzte gainditu beharreko hurrengo dema, baina, bitartean, Espainian gobernua osatzeko ahaleginei ere adi daude, horrek baldintzatuko baitu epe laburrean egoera politiko osoa. PPk Bilbon duen egoitzan erantzun die Llanosek BERRIAren galderei.

Nolako balantzea egiten duzu zuen alderdiko idazkaritza nagusian emandako denboraz?

Bere garaian, arduraz eta ilusioz hartu nuen erronka. Lan handia dakar, baina esker onekoa ere bada. Egia da bolada zailak pasatzea egokitu zaigula, baina ardurak aukera ematen du jende asko ezagutzeko, alderdian zein alderditik kanpo, eta jendearekin harremanetan lan egiteko jaidura dugunontzat hori eskertzekoa da.

Azken urteotan bi hauteskunde deialdi izan dira. Emaitzek gogobete zaituztete?

Ez. Egia da azkenengo hauteskundeetan [Espainiako Gorteetakoak] lortu dugula boto galerari buelta ematea, eta horrek abiapuntua ematen digu hurrengo hauteskundeei [Eusko Legebiltzarrekoak] ilusioz aurre egiteko, baina nahiago genukeen emaitzak hobeak izan balira. Joera aldatu dugu behintzat, eta horrek lan egiteko oinarria ematen digu.

«Bolada zailak» aipatu dituzu. Dudarik gabe, Arantza Quirogaren dimisioa izan da horietako bat.

Alderdi guztiek dituzte barne arazoak, eta guk ere izan ditugu, baina lortu genuen horri irtenbide azkarra ematea. Alderdiok ez gaude geure buruaz berba egiteko; herritarrei ez zaie gustatzen alderdiok geure arazoez kezkatuta ibiltzea, herritarren arazoez arduratu beharrean. Arazo hura hain azkar konpondu izanak horretarako aukera eman zigun.

Zerk huts egin zuen afera hartan?

Agintaldi honetan [Eusko Legebiltzarreko] bake batzordea geldirik egon da, ez atzera eta ez aurrera, aurreko agintaldian ezarritako oinarri etikoak orain ez daudelako, eta egoera desblokeatzeko, eta legebiltzarrean dauden indar politiko guztiek oinarri etiko horiek bere egin zitzaten, proposamen bat aurkeztu genuen. Baina, hain zuzen, euren iraganaren azterketa kritikoa egin behar duten horiek proposamenaren erabilera makurra egin zuten. Hori ikusita, atzera egin behar izan genuen.

Askoren ustez, krisia konpontzeko moduak agerian utzi zuen zuen autonomia falta.

Begien bistakoa da gu [Espainiako] nazio mailako alderdi baten partaideak garela, baina guk hainbat konturen inguruan gure iritzia eman dezakegu, nazio mailan dagoen iritzia gorabehera. Arazo horri dagokionez, guk geuk ikusi genuen Euskadiko Alderdi Popularrean ekinbide hori erretiratu egin behar genuela, hasierako asmoarekin inolako zerikusirik ez zuen interpretazio okerra ari zirelako batzuk egiten. Horretaz gure iritzia ez da inoiz aldatu, ezta aldatuko ere: legebiltzarrean dauden indar politiko guztiek argiro esan behar dute ETAk ez zuela existitu behar, ezin dela indarkeria erabili xede politikoak lortzeko eta ezin dela berriro gertatu. Alderdi guztiok ez bagatoz bat oinarri horretan, ezin izango da aurrera egin.

Espainiako ministro izateak arazoak ekartzen dizkio Alfonso Alonsori EAEko PPko presidente izateko?

Batez ere, lan handia ekartzen dio. Nik uste dut bikain ari dela bi zereginetan. Orain lana bikoiztu zaio, baina hemengo Alderdi Popularrean badago lantalde bat, eta ohituta gaude zereginak partekatzen.

Lehendakarigai egokia izango litzateke Alonso?

Bai, baina Espainian egoera oso korapilatsua da, eta komeniko litzateke hori argitzea eta, gero, ezarrita dauden prozedurei jarraikiz, hautagaia izendatzea.

Zuk zeuk horretan ikusten duzu zeure burua?

Ni alderdiaren esanetara egon naiz beti. Uste dut jende askok bete dezakeela zeregin hori oso ondo. Hautagaia garrantzitsua da, baina hori bezain garrantzitsua da alderdia prest egotea proiektu erakargarri bat aurkezteko.

Nola ikusten dituzue legebiltzarreko autogobernu lantaldean aurkeztu diren proposamenak?

Batzuentzat, Bildurentzat esaterako, batzorde hori ez da autogobernukoa, independentziaren alde egiten baitu argi eta garbi. Beste batzuentzat, PSE-EErentzat adibidez, badirudi foruak ezeztatzeko eta diputazioak urtzeko bide bat dela, zertan den inork ez dakien federalismo horretara joan ahal izateko. Eta EAJ betikoan ari da, sokaren gainean ibiltari, gauza bat eta kontrakoa esanez: alde batetik, esaten du estatutua alda daitekeela konstituzioa aldatu gabe, eta, beste aldetik, esaten du ez diola independentziari uko egiten, eta hori nekez uztartzen da konstituzioa ez aldatzearekin. EAJk beti ezkutatzen ditu bere kartak; ohituta gauzka horretara.

Eta zuen jarrera zein da?

Autogobernuaz hitz egiten denean, badirudi Espainiako Gobernuari eskumen gehiago eskatzeaz ari garela beti. Baina ez dugu barrura begiratzen: nola kudeatu ditugun dauzkagun eskumenak, egoki erabili ote ditugun, diputazioek eta udalek euren eskumenak ongi zehaztuta eduki behar dituzten eta baliabideen banaketa horren arabera egin eta abar. Hori ere bada autogobernuaz hitz egitea.

Zein etorkizun ikusten diozu batzordeari?

Ez dut uste bide luzerik egingo duenik, jarrerak oso urrun daudelako eta kasu batzuetan —EAJri buruz ari naiz— zehaztu gabe daudelako erabat.

Joan den asteburuan, Euskal Herritik kanpo espetxeratuta dagoen preso baten gertukoak istripua izan zuen bisitara zihoala, eta erietxean amaitu zuen. Sakabanaketa bukatzeak arinduko al lituzke egoera horiek?

Espetxe politika arrazoi batzuengatikezarri zen, eta arrazoi horiek hor daude oraindik. ETA ez da desegin, ez ditu armak eman, eta segitzen du presoen gainean presioa egiten. Nik uste dut ETAko presoek eskura daukatela euren egoera aldatzea, ETAren uztarritik askatuz eta legeak eskaintzen dizkien aukerak baliatuz.

Hain justu, EPPK Euskal Preso Politikoen Kolektiboa horretan ari da, legeak eskaintzen dituen aukerak baliatu nahian, baina oraingoz ezezkoa baino ez dute jaso.

Arazoa da onura horiek lortzeko legeak baldintza batzuk ezartzen dituela, eta horiek bete egin behar dira. Edozein modutan, segitzen dut esaten ETAko presoen esku dagoela haien egoera aldatzea, neurri handi batean.

Zuek bat etorri zineten EAJ, PSE-EE eta EH Bildurekin Gogora memoriaren institutua sortzeko akordioan. Hala ere, kritiko agertu zarete institutuaren eta, oro har, Bake eta Bizikidetza Idazkaritzaren zenbait jarduerarekin. Zertan oinarritzen dira kritika horiek?

Egon dira egoera bidegabe batzuk; esaterako, polizia indarren gehiegikeriak edo bere garaian zigortu ez ziren tortura kasuak. Hori hala da, baina askotan batzuk saiatzen dira egoera horietako biktimak terrorismoaren biktimekin nahasten helburu jakin batekin, hots, ETAk herri honetan egindako kaltearen larria lausotzea. Gatazkaren teoria indartu nahi dute horrekin: hemen gatazka bat egon da, elkarren aurka aritzen ziren hainbat alde zeuden, eta gatazka horren ondorioz biktimak egon dira alde guztietan.

Eta zuek ez zatozte bat horrekin.

Ez. Hemen ez da gatazkarik egon; hemen talde terrorista bat egon da, hiltzen eta euskal gizartea hankapean erabiltzen aritu dena. Hori gaitzetsi behar da, onartu inoiz ez zela horrelakorik gertatu behar, eta oinarriak jarri berriro gerta ez dadin.

Bake eta Bizikidetzarako Idazkaritzak askotan nabarmentzen du lehen aipatutako adostasun hori Hego Euskal Herriko lau sentsibilitate politiko nagusien artean. Ba al dago zirrikiturik horren moduko adostasun gune gehiago bilatzeko?

Zaila da, beti ari direlako gauzak nahasi nahian. Memoriaren Eguna, esaterako, helburu argi batekin sortu zen: terrorismoaren biktimak gogoratzeko egun bat ezartzea. Terrorismoaren biktimak, ETArenak bereziki, ETAk egin baitu hilketa gehien, eta GAL eta BVErenak ere bai. Helburu horrekin sortu zen, baina, erantzukizuna lausotu nahian, gauzak nahasi egiten dira. Gu ez ginateke aurka egongo beste biktima horiek gogoratzeko beste egun bat ezarriko balitz; gu gertatutakoaren larritasuna lausotzeko saioen kontra gaude.

Nola ikusten dituzu Espainian gobernua osatzeko mugimenduak?

Hauteskundeen ondorioz, asko aldatu da egoera politikoa, baina inork ez luke ahaztu behar badagoela garaile suertatu den indar politiko bat, bigarrenari alde handia ateratzen diona. Indar politiko hori gobernutik egoztea ezin da izan gainerakoen helburu bakarra. Alderdiek arduraz jokatu behar dute, eta negoziazioak gobernu egonkorra eratzeko egin behar dira, ez soilki programarik gabeko presidente bat aukeratzeko.

Aste honetan ustelkeriaren kontrako beste operazio bat egon da Valentzian (Herrialde Katalanak), eta berriro ere PPko kide eta hautetsi ohi ugari agertu dira horretan nahasita.

Nik askotan esan dut: ustelkeria kasuek nazka eragiten didate. Eta are gehiago izorratzen naute nire alderdikoak direnean. Nik uste dut horrelakoak ez dituztela alderdiek egiten, pertsona jakin batzuek baizik, baina azkenean politikari eta alderdi politiko jakin bati egiten diete kaltea. Horren kontra, oso garrantzitsua da azkar erantzutea, eta uste dut azkar erantzun dela oraingo honetan.