«Doikuntzak» ala errotiko aldaketa

Zerga erreformaren tiradera zabaldu dute bozen osterako EAJk eta PSE-EEk, berez 2020rako aurreikusia zutena hiru urteko atzerapenez egin dadin. Zerga sistemaren aldaketak ezin du gehiago itxaron, gizarte zahartu baten beharrei egoki erantzuteko premiak geroz eta gastu publiko handiagoa eskatzen baitu. Baina ez da izango «iraultzarik», EAJko iturriek hauteskunde kanpainan helarazi dutenez, «doikuntzak» baizik. Eider Mendoza EAJren Gipuzkoako ahaldungai nagusiak garbi esan du egungo sistema «orekatua» dela, eta «gehien dutenek gehiago» ordaintzen dutela jada. Euskal alderdien artean, ordea, eztabaida bizi-bizirik dago, progresibotasunak handiagoa izan behar ote duen. EH Bildu eta Elkarrekin Podemosek eskatzen dute sistemak «justizia soziala» berma dezala, «progresibotasun handiagoaren bidez». Enpresen irabazien zergaren «ekarpen eskasa» ere aipatu dute koalizio horiek. Bi eredu daude aurrez aurre, beraz: egungo sistemari eutsi nahi diotenena, «egokitzapen batzuk eginda», eta errotiko aldaketak nahi dituztenena. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako Foru Aldundietan gobernatzen dutenek erabakiko dute, azkenerako, erreforma fiskala zein sakona izango den.

Ikusi gehiago: Nafarroa: Hiru zerga eredu aurrez aurre

Bilketa oso handiak izan dira azken urteotan, inflazio historikoak lagunduta. Kontsumoari lotutako zergek ogasunen bilketa puztu dute, batik bat BEZak; baina erreformak ezin du itxaron, besteak beste Espainiako Gobernuak zenbait zerga berri onartu dituelako, eta fiskalitatearen eskumena aldundiena den arren Hego Euskal Herriko sistemetan txertatuko dituztelako.

Madrilek Fortuna Handien Elkartasun Zerga ezarri du bi urterako, eta hura hemengo ondare zergarekin egokitzeko modua aztertzen ari dira oraindik euskal ogasunak. Oraingoz, EAJk eta PSE-EEk lortu dute zergadun aberatsei tasa handiagoak ezarri dizkien zerga hori —%3,5 eta ez %2,5— ez aplikatzea indarrean egongo den bi urteetako lehenean. Horrez gain, euskal ogasunen esku geratu dira bankuei eta energia alorreko konpainia handiei aldi baterako ezarritako zerga berriak ere. Zerga erreforma nahitaez abiatu da.

PPrekin lotutako erreforma

Estatuko erabaki horiek kudeatzeaz harago, baina, foru gobernuek bete-betean sartu beharko dute egungo zerga politikak islatzen dituen desoreken auzian. Lanari lotutako zerga, errenta zerga alegia, gero eta ekarpen handiagoa egiten ari zaio sistema osoari. PFEZak eta BEZak (progresibotasunik gabekoa) bilketaren %80 inguru ordezkatzen dute, eta, bien bitartean, enpresen irabaziak zergapetzen dituen zerga, sozietate zerga, bilketa osoaren %6 inguru baizik ez da gaur egun. Atzeraldi Handia iritsi aurretik, 2008an, enpresek ekarpen handiagoa egiten zuten beren irabazien bidez, baina azken erreformek kenkarien atea zabaldu zuten parez pare, eta sistema osoan haren ekarpenak ordezkatzen duen ehunekoa gain behera joan da.

2017ko azaroan, EAJk, PSEk eta PPk adostu zuten sozietate zergaren tasa %28tik %25era jaistea enpresa handientzat, eta, horrekin batera, kenkarien zerrenda gaurkotu zuten. PSE-EE orain esaten ari da zerga horretan aldaketa batzuk egin behar direla gutxieneko tasa erreal bat ordaindu dezaten. Europako Batasunean onartu dutenarekin lerrokaturik, %15ekoa litzateke sozietate zergaren tasa erreal gutxieneko hori.