Bi hilabete. Epe hori eman dio Kataluniako Justizia Auzitegi Nagusiak Generalitateari katalanezko murgiltze eredua baztertzeko, eta gutxienez eskolen %25 gazteleraz ematera behartzen duen ebazpena ezartzeko ikastetxe guztietan. Eta ez hori bakarrik: Pere Aragones buru duen gobernuak berehala azaldu beharko du nola aplikatuko duen epaia, auzitegiak hamar eguneko epea finkatu baitio hori egiteko.
Erabaki horrekin, epaileek itxi egin dute sententzia, eta, printzipioz, Kataluniako Gobernuak agindua indarrean sartu beharko luke; halere, ikusteko dago nola erantzungo duen, ebazpena desobedituko duela esana baitu iraganean. Horretaz, Kataluniako Hezkuntza kontseilari Josep Gonzalez-Cambrayk gaur adierazi du «espero» zutela Auzitegi Nagusiaren jakinarazpena, prozeduraren parte delako, eta orain azalpenak eskatuko dizkiotela irakastorduei buruzko erabakiaz. Hori bai, Hezkuntza kontseilariak zehaztu du gaurko albisteak ez duela «ezer aldatu», eta murgiltze eredua arautzen duen legea aplikatzen jarraituko dutela.
Aragonesek ere bide horretatik jo du, eta Twitter sare sozialaren bidez erantzun du ez dutela onartuko «kohesio soziala arriskuan» jartzea: «Katalana ez da ukitzen, eta eskola katalana ere ez. [...] Aski da hezkuntza politizatzeaz». Antzeko hitzekin mintzatu da Jordi Cuixart Omnium Cultural elkarteko presidentea ere, esan baitu epaiaren aurrean «ez ikusiarena» egin behar dutela: «Ezin da errespetatu eskolari, hizkuntzari eta elkarbizitzari eraso egiten dien sententzia bat. Oinarrizko adostasuna gotortu beharra dago. Herrialdearen kohesioaren eta harrotasunaren adibide da».
El català no es toca i l'escola catalana, tampoc. Prou d'atacs a la llengua, a l'ensenyament i al país sencer. No permetrem que es posi en risc la cohesió social. Estem treballant en el desplegament normatiu per refermar el model d'escola catalana. Prou de polititzar l'educació.
— Pere Aragonès i Garcia ð;ÂÂ;ŸÂÂÂÂÂŽ— (@perearagones) January 21, 2022
Kataluniako Gobernuaren kasazio helegitea baztertuta, Espainiako Auzitegi Gorenak iragan azaroaren 24an eman zuen ontzat murgiltze eredua amaitzeko erabakia —Kataluniako Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen hori, 2020ko abenduan—; horren arabera, ikasleek «berehala» hasi behar zuten eredu berri horretan ikasten, baina Gonzalez-Cambrayk «lasaitasuna» eskatu zien orduan ikastetxeei, eta indarrean dauden programak ez aldatzeko. «Egungo ereduari eutsiko diogu», ziurtatu zuen Hezkuntza kontseilariak.
Kataluniako Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen Kataluniako Gobernuak neurriak hartu behar dituela ikastetxeetan gaztelania eta katalana «normal» erabil daitezen, haietako baten «erabilera sinboliko hutsa» saihesteko. Horrek, praktikan, eskolen laurdena gazteleraz ematea esan nahi du, eta, noski, jende asko haserrearazi zuen. Gorenaren erabakiak errezeloak sortu zituen Euskal Herrian ere, eta erreakzio erreskada. Euskalgintzan eta hezkuntzan aritzen diren erakundeek kezkaz hartu zuten epaia, izan dezakeen eraginagatik.
Hala, iragan abenduaren 18an milaka pertsona bildu ziren Bartzelonan murgiltze ereduaren alde Som Escola plataformak deitutako manifestazioan; epaiaren aurka, katalanezko eskolak duen «herri kontsentsua blindatzeko» eskatu zieten erakundeei. ERC, JxC, CUP, En Comu Podem eta Democrates alderdiek ere arbuioa adierazi zioten sententziari, baita hezkuntzan gehiengo diren USTECáSTEs, Intersindical, UGT eta CCOO sindikatuek ere.
Hil horretan, gainera, Aragonesek azaldu zuen ikastetxeetako ikuskatzeak areagotu egingo zituztela bermatzeko katalanez egin behar diren eskola eta proiektu guztiak hizkuntza horretan egiten dituztela; Kataluniako gobernuburuaren arabera, horren helburua da eredu «arrakastatsua» defendatzea, «elkarbizitzarena».
Erabilera, behera
Generalitateko Hezkuntza Saileko Ebaluazio Kontseilu Nagusiak DBHko laugarren mailako ikasleen artean berriki eginiko azterlan baten arabera, katalanaren erabilera gutxitzen ari da ikastetxeetan.
Zehazki, 16 urteko gazteen %21ek soilik erabiltzen dute beti edo ia beti katalana ikaskideekin talde lanak egitean, baina duela hamabost urte ia %68 ziren; aldiz, %28k ez dute inoiz edo ia inoiz erabiltzen katalana (%11 ziren 2006an). 2006ko, 2013ko eta 2021eko datuak alderatu ditu txostenak, 55 ikastetxetako 3.200 gazteekin egindako ikerketan. «Hizkuntza erabilera aldatu egiten da eremua lagunartekoa ala instituzionala izan», ondorioztatu du dokumentuak.
Eskolatik kanpoko erabilera ere aztertu du txostenak, eta hor ere gaztelaniazko aisia erabiltzen dute gaztetxoek, bai irakurtzean, bai ikus-entzunezkoetan, bai sare sozialetan, baita kirolean ere. Hala, eskolatik kanpoko harremanetan, ikasleen %33k erabiltzen dute katalana beti, ia beti edo sarri.
