Legealdi honetan pilatzen ari dira EAJren eta PSEren arteko desadostasunak: besteak beste, etxebizitzari, migrazioari eta AHTari buruzkoak. Eta orain, berriz, Pasaiako portuaren transferentzian eta Euskal Enplegu Publikoaren legea erreformatzeko saioan iritsi dira talkak. Eneko Andueza PSE-EEko idazkari nagusiak (Eibar, Gipuzkoa, 1979) abisu eman die jeltzaleei: Euskal Enplegu Publikoaren legea aldatzeko EH Bildurekin itunen bat negoziatzeak arriskuan jartzen duela haien aliantza, eta horrek sute handia piztu du alderdi bien artean.
Serio hartu beharko luke EAJk zure abisua edo beroaldi baten emaitza da, Eneko Goiak esan duen moduan?
Betiko moduan oso zintzo eta garden izaten ari gara. Funtzio publikoan egin behar diren euskara eskakizunen inguruan, guk ohar egin genion EAJri horrekin ez ginela ados, eta gogorarazi genien dekretu bat adostua genuela, eta ez genuela hortik atera nahi. Gure posizioa argia eta tinkoa da. Orain, EAJk bere kabuz proposamen hori aurkeztu du, baina ez euskararekiko kezkak bultzatuta, baizik eta EH Bilduren estrategiari aurre egiteko. Akats handia da. Eduki ditugun liskar guztiak ez ditu PSEk eragin, EAJk baizik. Alderdi Sozialistak bere soslaia dauka, eta, koalizio gobernu batean egon arren, PSEk eskubide osoa dauka gauzak oker daudela ikustean bere iritzia plazaratzeko.
PSEren ustez, ez dago euskararen aurkako oldarraldi judizialik, baina, halere, ados egon daiteke euskara enplegu publikoan blindatzeko akordio bat egiteko, edo baztertu egiten duzu halakorik egitea?
Funtsezkoa da aurreko dekretuan lortu genuen kontsentsua: hor lortu zen oreka perfektua. Eta oraindik ez dugu ikusi EAJk aurkeztu duen proposamenaren eragin positiboa. Urrunegi doa; izan ere, bermaturik dago jada herritar bakoitzak aukeratu ahal izatea administrazioarekin zer hizkuntzatan eduki nahi duen harremana. Euskararen Legeak bermatzen du hori, eta guk ez dugu horrekin arazorik. Dekretu horretatik ateratzeak hizkuntza eskakizunak gehiengoetara eramango lituzke, eta horrek kalte izugarria egingo lieke herritar askori eta funtzionario askori.
EH Bilduk eta EAJk akordiorik egingo balute lege berria onartzeko, PSEk, neurri berezirik hartu gabe, onartuko luke?
Ea nola doan tramitazioa; ez naiz aurreratuko, baina esan dezaket EH Bilduren proposamena askoz landuagoa dela EAJrena baino. Azken batean, EAJk artikulu bakarra aldatzen du, baina funtsezkoa dena. Gu ez gara mugituko gure posiziotik.
Estebanek ez du baztertu azkenerako PSE akordioan egotea. Zuk bai?
Tira, EAJ gure posiziora hurbiltzen bada eta berriro egungo legearen kontsentsura baldin badator, logikoki aukera egongo da itun bat egiteko. Baina aurkeztu berri duten proposamenari eusten badiote, ez da aukerarik egongo.
EAJk eskuak libre ditu EH Bildurekin euskararen inguruko paktua egiteko?
Guk zera esaten dugu: koalizioa bermaturik dagoela baldin eta alderdi biek sinaturik dugun itunean zehaztutakoa betetzen badute. Betetzen ez badute, euren erantzukizuna izango da. Gai honetan ez dugu adostu bat ez etortzea; hori bere kabuz aurkeztu du EAJk.
Zuek ez duzue hautsiko zuen arteko aliantza edozer gertatuta ere?
Ikusi beharko genuke zer-nolako terminotan itxiko litzatekeen akordio hori, eta horren arabera iritsiko litzateke erabakiak hartzeko garaia.
«Asteon aztertu dugu Palestinaren aldeko lanuzte deialdia, eta erabaki dugu hiru orduko greban parte hartzea»
Palestinaren aldeko lanuztera deitu dute sindikatu guztiek. PSEk babestuko du lanuzte hori?
Bai, asteon aztertu dugu Eusko Legebiltzarrean, eta erabaki dugu hiru orduko lanuztean parte hartzea.
Horretan ere ez zaudete ados EAJrekin. Haiek grebaren aurka daude.
Oso harro nago Pedro Sanchezek gai honetan izan duen lidergoa dela eta. PPk esan zigun bakarrik geratuko ginela, eta, orain, berriz, bakarrik geratu dena eskuina da.
Orain urtebete BERRIAri esan zenion euskal selekzioa identitariotzat jotzen duzula. Laster egongo da euskal selekzioaren eta Palestinaren arteko futbol partida San Mamesen. Joateko asmorik bai?
Ahal badut eta sarrerak lortzen baditut, han izango naiz. Begi onez ikusten dut Euskadik partida ez-ofizialetan jokatzea, eta, gainera, egon naiz horrelako partidaren batean orain baino lehen. Beste gauza bat da ofizialki lehiatzea. Nik hori ez dut ikusten; baina, testuinguru jakin honetan, uste dut polita izango dela.
Aitor Estebanek urtea amaitu aurretik nahiko luke estatutu berriaren inguruko kontuak argi egotea EAJ, EH Bildu eta PSEren artean. Posible ikusten duzu hilabete gutxian akordiorik egitea?
Ez naiz gauzak erloju kontra egitearen aldekoa. Gai garrantzitsua da, eta hausnarketa sakona behar dugu. Argi daukat jendea ohartu dela gai sakonetan Euskadiko hiru tradizio politikoak batu egin behar dugula, eta hori oso positiboa da gizartea ez sakabanatzeko eta denok eroso egoteko estatutu berriarekin.
Jakina da PSOE ere parte hartzen ari dela eztabaida horietan. Zabaldu da Santos Cerdan zela Ferrazen ordezkaria. Dagoeneko beste norbait ari da haren ordez?
Espainiako Alderdi Sozialistatik inor etorri denean, entzule moduan etorri da beti. PSOE alderdi federal bat da, eta, negoziazio honetan, Euskadiko Alderdi Sozialistak du lidergoa eta azken hitza. Pedro Sanchezek berak aitortu du hori. Hemen erabaki behar dugun horretan, PSErena da azken hitza.
Beraz, zuek EH Bildurekin eta EAJrekin akordioa lortuz gero, Madrilek errespetatuko du?
Bai, logikoki. Baditugu informazioa partekatzeko koordinazio tresnak, jakina, baina gurea da azken hitza.
Erabakitzeko eskubidea jasoko lukeen paktu batean ez da egongo PSE. Estebanek eta Otxandianok aipatu duten «benetako aldebikotasun» horretan egon daiteke lokarria askatzeko giltza bat?
Aldebikotasuna, abertzaleek ulertzen duten moduan, traba bat da akordioari begira. Euskadin argia da errealitate bat: kalean gero eta gutxiago dira erabakitzeko eskubidearen eta independentziaren aldeko ahotsak. Kaleko eztabaidan ez dago gai hori, eta beste batzuk, bai, garrantzitsuagoak: osasuna, hezkuntza, etxebizitza, segurtasuna... Horiek dira gai garrantzitsuak. Sakabanatzen gaituzten gai identitarioak alde batera utzi eta batzen gaituzten gai horietara joateko aukera bikaina daukagu estatutu berri bat adosteko. Aukera historikoa da, adostasuna Konstituzioaren barrura eramaten badugu.
Burujabetzaren aldeko balizko paktu bat identitariotzat jotzen duzu. Euskararen inguruan EAJk eta EH Bilduk akordioa egitea ere bai. Zergatik da identitarioa paktu horiek egitea eta gauzak dauden moduan uztea, berriz, ez?
EAJk eta EH Bilduk horrelako adostasunak lortzen dituztenean, adibidez Gipuzkoako Batzar Nagusietan erabakitzeko eskubidearen alde, gizartearen zati bat kanpoan uzten dute; baztertzaileak dira. Uste dut gai garela erdibidean zerbait sortzeko, denok sar gaitezen. Ezin da aldi berean egonkortasunerako deia egin eta atzera pausoak eman. Beste garai batzuetako proposamenak gaindituta daude.
«Aste honetan bi aldiz berba egin dut Sanchezekin, eta oso indartsu dago. Luzerako daukagu gobernua Madrilen. Ez dut zalantzarik: Sanchezen gobernuak legealdia amaituko du»
Jaurlaritzak Espainiako Estatuarekin harreman politiko bat edukitzea onartuko luke PSEk, beste erkidegoek dutenaren aldean diferentea?
Hori egiten ari da jadanik. Beste erkidegoetako ordezkariak ez ditut ikusten sei hilabetean behin aldebiko batzarrak egiten Espainiako Gobernuarekin. Euskadik egiten ditu. Kogobernantza badago; beraz, harreman berezi hori badago jada.
Jaurlaritzaren eskumenak blindatzeko berme sistema bat adosterik bada? Hau da, arbitratze sistema berri bat, Espainiako Justiziari mugak jarrita.
Hausnarketa bat egiteko prest gaude horren inguruan, baina, lehenik eta behin, politikaren aurreko aldagai bat dugu mahai gainean: lortu ditugun eskubide sozial horiek estatutuan blindatzea.
Eta bada denborarik halakorik egiteko aintzat hartuta Pedro Sanchezen agintaldia uste baino lehenago buka daitekeela?
Espainiako Gobernua luzerako dugula esango nuke nik. Aste honetan bi aldiz berba egin dut berarekin, eta oso indartsu dago. Luzerako daukagu gobernua Madrilen, ikusita PPk duen egoera ahula. Ez dut zalantzarik: Sanchezen gobernuak legealdia amaituko du.
Maria Jesus San Jose sailburuak onartu du PSOEko kide batzuek sigla horiek zikindu zituztela GAL dela eta. Barkamena eskatu du Monbar hoteleko biktimen senideen aurrean. Zer-nolako garrantzia ematen diozu deklarazio horri?
Garrantzi izugarria, eta oso harro nago adierazpen horiengatik eta Alderdi Sozialistaren sail batek egin duen kudeaketa dela eta, GALeko biktimei begira. Ildo bera eduki dut alor pertsonalean, aspalditik. Oso argi daukat ez dugula inongo bereizketarik egin behar biktimen artean, eta guztiei zor diegula egia, justizia eta erreparazioa. Lotsarazi egiten nau garai hartako PSOEko kide batzuek horrelako zerbait egin izanak. Barkamena eskatzea eta gauzak onartzea, San Jose sailburuak egin duen moduan, aurrera pauso bat ematea da. Eta aurrerantzean ere beste pauso batzuk emango ditugu alor horretan.
Txiki eta Otaegiren inguruan egondako xextra baten ondoren iritsi dira PSEren hitz horiek. Gogora-ko zuzendariak Txiki eta Otaegiri buruz esandakoa ez al da urruntzen San Joseren adierazpenen espiritutik?
Argi aritu gara. Planoak bereizi egin behar dira. Txiki eta Otaegi frankismoaren biktimak izan ziren, baina ez da goraipatu behar haien militantzia ETAn. Sortu zen liskarra gaindituta dago guretzat.
Diktaduraren aurka borrokatu zirenez, kontraesan bat ikusten dute askok PSEren posizioan.
Guretzat ez dago ez terrorismo onik, ez terrorismo txarrik. Terrorismoa eta indarkeria da beti, eta, beraz, sobera dago.
Diktaduraren aurka egin zuten maki sozialisten indarkeria ere bai?
Makiek erresistentzian izan zuten bere funtsa, baina ez ziren aritu talde terrorista gisa. Kontzeptuak nahastea da hori.
Indarkeria erabili zuten, ordea, euren borrokan.
Ez dut uste gauza biak konparagarriak direnik.
«Guretzat ez dago ez terrorismo onik, ez terrorismo txarrik. Terrorismoa eta indarkeria da beti, eta, beraz, sobera dago. Makiek erresistentzian izan zuten bere funtsa, baina ez ziren aritu talde terrorista gisa»
Goiak Donostiako alkatetza uzteak EAJk 2027ko hauteskundeei begira egindako mugimendu bat da, Jon Insaustik denbora izan dezan bere soslaia indartzeko?
Bai, dudarik gabe. Eneko Goiak aitortu du proiektu pertsonala agortu dela. Estrategia politiko baten barruan dagoen mugimendua da, hurrengo bozei begira. Akaso alderdian beren kezkak izango zituzten. Edonola ere, Alderdi Sozialistak aukera paregabea izango du 2027an alkatetza lortzeko.
Akaso Jaurlaritzako Etxebizitza sailburu Denis Itxaso hautagai gisa aurkeztuta?
Hori erabakitzea ez dagokit niri, Donostiako militanteei baizik.
Hautagai onenak aurkitzen saiatzen dira beti alderdiak.
Tira, igual hautagairik onena Donostiako Udalean aritzen da jada. Militantziak aukeratuko du bere garaian.
