Miren Gorrotxategi: «Esan nuen alde batera egingo nuela arazo bat banintzen. Baina ez zen hori»

Irakurri hemen serie honetako artikulu guztiak

Eusko Legebiltzarrean zuen eserlekua galduta, iazko maiatzean politikagintza utzi eta EHUra itzultzeko erabakia hartu zuen Miren Gorrotxategik (Abadiño, Bizkaia, 1967). Politikaren lehen lerroaren erritmo bizia atzean utzi duen arren, adi erreparatzen dio gertatzen denari: «Badakizu zer pasatzen den? Nik politika utzi nuen, baina nire burua politikoa da». Hala, Madrilen eta Gasteizen egindako ibilbideaz ez ezik, gaur egungo jokaleku politikoaz ere aritu da elkarrizketan.

Politika utzita, nola dabil Miren Gorrotxategi?

Oso lasai eta gustura nago neure buruarekin, baina aitortu behar dut ez dela prozesu erraza izan. Estres handia izan dut urte hauetan, eta arlo fisikoan ere igarri dut; ez zegoen fisioterapeutarik nire kontrakturak sendatuko zituenik. Baina gorputza eta burua ohitu egiten dira beti alerta egotera, eta hori falta zaizunean, abstinentzia sindromea agertzen da.

Horren falta sumatzen duzu?

Batzuetan lasaitasuna sentitzen dut, ez delako nire ardura hainbat gairi buruz iritzia ematea edo proiektu bat aurkeztea, baina beste batzuetan faltan sumatzen dut. Pentsatzen dut guk hau edo beste egingo genukeela; asko gertatzen zait hezkuntzarekin. Umezurtz geratu direla ikusten ditudan gai batzuekin. Gogoa izaten dut bozgorailu hori izateko berriz ere.

Irratiko analista lanak balio dizu zulo hori betetzeko?

Bai, hori da. Eskaini zidatenean, pentsatu nuen bazela modu bat jendeak entzuteko. Erantzukizun gisa hartu izan dut publikoki bide bat defendatzea. Daukadan gaitasunarekin, hura txikia bada ere. Pentsatzen dut gehiegi isiltzen dugula eta orduan beste batzuek hitz egiten dutela.

Eta talaia horretatik, nola ikusi duzu legealdi hasiera?

Bazirudien asmoa zegoela aldaketa batzuk egiteko. Sortu dira mahaiak, baina gauzak aldatu... Osasun mahaian ez nuen esperantza handirik. Adostasuna lortu behar dela diote batzuek, baina batzuetan ezin da, edo lortzen bada ez du benetako eraginik. Eta kezkatzen naute beste jarrera batzuek ere. Aurreko gobernua ez nuen ikusten Urdaibaiko Guggenheimen alde, eta hau bai. Isil-isilik... Beste kontu garrantzitsu bat euskararen erregimena da, eta ez dakit auzi horiek nola aterako diren.

«Uste dut orain hezkuntza umezurtz geratu dela. EH Bilduk ez du hezkuntza publikoaren aldeko apustua egiten»

Hezkuntza aipatu duzu lehen; hori izango duzu bereziki gogoan azken legealditik?

Gauza inportanteak egin ditugu; berdintasun arloan, adin txikikoak babesteko legean, DSBEa aldatzen... Baina, batez ere, hezkuntzan. Niretzat oso garrantzitsua izan zen sinatu genuen akordioa, nahiz eta jendeak geroko Hezkuntza Legearekin nahasten duen. Ez dute zerikusirik. Lortu genuen akordioa kontrako bidean zihoan. Eta uste dut orain umezurtz geratu dela. EH Bilduk ez du hezkuntza publikoaren aldeko apustua egiten. Nahiz eta ezkerreko alderdi bat izan, badauka bere patronal propioa: ikastolak.

Atzerago eginda, EHUtik politikara egin zenuen. Ez dirudi kasualitatea handik eta, zehatzago, Zuzenbide Konstituzionaleko Departamentutik abiatzea Roberto Uriarte, Pilar Garrido eta zu.

Ez da kasualitatea. Bi elementu inportante daude. Funtzionario denek goza dezaketen baldintza bat da badakitela gero buelta egin dezaketela. Hori inportantea da uretara jauzi egiteko. Bestetik, materia: Konstituzio Zuzenbidearen muina da botere politikoaren eta ekonomikoaren arteko harremana nola antolatzen den. Agian, nik ez dut jakingo asko gai askori buruz, baina nire esperientzia teorikoa jar nezakeen proiektuaren mesederako. Horrek deituta sartu ginen.

Eta ez da kasualitatea hirurek denbora gutxian atzerapauso bat ematea ere. Ziklo bat amaitu da?

Uste dut parlamentutik kanpo geratzeak markatzen duela ziklo aldaketa. Oraindik erakundeetan dago Ahal Dugu, eta hori inportantea da, baina uste dut Euskadin Eusko Legebiltzarrak duela ikusgaitasun handiena, eta eta horrek ematen du aukera gehien besteen belarrietara iristeko.

Ziklo aldaketa hauteskunde emaitzen ondorio izan zela esan duzu…

Hauteskunde emaitzak eta eman zen haustura.

Hain zuzen, politika uzteko erabakiaren berri ematean, hala esan zenuen: «Egiak zintzotasuna eta ausardia behar ditu gauzak diren bezala eta izan ziren bezala aitortzeko». Zer esan nahi zenuen?

Batuko bagenitu Sumarren eta gure emaitzak, hausturaren ondorioz etxean geratu zirenak batu gabe ere, presentzia inportantea izango genukeen: balantzak alde batera edo bestera egiteko, eserleku gutxi batzuk inportanteak izango ziren orduan. Erantzukizuna gurea izan zen. Eta, barkatu, baina esan behar dut: negoziazio mahaian Sumarrek izan zuen jarrerarena.

«Inportantea da komunikatzea zerk bereizten zaituen. Podemosek aurkitu du toki bat: argi kokatu da gerraren aurka»

Benetan zeunden lehendakarigai izateari uzteko prest?

Bai, noski, baina banekien zer gertatuko zen. Ni ez naiz inportantea. Badakit batzuetan izen propioek negoziazioak kutsatu ditzaketela. Esan nuen alde batera egingo nuela norbaitentzat arazo bat banintzen. Baina ez zen hori. Pentsatzen zuten gu gabe emaitza berdinak lortuko zituztela. Oso jokaldi itsusia izan zen, eta fruiturik gabea.

Gogora ekarri zituzten 2020ko primarioak. Lander Martinez zen EAEko Ahal Dugu-ko burua, eta Rosa Martinez zuzendaritza haren hautagaia. Gaur egun, biak Sumarren daude.

Horregatik esan nuen alde egingo nuela. Jabetzen nintzen. 2020an, primarioak irabazi nituelako gertatu zen aldaketa. Horregatik, ezer txarrik egin ez arren, ulertu dezaket beste talde batek niganako zerbait izatea barnean.

Garai hartan, bi taldetan bereizten zintuzteten: pablistak eta errejonistak.

Eta egia zen. Barrura begira, bazuen bere zentzua. Pablista edo errejonista izateak bazuen pisu inportantea. Militanteei informazio asko ematen zien.

Oraindik ere pablistatzat daukazu zeure burua?

Podemosen barruan, begirada estatu mailan jarrita, bai. Oraindik aldarrikatzen dut. Halere, Podemosen jatorria estatu mailan duen proiektu politiko bat bada ere, adierazpen maila ezberdinak ditu. Guk Elkarrekin Podemos sortu genuen, eta autonomia zeukan. Gure asmoa zen autonomia horretan sakontzea.

Zer deritzozu Madrilgo zuzendaritzak hartu duen bideari?

Iruditzen zait ongi bideratzen ari direla. Podemosek oso indar gutxi du, lau diputatu besterik ez. Eta nekeza da hala gizartea kontzientziatzeko lan egitea. Beraz, inportantea da komunikatzea zerk bereizten zaituen. Podemosek aurkitu du toki bat: argi kokatu da gerraren aurka, hasiera-hasieratik, eta ustelkeriaren aurka ere bai. Ez da gauza taktiko bat, ideologikoa baizik.

Gobernua kolokan jartzea egozten zaio, alternatiba PP-Vox izanik.

Podemosen errua litzateke ultraeskuineko gobernu bat etorriko balitz? Barkatu, baina ultraeskuina badator edo gizarteak atxikimendu politikorik eza adierazten badu, errua zurea [gobernuarena] da, eta ez beste inorena. Egin gauzak ondo: egin kanpainatan aldarrikatzen dituzunak, ez gezurrik esan, garbitu zure etxea... Ezin da hori gaizki egin eta besteak behartu zu babestera alternatiba okerragoa delako.

2015ean, Kongresuan 71 diputatu zenituzten. Orain, ezker konfederalak 31 diputatu ditu, eta horien artean, Podemosek lau. Zuen etxean ere zerbait gertatu da.

Garaiak ere badira. Europara begiratzea besterik ez dago ikusteko eskuinak indar handia duela. Nazioarteko testuinguruak ez du jokatzen ezker alternatibo baten alde. Garaiaz aparte, Podemosek gauzak batzuk ez ditu ongi egin. Eta kanpotik ere min handia egin digute.

Jazarpen judizialaren kontzeptua ez zen asko aipatzen, baina lehen ere hor zegoen.

Guk hitz egiten genuen hartaz, eta estolda mediatikoaz. Pablo Iglesiasen Grenadinetako kontua, legez kanpoko finantzaketa, Venezuelako dirua... Guk bagenekien gezurra zela. Brasilgo lagun batzuek esan ziguten, hasieran: «Gerra zikina erabiliko dute zuen kontra». Berehala konturatu ginen egia zela.

Zugan eragin pertsonalik izan du horrek?

Beldurra izan dugu, eta ez dut askotan esan, baina izan nuen pasadizo bat Senatuan nintzela. Nire ordenagailua desagertu egin zen ordu batzuetan, eta gero agertu egin zen. Nik utzi ez nuen leku batean. Badakit nire ordenagailua norbaitek eduki zuela. Gu jabetzen ginen espiatzen gintuztela, hasiera-hasieratik.

2019an, diputatu gisa aukeratu zintuztenean ere emaitzek koalizio gobernu baterako bidea ematen zuten, baina bozak berriz egin ziren, eta zu kanpoan geratu zinen.

Talde parlamentarioaren batzar bat egin genuen, ea zer pentsatzen genuen: [PSOEren] gobernuari bide eman edo ez. Bagenekien hauteskundeak berriz egiten baziren eserleku gutxiago izango genituela, baina argi geneukan gobernura iristea lortzen ez bagenuen alferrik zela eserleku horiek izatea. EAJko ordezkari batek esan zidan: «Baina nola egingo duzue hori? Eserlekuak galduko dituzue». Ez zuen ulertzen. Eta batzarrean esandakoa esan nion: «Gure helburua ez da eserlekuei eustea. Gure helburua aldaketak egin ahal izatea da, eta pentsatu dugu horretarako bestelako gobernu bat behar dela».

«[EH Bilduren eta PSEren arteko harremana] Koipeztatuta dago, baina igual estatu mailako errealitatea aldatu behar da. Hori ere denbora kontua da»

Eta ez du Podemosek garesti ordaindu gobernu hartan sartu izana?

Oso garesti. Epe laburrera kaltegarria izan da, baina hor dago esperientzia, eta bestela egingo ez ziren hainbat gauza. Adibidez, nazio aniztasunaren aitortza. Aurretiazko lan bat egon ez balitz ere ez litzateke bat-batean Amnistia Legea existituko. Denborarekin hobeto aztertu ahal izango da zein izan zen Podemos egotearen eragin materiala.

Estatu plurinazionala aipatu duzu. Hitz egin izan da Podemosek PSOEren eta abertzaleen artean izandako bitartekaritza rolaz.

Begiratu behar da zer mapa politiko dagoen estatuan. Podemosek zubi lan hori egin ez balu, gaur egun ez litzateke existituko inbestidurako blokea. Nazio ezberdinetako alderdien batasuna lortuz alternatiba politiko hori garatu ahal izatea zirraragarria izan zen. Ni Podemosen sartu nintzen ikusten nuelako proiektu politiko alternatibo bat nazionalismoa gainditzen zuena, ez euskal nazionalismoa bakarrik, baita Espainiakoa ere. Nazionalismoa diot, ez abertzaletasuna. Nik beti jo dut neure burua abertzaletzat.

Madrildik Eusko Legebiltzarrera egin zenuen, eta 2020ko kanpaina hartan ezkerreko koalizio bat eskatu zenuen Jaurlaritzarako. Bost urte geroago, formula bera da: EAJ-PSE.

Banekien garai hartan ez zela posible faktikoki materializatzea. Baina, ideia agertu beharra zegoen; irudikatu eta elikatu. Eta, gobernuak hala jarraitzen badu ere, EH Bilduren eta Alderdi Sozialistaren arteko harremanak asko koipeztatu dira. Ez dute zerikusirik orain hamar urteko harremanekin. Estatuan eta Euskadin bertan.

Baina gobernu akordio baterako?

Nafarroan edo Euskadin egin daiteke gauzaren bat, baina horrek oso eragin txarra izan dezake PSOErentzat inportantea den beste lekuren batean. Indar korrelazioen kontu bat da. Koipeztatuta dago, baina igual estatuko errealitatea aldatu behar da. Hori ere denbora kontua da.

Eusko Legebiltzarrerako bidea hasi zenuen esanez Madril «antzerkizalea eta egozentrikoa» zela. Esaten da hemen beste modu batera jokatzen dela.

Klase politikoan joera dago gure lasaitasuna goraipatzeko. Baina ez dut Eusko Legebiltzarrean dagoena baino giro desaktibatuagorik ikusi. Ez dago bizitasunik, ez dago naturaltasunik. Ez dut esaten ona denik Kongresuan ikusten den zakarkeria hori, baina esango nuke Eusko Legebiltzarreko giro printzipioz lasai hori ez dela batere ona. Nori datorkio ondo? Boterean dagoenari.