Estrasburgo, 'Parot doktrinaren' kontra

Parot doktrina indarge gelditu da. 192/2006 doktrina ez dela onargarria esan dio Espainiari Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegiak. Aplikatuta giza eskubideak urratzen direla. Espainiako auzitegiek euskal preso politikoei zigorra luzatzeko erabiltzen duten 192/2006 doktrina atzera bota du, horrela, Europako Giza Eskubideen Auzitegiko Hirugarren Aretoak. Giza Eskubideen Auzitegiak doktrina horri buruz hartu duen aurreneko erabakia da.

Ines del Rio Prada euskal presoari doktrina hori ez zitzaiola ezarri behar ebatzi du Estrasburgoko Auzitegiak, eta beraz, presoa «ahalik eta azkarren» libre uzteko exijitu dio Espainiari. Horretaz gain, 30.000 euroko kalte-ordaina ordaintzeko ere agindu dio, eta 1.500 euro ere eman beharko dizkio gastuetarako. Del Rio 1987tik dago preso, eta 2008ko uztailean libre ateratzekoa bazen ere, 2017ra arte luzatu zioten zigorra. Auzitegi Gorenak eta Konstituzionalak erabakia berretsi ostean, presoari eman dio arrazoia Estrasburgok.

Espainiako Gobernuak, baina, ez du onartu ebazpena, eta Del Rio ez duela aske utziko eta ez diola zentimorik ere emango jakinarazi du Jorge Fernandez Diaz Barne ministroak. Estatuaren Abokatuak helegitea jarriko duela iragarri du, eta hari buruz erabaki arte ez duela hatzik mugituko nabarmendu du. «Presoak ihes egingo luke aske utziz gero».

Hori egin dezake Espainiak. Izan ere, Estrasburgoko Auzitegiak ez du eskumenik estatuak derrigortzeko. Iturri juridikoek berri agentziei esan dietenez, defentsak Espainiako auzitegietan eskatu beharko du Estrasburgoren ebazpena kontuan hartzeko, eta gero, auzitegi horiek erabakiko dute hala egin edo ez. Ordea, dirua ordaintzera derrigortuta dago Espainiako Justizia Saila, Espainiak Europako Giza Eskubideen Hitzarmena sinatuta daukalako. Helegiteak ebazpena berretsiko balu, ordainketa hori nola egingo luketen aurreratu zuen atzo Fernandez Diazek, «biktimekin duen ardura zibil handiari kenduko genioke kopuru hori. Biktimei 30.000 euro baino askoz gehiago zor die».

Hiru hilabeteko epean jarri dezake helegitea Espainiako Gobernuak, eta «ahalik eta azkarren» jarriko duela jakinarazi du Alberto Ruiz Gallardon Justizia ministroak. Estrasburgoko Auzitegiko bost magistratuk erabakiko dute helegitea tramitera onartu edo ez, eta onartzen bada, 17 magistratuk osatzen duten Areto Handiak berrikusiko du zazpi magistratuk osatzen duten Areto Txikiak atzo emandako ebazpena.

Askatasunerako eskubidea

Atzo kaleratutako epaiak arrazoia eman die euskal presoen abokatuei. Haiek, hainbatetan argudiatu dute 192/2006 doktrinak oinarrizko eskubideak urratzen dituela. Amaia Izkok Ines del Rioren defentsan Estrasburgon jarri zuen helegitean argudiatu zuen presoa espetxean edukiz gero Giza Eskubideen Adierazpenaren 5.1 eta 7. artikuluak urratzen direla, hau da, «legerik gabe zigorrik ez» dioen artikulua, eta askatasunerako eskubidea defendatzen duena.

Doktrina atzera eraginez aplikatu delako urratzen da 7. artikulua defentsaren eta Estrasburgoren arabera. Auzitegiak dio «1973ko Zigor Kodearen arabera zigortutako presoen espetxe onurei balioa kendu» dieladoktrinak. 1973ko Zigor Kodearekin zigortu zuten Del Rio, baina 1995eko kodearen ondorengo «bira jurisdikzionala» aplikatu diote, beste hainbat presori bezala, horrela zigorrak luzatuz.

1973ko zigor kodearen arabera, epaitutakoei zigor guztiak batu, eta 30 urteko zigor bakarra jarri zieten, eta haren gainean aplikatu behar ziren espetxe onurak. 2006an legea beste modu batetara aplikatzen hasi zen Espainiako Auzitegi Gorena, ordea. Espetxe onurak jarritako zigor bakoitzari aplikatzen hasi ziren, eta ez gehienez bete ahal den 30 urteko zigorrari. Horrek zigorrak luzatzea ekarri zuen, de facto.

Hori egiterik ez dagoela nabarmendu du Estrasburgok orain. «7. artikuluak debekatu egiten du zigor legeen interpretazio zabala egitea, auzipetuaren kalterako baldin bada. Gorenaren interpretazio berriak atzera eraginkortasunez luzatu du zigorra, lana egiteagatik emandako espetxe onura kendu egin ziotelako». Honako hau gaineratzen du aurrerago: «Tribunalak azpimarratzen du, auzitegi nazionalek ezin dituztela delitua egin osteko lege aldaketak aplikatu, atzera eraginkortasunez eta pertsonen kalterako direnean». Onerako direnean bakarrik aplikatu daitezke.

Gainera, Auzitegiaren arabera, Del Rioren espetxeratzea ez da «legezkoa» izan 2008ko uztailaren 3tik aurrera —egun horretan zen libre ateratzekoa—. Beraz, Del Rioren askatasunerako eskubidea ere urratu egin dela dio.

Eragina, datozen erabakietan

Estrasburgoko Auzitegiak berez Espainiako Auzitegi Gorenaren eta Konstituzionalaren erabakiak atzera botatzeko ahalmenik ez duen arren, eragina izango du auzitegi horien jardunean. Izan ere, asko dira Ines del Rioren egoera berdinean dauden presoak, eta pentsatzekoa da, haien kasuan ere Parot doktrina ezartzea onartezina dela esango duela Giza Eskubideen Auzitegiak. Une honetan helegiterik ez dago han, baina defentsak horretan ari dira.

Horretaz gain, Espainiako auzitegiek etorkizunean hartu beharko dituzten erabakietan Giza Eskubideen Nazioarteko Auzitegiaren jurispurdentzia kontutan hartu beharko luke.

Espainiako Auzitegi Gorena 2006an hasi zen Parot doktrina izenarekin ezagutzen dena ezartzen. Orduan, espetxetik ateratzear zeuden hilketa asko egitea egotzita espetxeratutako ETAko kideak, eta Gorenak ordura arte era batera aplikatzen zuen legea beste era batera aplikatzeari ekin zion, horrela euskal presoak espetxetik ateratzea ekiditeko. Lege aldaketa ez diete euskal presoei bakarrik aplikatu, baina batik bat haiei aplikatu diete.