Irakurri hemen serie honetako artikulu guztiak
«Politikarien gainean merkatua dago, eta gu txotxongilo batzuk gara; gainetik beste botere batzuk daude». Hala hasi du solasaldia Ainhoa Aznarez Igarzak (Iruñea, 1970) ezer galdetzerako, baina baieztapen horrek gutxi du etsipenetik haren ibilbideari erreparatuz gero, hamaika arduratan aritu baita azken hamarraldietan. Uste du ezberdin pentsatzen duten batzuek elkarrekin ados jartzeko erakutsi duten gaitasunak Nafarroan hesi bat jarri diola eskuin muturrari, baina eskubideak zabaltzen segitzeko giharra mantendu behar delakoan dago, eta ahul samar ikusten du gihar hori. Eguesibarren (Nafarroa) zinegotzi da: herri mailan ari da lanean. Lehen lerroko politika utzi bazuen ere, gertutik erreparatzen dio aktualitateari.
Non zenbiltzan 2003an Iruñeko Udalerako PSNko zerrendetan aurkezteko proposatu zizutenean?
Irakaskuntzan nenbilen, baina, aldi berean, hamaika saltsatan sartuta. Sindikalismoan sartu nintzen, lan hitzarmenak-eta lantzen. Kalean, beste hamaika gauzatan, gehienbat feminismoan, transbertsala baita. Ikuspegi hori txertatzea ez zen hain erreza duela 25 urte. Iruñean, arlo horretan, oso erreferente onak izan ditugu.
Nork deitu zizun PSNn sartzeko?
Juanjo Lizarbe PSNko idazkari nagusia zen artean, 2003an, eta sindikalismotik ezagutu ninduen. Nik uste dut euskalduna ere banintzelako proposatu zidatela, beren militantzia irekitzeko. PSNk lana egin izan zuen Iruñetik behera, eta iruditzen zitzaien euskaldun batek ateak zabal zitzakeela Iruñetik iparraldera ere. Independente gisa, bigarren aurkezteko proposatu zidaten Iruñeko Udalerako zerrendetan. Izan nituen nire zalantzak PSNrekin, baina ikusten nuen aukera zegoela beste alderdiekin zubiak eraikitzen hasteko eta UPN kanporatzeko. Hiru zinegotzi zituen, eta bost atera genituen.
Artean UPNko Yolanda Barcina zen alkate, gero lehendakari izan zena.
Bai, gehiengo osoa zuten, gainera. Beti galtzen genuen. Oposizioa oso toki ona da ikasteko. Nik euskaraz egiten nuen, eta ez zituzten itzultzaileak ipintzen nik hitza hartzen nuenean. Osoko bilkurak geratzen nituen haiek itzultzaile automatikoa jarri arte. Nik nire gaiak prestatzen nituen, lantzen nituen, eta gero zertarako? Ez entzuteko? Esaten nien belarritako gailua jarri arte ez nuela hitza hartuko. Gutxieneko errespetu bat, ezta? UPNrekin ere harremanak ez zeuden bere onenean. Iskanbilak izan genituen baita PSN barruan ere. Carlos Txibite atera zen orduan idazkari nagusi, Lizarbek galduta. Eta Roberto Jimenez zuzendaritzan zegoen. Euskararen aurkako jarrera oso itxia zuen. Niri denetarik esan zidaten.
Adibidez?
Etarra.
Legealdi bat iraun zenuen.
Bai, 2003tik 2007ra. Gainera, bizkartzainekin.
Nola eraman zenuen hura?
Gogorra izan zen. Espainiako Gobernuko Nafarroako ordezkaritzatik esan zidaten zerrenda batzuetan nire izena topatu zutela, eta... [hunkitu da] Gogorra da, ez daukazu bizitza propiorik. Lagunekin irteten nintzen, eta lagunek zioten: «Joe, bi hauek...». Familiarekin ere, beldurra: «Noski, zure autoan...». Oso gaizki. Sei urtez egon nintzen bizkartzainekin. Baina bueno, pasatu da.
Gaur egungo talaiatik nola ikusten duzu egoera hura?
Nabari da lasaitasuna. Lehen, Iruñeko kale batzuetatik ez nintzen pasatzen, beldurragatik. Baina hor ere emakumeok asko egin genuen feminismotik. Ahotsak sortu genuen.
Nola sortu zen?
2000. urtean-edo hasi ziren Eusko Legebiltzarrean elkartzen alderdi guztietako emakumeak: Gemma Zabaleta [PSE-EE], Jone Goirizelaia [Batasuna], Kontxi Bilbao [Ezker Batua]... eta Gemmak esan zidan Nafarroan ere interesgarria izan zitekeela elkartzen hastea, eta horrela hasi ginen. Batez ere Donostian edo Gasteizko Parlamentuan elkartzen ginen. [Jose Maria] Aznar zegoen Espainiako Gobernuan orduan. Ia bi urte aritu ginen, orri eta erdiko manifestu bat adosteko. Idaztea lortu genuenean, bakoitzak bere alderdira eraman behar zuen idatzia.
«Ahotsak-eko adierazpena alderdietara eraman genuenean, iskanbilak izan ziren guztietan. Bagenekien hura alderdietara eramanda hurrengo legealdian ez ginela egongo, hor erreko gintuztela. Eta hala izan zen»
Alderdietako zuzendaritzetan ba al zekiten ideologia diferenteak eta askotariko ardurak zenituzten emakumeak lanean ari zinetela?
Orduan, zuzendaritza gehienak gizonez osatuta zeuden. Eta bai, bazekiten biltzen ginela, baina ez zuten uste adosteko gaitasun hori izango genuenik. Ordura arte, gizonak gizonen artean aritu ziren negoziatzen ETArekin. Adostea lortu genuenean, hori gizarteratu egin nahi genuen. Horretan hasi ginenean, PPkoak, UPNkoak eta CDNkoak atera egin ziren. Niri PSNn esan zidaten akta uzteko. Baina aurrera egin nuen. Bakearen aldeko lan ona zela iruditzen zitzaidan. Egia da iskanbilak izan zirela gero alderdi guztietan. Bagenekien hura alderdietara eramanda hurrengo legealdian ez ginela egongo, hor erreko gintuztela. Eta hala izan zen.
Zer argudio eman zizuten akta utzarazteko?
Batetik, adierazpenak Euskal Herria hitza aipatzen zuela, eta PSNtik esaten zidaten beren esparrua Nafarroa zela. Bestetik, ETAk jarduera armatuarekin segitzen zuen nahiz su etenaren garaia izan, eta Batasuneko kideak zeuden adierazpen horretan. PSNk ez zuen ezer jakin nahi haiekin. Baina, adierazpena begiratuz gero, gaur egun ere indarra daukala esango nuke, zeren alderdi bakoitzeko emakumeek zerbait utzi behar izan genuen bidean, adostasunera iristeko. Hitz guztiak neurtu genituen adierazpenean. Gaur egun ere balioa dauka adierazpen hark, baina ez zutenez gizonek egin, gutxietsi egin zuten.
Zergatik utzi zenuen PSN?
Ez genuelako gauza askorik komunean. Besteak beste, bakea aurrera eramateko proposamenetan. Ez nintzen ulertua sentitzen. [Hunkitu da] Ni bat-batean sartu nintzen PSNn, eta ulertu behar duzu alderdien barruan zer-nolako familiak dauden, nola mugitzen diren. Iruñeko PSNk daukan indarra alderdiaren barruan, nola antolatzen diren, nola banatzen duten boterea, bakoitzari zer dagokion, kuota kontu hori nik ez nekien. Hori jakin behar duzu kokatzeko.
«Bi urte falta dira legealdia bukatzeko, eta gauzak egin behar dira. Konpromiso hori ez baduzu betetzen, jendeak ez du gero konfiantza itzultzen, edo abstentzioan geratzen da»
Irakaskuntzara igaro zinen berriz.
Bai, baina 2010eko buelta horretan UPNren eta PSNren arteko harremana gaiztotu egin zen. Eta aldaketaren aldeko asanblada bat hasi ginen lantzen kalean. Erakundeekin, sindikatuekin eta alderdiekin lanean hasi ginen Nafarroako aldaketaren alde, UPN eta PSN gobernutik atera nahi genituelako. Hor hasi zen kalea mugitzen, eta oso interesgarria izan zen. Agenda komun bat egiteko gaiak lantzen hasi ginen erakundeekin eta alderdiekin.
Eta hortik sartu zinen gero Podemosen sorreran?
Bai, Laura Perez zebilen hor. Nafarroan errotutako Podemos bat sortu nahi genuen, zeren ni Madrilen egonda nengoen hango batzarretan. Zerrendan sartu ninduten, eta primarioak egin zirenean hirugarren atera nintzen parlamenturako zerrendan. Kuotak zirela eta, bosgarren geratu nintzen zerrendan, eta 2015eko hauteskundeetan zazpi eserleku atera genituen, ia zortzi.
Aldaketa etorri zen.
Uda hura mortala izan zen. Lau alderdien artean gobernu programa bat adostu behar genuen, bakoitzak bere programa mahai gainean jarrita. Eta, gainera, ireki genuen atea PSNk ere behin betiko UPNrekin hausteko. Begira, orain badaramatza bi legealdi Maria Txibitek lehendakari Bildurekin negoziatzen.
Nola jaso zenuen legebiltzarreko lehendakaritza?
Hala egokitu zen, eta mahai hartan emakume bakarra nintzen. Geroa Baiko, EH Bilduko eta UPNko ordezkariak denak gizonezkoak ziren, eta hor ikusten da gizonen artean zer-nolako anaidia sortzen den. Hitz egiten ez den hizkuntza hori, ezta? Keinuen eta elkarri aitortzearen bidez eraikitzen den hori. Gero, UPNko gizon bat joan zen, eta emakume bat jarri zuten, Maribel Garcia Malo. Orduan aldea nabaritu nuen.
Aldi hartan ere, Podemos barruan izan zen zatiketarik.
Primario batzuk egon ziren. Bi zerrenda zeuden: Laura Perezena bat, Eduardo Santosena bestea. Ni Santosen zerrendan nengoen, eta zerrenda hark irabazi zuen, baina nahiko parekatuta Perezen zerrendarekin. Orduan ikusi ziren barne gatazkak, eta hori gaizki kudeatu genuen. Gazteak ginen, eta heldutasuna falta izan genuela uste dut. Hurrengo hauteskundeetan, bost eserleku galdu genituen, baina PSNri aukera eman genion gobernu aurrerakoi bat martxan jartzeko.
Zurekin-en dago orain Podemos, eta zuzendaritza berritua da Nafarroan, gorabeherekin.
Begoñak [Alfaro] zuen konpromisoa lau urterako. Oso zaila da gobernu batean lana egitea eta alderdi bat gidatzea. Eta Begoñak esan du gobernuan lanean segituko duela, baina alderdiko gidaritza utziko duela. Alderdiko zuzendaritza sendo egotea inportantea da. Podemosek argi eduki behar du zein den bere funtzioa Zurekin-en barruan, eta Neniquesek [Roldan] ardura hori hartuko du.
Aldaketak hamar urte bete ditu. Nola ikusten duzu gaur egungo ikuspegitik?
Uste dut eskubideak zabaldu genituela. Kultura arloan lege bat egin genuen, klimaren aldeko legea aho batez adostu genuen... Eskubideak zabaldu eta errotu ditugu. Hori falta zen. Eta beste gauza asko falta dira. Indarkeria matxistari aurre egiteko neurri gehiago falta dira, adibidez.
«Aldaketarekin eskubideak zabaldu genituen, baina hizkuntza eskubideak hankamotz geratu ziren. Zonifikazioak amaitu beharra du Nafarroa osoan»
Nola ikusten duzu zonifikazioari eustea?
Aldaketarekin eskubideak zabaldu genituen, baina hizkuntza eskubideak hankamotz geratu ziren. Zonifikazioak amaitu beharra du Nafarroa osoan. Eskubide linguistiko bat da, eta eskubide hori betetzeko, administrazioak bere lanak egin behar ditu. Baina horrek gehiengoa behar du, eta PSN ez dago horretan. Erriberan baditu bere botoak, eta euskara sartzea, ia-ia, patriarkatuan feminismo hitza sartzea bezala da. Haientzat oso zaila da. Egia da pausoak ematen ari direla.
Zer zentzutan?
Adibidez, Azpiegitura Departamentuan pertsona bakarra zegoen hizkuntza plana egiteko, eta orain handitu egin da egitura. Baina zonifikazioarena zailagoa izango da. Egia esan, ez dut ulertzen: adibidez, PPkoek Galizian galegoz egiten dute, eta Katalunian katalanez, eta hemen ezin da euskaraz hitz egin. Alderdi sozialistak arlo horretan berdin dihardu.
Zer esku hartze izan du gizarteak hamar urteko aldaketan?
Herritarrentzat, legebiltzarra satelite bat da. Inkesta bat egin genuen gu parlamentura sartzean, eta herritarren %16k bakarrik zekiten legebiltzarra non zegoen. Gu saiatu ginen ateak irekitzen, jendeak ezagutu zezan. Baina uste dut jendea lasaitu egin dela, eta giharra falta dela kalean. Noizbehinka bai, BSHrenarekin adibidez, jendea atera da. Baina 2011-2015ean egin genuen lan hori martxan jartzea ondo etorriko zen. Pentsatzen dugu eskuina oposizioan dagoenean gauzak badoazela, eta ez da horrela. Uste dut gizarteak alderdien gainean egon behar duela, eta fiskalizazio lan bat egin behar duela. Alderdiei-eta presioa egiten segitu behar da, hartu dituzten konpromisoak bete ditzaten. Bi urte falta dira legealdia bukatzeko, eta gauzak egin behar dira. Konpromiso hori ez baduzu betetzen, jendeak ez du gero konfiantza itzultzen, edo abstentzioan geratzen da.
ainhoa aznarez igarza
Iruñean jaio zen, 1970eko abuztuaren 4an. Haur Hezkuntzako hezitzailea da. Ekintzailea izan da hainbat gizarte mugimendutan: besteak beste, Aldaketa Sozialaren Aldeko Asanbladan, Ezkerreko Batzar Errepublikanoan, Emakume-n eta LGTB kolektiboaren borroketan. 2003tik 2007ra PSNko zinegotzia izan zen Iruñeko Udalean. Tarte hartan, Ahotsak baketzearen aldeko emakumeen taldeko sustatzailea izan zen. 2007an, PSN utzi zuen. 2014an, Podemos-en sorreran engaiatu zen, eta 2015eko Nafarroako Parlamenturako bozetan zazpi eserleku lortu zituzten. Parlamentuko lehendakari izan zen legealdi hartan. 2019ko bozetan, berriz, bi eserlekurekin geratu ziren. Gaur egun, zinegotzi da Eguesibarren.
