Parte Hartuz ikerketa taldeak eta Subiranotasuna Europako Herrietan masterreko partaideek antolatuta, Nazionalismoa ikertuz nazioarteko kongresuaren bosgarren aldia egingo dute bihar eta etzi, Bilboko Bizkaia aretoan. Topaketa hori nazionalismoari eta subiranotasunari buruzko ikerketak aurkezteko plaza izatea nahi dute Onintza Odriozola (Donostia, 1980) eta Iker Iraola (Errenteria, Gipuzkoa, 1982) antolatzaileek, eta uste dute bidea egiten ari direla: 130 parte hartzaile baino gehiago arituko dira aurten, eta horien herenak Euskal Herritik kanpokoak dira. Aurtengo gai nagusiari dagokionez, «subiranotasun emergenteak» izango dituzte hizpide.
Michael Billig izango da sarrera ekitaldiko protagonista. Nazionalismo hutsala kontzeptuak egin zuen ezagun.
ONINTZA ODRIOZOLA: Billig eguneroko nazionalismoari begira jarri zirenen taldean sartu behar dugu. Nazionalismoaren birsorkuntzan jartzen du arreta. Modu inkontzientean erreproduzitzen diren erritualetan eta ohiko praktiketan: udaletxe batean nazio estatuetako bandera egotea, adibidez.
IKER IRAOLA: Nazionalismo ikerketetan punta-puntako autorea da, eta horrek erakusten du mundu mailako kongresu bat izan daitekeela hau. Autore oso inportanteak ekartzea lortu dugu, eta, aldi berean, nazioarteko kongresu bat egitea euskararen rola zentrala izanda.
Subiranotasun emergenteak, gai horixe jorratuko duzue. Zer esan nahi duzue kontzeptu horrekin?
ODRIOZOLA: Subiranotasunaren kontzeptuak definizio asko izan ditzake, ertz asko, eta guk estaturik gabeko nazionalismoak jarri ditugu erdigunean, subjektu gisa. Haien nortasun, lurralde eta estatu eraikuntzak aztertuko ditugu. Eraikuntza horiek iraganeko ondareak eta garaian garaiko fenomenoek materializatzen dituzte. Beraz, globalizazio ekonomiko neoliberala eta jarrera erreakzionarioak indartzen ari diren garaiotan, premiazkoa iruditzen zaigu subiranotasunez hitz egiten dugunean zer esan nahi dugun pentsatzea, zer komunitate eraiki nahi dugun adostea, eta identitate kolektiboak nola artikulatu ditzakegun birpentsatzea.
IRAOLA: Eremu akademikoko joera baten arabera, nazionalismoaren gaia iraganeko zerbait da, baina ikusten dugu ezetz, gai zentrala dela. Eta horri gehitu dizkiogu ardatz emergenteak. Hau da, garrantzi berezia hartzen dutela iruditzen zaizkigun gaiak: geopolitika, dekolonialitatea eta kultura aniztasuna, adimen artifiziala eta digitalizazioa, eta feminismoak horretan guztian duen eragina.
«Premiazkoa da subiranotasunez hitz egiten dugunean zer esan nahi dugun pentsatzea, zer komunitate eraiki nahi dugun adostea»
ONINTZA ODRIOZOLA EHUko irakaslea
Nola gurutzatzen da feminismoa ardatz nazionalarekin?
ODRIOZOLA: Nazionalismoaren ikerketetan, 90eko hamarkadaren aurretik, ikertzaile guztiak gizonezko zuriak ziren, eta pentsalari feministak orduan hasi ziren esaten ez dela ikertu generoaren eta nazioaren arteko harremana. Alegia, ez dela ikertu emakumeek zer parte hartze izan dugun nazioen erreprodukzioan. Beraz, ikertu behar dugu. Eta uste dut interesantea dela ikuspegi intersekzionaletik ikustea nola txirikordatzen diren nazio bazterketa eta genero bazterketa gaur egun.
IRAOLA: Feminismoa mugimendu sozialik garrantzitsuenetako bat da Euskal Herrian eta, gutxienez, Mendebalde osoan. Beraz, ezinbestean eragiten die estaturik gabeko nazionalismoei. Baina, horrez gain, gai teoriko moduan, zentrala iruditzen zaigu feminismoak nazionalismoari egin dion kritika ere jasotzea. Baditugu ekarpenak azpimarratzen dutenak feminismoak funtsezko eragina daukala nazionalismoaren gaia berritzeko.
Eta dekolonialismoaren ardatza nola aztertu, esaterako, euskal nazionalismoarekin uztartuz?
ODRIOZOLA: Subiranotasunei eta nazio eraikuntzei buruz hausnartu nahi badugu, ezinbestekoa iruditzen zaigu Euskal Herrian gertatzen diren bazterketei begiratzea. Aztertuko dugu ea zer ekarpen egin diezaiokegun marko dekolonial horri Europako estaturik gabeko nazio baten begiradatik, subiranotasun kulturala eta linguistikoa bermatuak ez dituen nazio baten begiradatik. Euskal Herrira bizitzera eta lanera etorri den komunitate migratuaren frustrazioak eta pairatzen dituzten indarkeriak lotu egin nahi ditugu euskaldunok pairatzen ditugun bortxekin.
Nazioarteko ekarpenetako bat Groenlandiatik iritsiko da. Hango egoerari lotuta, galdetzen duzue ea sezesioak zenbateraino bide ematen dion benetan subiranotasunari.
ODRIOZOLA: Groenlandiako Unibertsitateko Maria Ackren ikertzailea izango dugu gurean. Aukera emango digu aztertzeko inguruan potentzia handiak dituen nazio batek zer aukera eta mehatxu dituen bere subiranotasuna edo sezesioa garatzeko, eta nola eragiten duten estatu boteretsu horien interesek horrelako prozesu batean.
«Eremu digitalean subiranotasuna galtzen ari gara, eta, erabakimena galtzen ari garen heinean, digitalizazioak eragina du identitate kolektiboen eraldaketan ere»
IKER IRAOLA EHUko irakaslea
IRAOLA: Kasu oso berezia da: herrialde handia da, baina 50.000 biztanle ingurukoa, eta geopolitikoki tentsio bizikoa. Erakusten du estaturik gabeko nazionalismoek ezinbestean kontuan hartu behar dituztela mundu zabaleko tentsio geopolitikoak. Guri ere eragiten digute. Ohartu behar dugu Europaren posizioa aldatzen ari dela.
Digitalizazioaren eraginetan ere egingo duzue azpimarra. Aldatu egin al du identitate kolektiboak ulertzeko modua?
IRAOLA: Gure bizitzan, ezin ditugu bereizi eremu erreala eta digitala, baina, paradoxikoki, gero eta kontrol demokratiko txikiagoa daukagu eremu horretan. Subiranotasuna galtzen ari gara, eta, erabakimena galtzen ari garen heinean, digitalizazioak eragina du identitate kolektiboen eraldaketa ere. Aldi berean, ikusten dugu eremu horrek lotura daukala espazio komunikatibo baten eraldaketarekin ere. Eremu komunikatibo oso zabalak —ingelesezkoak, gaztelerazkoak eta frantsesezkoak— indar handia hartzen ari dira. Baina non gelditzen da euskaraz garatzen dena?
Joxe Azurmendiren ekarpena ere eskertu nahi izan duzue, hari buruzko mahai inguru bat eginda.
ODRIOZOLA: Oso pozik gaude, mahai bat izango baitugu aztertzeko zer ondare utzi digun nazionalismoa ikertzen aritutako halako pentsalari batek.
IRAOLA: Iruditu zaigu ezinbestekoa zela tarte hori eskaintzea, haren ekarpena oso inportantea izan baita nazionalismoari buruzko ikerketetan. Gure ekarpen xumea izango da haren pentsamenduaren oparotasuna ekartzea.
