Joan den urriaren 29an, Jon Insaustik Donostiako alkate kargua hartzeko udalbatzan, EH Bilduren bozeramaile Juan Karlos Izagirrek ez zuen aukera galdu nahi izan errepikatzeko haiek «bestelako eredu bat» dutelako kontua. «Beste eredu» horren mantra (beste Polizia eredu bat, beste industria eredu bat, beste etxebizitza eredu bat…) oraingoan Izagirreren ahotan; nahiz eta eredua bera, egia esan, inoiz inork definitu eta zehazten ez duen.
Eta haiek zehazten ez dutenez, guk geuk hartu ditugu eredu hori zertan den aztertzeko lanak, haiek gobernatzen duten tokietan nola ari diren atentzioa jarriz. Hain justu, EH Bilduk Gipuzkoan zuzentzen dituen 10.000 biztanletik gorako udalerri hauetan jarri dugu begia: Andoain, Arrasate, Azpeitia, Bergara, Errenteria, Hernani, Oiartzun, Oñati, Ordizia, Pasaia, Tolosa eta Zumaia.
Gauza hasi dugu EH Bilduren udal aurrekontuak aztertzetik, eta atentzio handia ematen duten bi elementu antzeman ditugu. Batetik, ohiko gastuak eta pertsonalarenak, biek, etenik gabe gora egiten dutela; eta, bestetik, inbertsioetarako aurreikusita zegoenetik oso-oso gutxi gastatu dela —2024ko datuak eskuetan: Arrasaten %32 baino ez, Hernanin %36, Ordizian %26, Tolosan %26—.
Uler liteke pertsonalaren gastuak gora egitea (gora langile publikoen plantillek), ohiko gastuak (zerbitzu publikoetarako kontratek) behera egitekotan. Baina kontua hauxe da: bat, bi kontzeptu horiei dagozkien gastuek oso gora egiten dutela (oso gora egin, eta betikotu); eta, bi, horiek gora egiten duten bitartean, inbertsioetarako partidetako gastuak gutxitzen direla eta, hala, udalak gelditzen direla inbertsioak egiteko gaitasunik gabe.
Gauzak horrela egiten badira —udalerrian, ohiko gastuak eta pertsonalarenak esponentzialki gora egiten badute eta inbertsioak gauzatzeko ahalmenak behera—, ez dago udalerri hori aurrera ateratzeko ez modu, ez modelo, ez eredurik. Geldialdia —eta atzeraldia— besterik ez da udalerri horietan geratzen dena.
Hala, plazara etorri eta boteprontoan saltzen diguten ustezko «beste eredu» horrek udalerriak egonean uzten ditu eta datozen belaunaldiak larriki hipotekatu.
Horiek esanda, datozen lerroetan, bolo-bolo dabilen publifikazioaz gauza pare bat aipatzea beharrezkoa da; izan ere, gorago aipatu diren aurrekontuei dagozkienak ez ezik, publifikazioari dagozkionak aztertzeko lanak ere hartu ditugu. Ezker abertzalearen erretorika zaharra da, besteak beste, EAJ-PNVk kudeatzen duen ustezko pribatizazioen gainean kritika tematia egitea; zaharra den bezala denetarikoak diren zerbitzuak publifikatu behar direla EAJ-PNVri exijitzea atergabe. EH Bilduren ustez, publikoaren eta pribatuaren arteko ekimenik txikiena mahai gainean jartze hutsa —edo zerbitzuak lehiaketa publikoen bidez lizitatzea— publikoa gutxiestea da, politika neoliberala egitea, edo —bestela esanda— aitortu ezin diren interes pribatuekin bat egitea.
Eta haiek, gobernatzen dutenean, zer egiten dute? Bada, aztertu ditugun udaletxe horietako bakar batek ere ez du zerbitzu publikorik publifikatu. Inon ez. Ezer ez. Zero. Labur esanda: EH Bilduk hainbeste gutxiesten dituen lizitazioak mantendu ditu; eta, mantendu ez ezik, beste zerbitzu batzuk ere pribatizatu ditu; hala, horrela eginez, bere diskurtsoaren kontra egin du.
Kasurik deigarriena eta errepikatuena Etxeko Arreta zerbitzuarena da. Zenbat alditan entzun diogu EH Bilduri publifikatu behar dela? Eta, era berean, pribatizatu diren hainbat eta hainbat zerbitzuren artean, honako hauek ere publifikatzeko aldarria egiten: bideen garbiketa, garraioa, TAOa, lorezaintza edo polikiroldegiak?
Garbi gelditzen da, horrenbestez, EH Bilduren delako «beste eredu» sonatu hori ez dela publifikazioaren eredu —ezta koherentziarena ere—. Zeren, duela gutxi Hondarribiko alkateak —zeinak EH Bildurekin gobernatzen duen— zioen bezala, «ez dugu zerbitzuen azpikontratazioan sinisten, baina filosofiatik kudeaketara pasatzean, lehentasunak lehentasun dira». Alajaina!
Ez dago sobran EH Bilduren hauteskunde programen segimendua egitea, zer mailatan bete den ikusteko; eta ikusten da kanpainan zehar hitzartutako programetatik bete gabekoen zerrenda luzea dela —programa horiek ez betetzeko aipatzen diren aitzakien zerrenda bezain luzea—. Errua beti bestearena omen da, norberarena sekula ez.
Eta horrela, beste behin ere, egiaztatzen da EH Bildu ez dela berritzaileak eta estrategikoak diren egitasmoak planteatzeko eta mahaigaineratzeko gauza, azken batean, EH Bilduren «beste eredu» horren irizpide nagusia inertzia hutsa baino ez dela.
Zer proposaturik ez dutelako adibide esanguratsua etxebizitzaren gaia da. Erretorika hutsa baino ez da haiena, besteei soluzioak exijitzen dizkiete —beti besteei—, eta ahaztu egiten dira euren udaletxeek horretan esku hartzeko duten ahalmen handiaz. Etxebizitzaren auzian, ez hazkundearen ideologiaren eta fundamenturik ezaren erdibidean, paralisia da haien proposamena.
Mereziko luke, bestalde, luze eta zabal, memoriaz eta elkarbizitzaz hitz egitea. Izan ere, aipatu berri den azken gai horren gainean, EH Bilduren memoria politika selektiboaz bada zer esan. Monografia baterako emango luke horrek. Izango dugu horretarako okasioa.
Laburbilduz, EH Bilduren ustezko diskurtso alternatiboak ez du errealitatean paserik. Ahotan darabilten delako «beste eredu» horrek ez du edukirik; behin eta berriz errepikatzen den hiru hitzeko lelo hutsala da (beste eredu bat, beste eredu bat, beste eredu bat…), hain zuzen, EH Bildu oposiziotik gobernatzera pasatzean desagertzen dena.
Bada, EH Bilduren hiru hitzeko hori («beste eredu bat»), bere horretan, ez da existitzen; baldin eta haien egitasmo gabezia egiaztatzeko ez bada —edo, halaber, etxebizitzaren auzian, ekimenik ez dutela esateko, edo gastuari edonola gora egiten uzten diotela agerian jartzeko ez bada (edo, beharbada, edonola bainoago, gastua haien gertuko sektoreetara bideratzen dutela nabarmentzeko)—.
EH Bilduren eredu hori kea baino ez da. Eta, ezer gehiago izatekotan, hauxe da: gizartean edozein problema ageri denean, EH Bilduren inguruko eragileen jarrerari sostengua emateko zera hutsa. Hori, betiere, EH Bildu gobernuan ez dagoenean. Hala, egoera haien aldeko egite aldera, eragileen zeregina arazoa katalizatzea eta jendearen artera giro petrala zabaltzea da. Esandako guztia ez da berria. Berria ez den bezala arazoek amen batean desagertzera egiten dutela, auziak puzteko induktorerik gabe, EH Bildu gobernuan dagoenean.
EH Bilduren beste eredu hori ez da existitzen. Ezereza da. Eta, ezer izatekotan, engainuzko itxurakeriaren kudeaketa da —betetzen ez diren egitasmoen eta ahazten uzten diren gauzen gestioa—. Edo oposizio garaietan emandako hitza janez, disimuluan, beste aldeko jarreraren bila, bira egitearen adibidea. Edo aitzakiaz jantzitako geldialdien eta atzeraldien hutsalkeria.
Amaitzeko, hauxe baino ez: EH Bilduren beste eredu hori mito hutsa da, errealitatea ukitu bezain laster erortzen dena.
