Platonen Akademiaren frontisean baldintza bat ezartzen omen zen: hemen ez da sartzen geometria ez dakien inor. Eskakizun akademiko hori ez zen bakarra. Izan ere, jakina da Atenasen hezkuntzaren pribilegioa mugatuta zegoela, gainera, herritar kondizioagatik. Beraz, geometria, musika edo gimnastika ikasgaiak hiriko elite politikoaren gizon libre izatea bezain garrantzitsuak ziren. Baldintza horien salbuespenak gutxi izan ziren. Beraz, baiezta daiteke Platon izan zela eskola-segregazioaren lehen sustatzailea. Bide batez, mendebaldeko filosofia idealistaren sortzailea ere izan zen. Pentsamendu-sistema horrek balio ukaezina du, baina hezkuntza eskubide unibertsal gisa ulertzen ez zuen gizarte baten emaitza argia ere bada.
Hogeita bost mende geroago, Euskadin, Eusko Jaurlaritzak hainbat eragile politiko, sindikal eta sozialekin mahai bat abian jartzea erabaki du, euskal hezkuntza-sisteman segregazioaren arazoari aurre egiteko. Testuinguru historikoa alderagarria ez bada ere, hezkuntzak dituen arazoek bere horretan diraute. Egoera horren balizko kausak, hainbat erakundek argitaratzen dituzten txostenei esker, nahiko ezagunak dira aspalditik, eta txosten horiek egiaztatzen dute, besteak beste, eskola sare bikoiztuan badirela ikasleak aukeratzen dituzten ikastetxeak eta sare publikoak bere gain hartzen duela ikasle zaurgarrien ehuneko handi bat.
Eztabaida-mahai honen lehen zeregina desberdintasun horren arrazoiak diagnostikatzea da, ikasturtearen amaieran konponbideak proposatzeko asmoz. Zenbait bertaratze falta nabarmenekin (Steilas eta ELA sindikatuak eta Sumar mugimendua), hezkuntza eragileen arrazoizko eszeptizismoaren lehen irudipena, gobernu gogotsu baten aurrean. gobernu horren aurrean, euskal ikasleen aukera-berdintasunaren bidean ekintza zehatzak gauzatzeko borondate irmoa duela sinetsi behar da eztabaida martxan hasteko, beraz.
Eusko Jaurlaritzak adierazitako asmo onak ekintza zehatzak, eraginkorrak eta beharrezko baliabideak dituztenak gauzatuko diren zalantzagarria den arren, baikorrak izan gaitezke prezio berarengatik. Eztabaida-mahaiaren inguruan bakoitzak zer jarrera duen adierazi eta diagnostikoa jaso ondoren, konfiantza izan beharko litzateke hartzen diren erabakiak lotesleak izango direla eta parte-hartzaile guztiek ahal den guztia egingo dutela hezkuntza-sistema bidezkoago, ekitatiboago eta inklusiboago baten alde. Hori dela eta, bost ekarpenekin lagundu nahi nuke eztabaiden martxa onean.
Lehenengoa. Eragile guztien parte-hartzea ezinbestekoa da. Beraz, egin beharreko ahaleginak egin behar dira eta konpromiso nahikoak hartu behar dira mahaiaren hurrengo bileran lehenengo bilerara joan ez direnak bertan egon daitezen. Logikoa denez, iraganeko esperientziak, mesfidantzak eta norberaren estrategiak oztopo izan daitezke, baina mahai baten inguruan biltzea proposatzen duenak zalantzak adierazten dituztenei akordio lotesleak lortzeko borondatea dutela bermatzeko ardura ere badu.
EAEko eskola-segregazioa desagerraraztea borondate kontua da. Borondate horrek, zintzoa izanez gero, kontuan hartu beharko lituzke mahai horretan esertzea erabaki dutenen ahotsak, iritziak eta proposamenak, bai eta oraingoz ez esertzea erabaki dutenenak ere
Bigarrena. Mundu guztia asebeteko duen akordio lotesleen sistema bat ezartzea, adostasun argia baitago konponbideak modu praktiko eta eraginkorrean antolatzeko beharraren inguruan. Konponbide horiek soilik lor daitezke abian jartzeko gaitasuna duenak adostasun-mekanismo bat onartzen badu eta adostutako neurriak abian jartzeko konpromisoa hartzen badu.
Hirugarrena. Ezaguna da eskola-segregazioaren arrazoietako bat EAEko hezkuntza sistema dualak irautea dela. Ikastetxe eta sare bakoitzeko hezkuntza-proiektuekiko errespetuz, beharrezkoa da publifikazio prozesu geldo eta adostu bati ekitea, euskal hezkuntza publikoa indartuz amaituko dena. Iraganean pilatutako esperientzia dago, eta formula nahikoak daude hori guztion adostasunarekin egiteko, betorik eta bazterketarik gabe.
Laugarrena. Foro honek lor ditzakeen akordioak legegintza-esparrura eraman beharko lirateke. Arau aldaketetan zehazten direnean, ezinbestekoa da alderdi politikoek bermatzea izapidetze parlamentarioan aldaketak betetzen direla. Adibidez, ikasleak onartzeko eta eskolatzeko dekretuetan, horiek arautzen baitute ikasle kalteberak banatzeko prozedura. Horren aplikazioak gaur egun ez du bermatzen EAEko Hezkuntza Legearen oinarri nagusiak betetzea.
Bosgarrena. Eskola-segregazioa dimentsio anitzeko fenomenoa da, eta ez da sinplifikatu behar. Gaur egun, hezkuntzako profesionalek eskura dituzten tresnekin lan egiten dute, eta beren lana antolatzen dutenak eta gizarte osoak egiten duten lana aitortu behar dira. Kontakizun estigmatizatzaileak arbuiatzea eta narratiba positibo bat eraikitzea ekintza osagarriak dira.
Harrigarria da inplikatutako ia eragile guztiek partekatutako diagnostikoetatik abiatuta hain zaila izatea gutxienekoen arteko adostasuna lortzea. Testuinguru globala gero eta konplexuagoa da, eta haur, nerabe eta gazteek zailtasun handiei aurre egiten die beren ikaskuntza prozesuan. EAEko eskola-segregazioa desagerraraztea borondate kontua da. Borondate horrek, zintzoa izanez gero, kontuan hartu beharko lituzke mahai horretan esertzea erabaki dutenen ahotsak, iritziak eta proposamenak, bai eta oraingoz ez esertzea erabaki dutenenak ere. Gure ikasgeletan, irakasleek elkarrizketaren eta entzutearen kulturan irakasten dute. Bidezkoa dirudi, beraz, foro horretan eztabaidatuko dutenei eskatzea balio eta printzipio horiek berak aplika ditzatela datozen hilabeteetan. Ikasturte amaieran, ebaluazio saioa egingo da, eta gogora dezagun ikasturtea errepikatzea aparteko neurria dela.
