Duela egun gutxi, elkarrizketa Nafarroako bigarren lehendakariorde eta Euskara kontseilariari. Galdera: «Zergatik da garrantzitsua euskara ofiziala izatea Europan?».
Ana Olloren erantzuna: «Hizkuntza propio baten errekonozimendu eta prestigio gisa. Hizkuntzek bizikidetzarako eta lurralde- eta gizarte-kohesiorako balio dute. Europan hori aitortzea hizkuntza-aniztasun horren aldeko apustua egitea ere bada».
Erabat partekatzen dut iritzia.
Aintzatespena eta prestigioa
Joan Mari Torrealdairen Euskararen liburu beltza gogoratu dut, non azaltzen zuen: «Liburu honetako orrialdeetan transkribatu ditugun testuak oso jatorri, ezaugarri eta helburu desberdinekoak dira. Badira testu juridiko-legalak, badira gobernarien testuak, politikoenak, parlamentarienak, estatuetako funtzionarioenak; badira letretako jendeenak, prentsako gizonenak. Badira zuzenean euskararen existentzia edo garapena debekatzen edo murrizten duten testuak, badira euskara ez bezala espainiera goraipatzen dutenak, euskara hizkuntza eta kulturaren bitarteko gisa deskalifikatzen dutenak, badira iseka, mespretxu eta gorrotozko testuak».
Errekonozimendua eta prestigioa?
Torrealdaik jarraitzen zuen: «Zer pentsatzeko ematen dit herriko intelektual batzuen artean zabaltzen ari den joerak, gutxi gorabehera honela esaten duenak: 'Utz ditzagun alde batera txikikeriak, euskara dagoen bezala badago euskaldunen errua da, eta ez beste inorena. Euskaldunen utzikeriaren ondorio da'.
Gako-hitzarekin, utzikeriarekin... topo egin dugu, baina gutxienez azalpena behar du. Utzikeria, kausa izan baino lehen, kausek duten ondorioa izan da.
Nor harrituko da euskara eta bere hizkuntza-komunitatea eskolatik hilobiraino, Estatutik, egunkarietatik, intelektualtasunetik, Elizatik, hainbeste errepresio, jazarpen, laido eta isekaren ondoren euskara eta bere hizkuntza-komunitatea mendez mende birrindu ondoren, nor harrituko da —errepikatzen dut— euskaldunak bere hizkuntza ('askatasunez') gorrotatzea, seme-alabei ez transmititzea? Autogorroto linguistikoa da, soziolinguistikan ondo ezagutzen den fenomenoa».
Utzikeria kausa gisa. Oso ezaguna egiten zait. Utzikeria instituzionala, bereziki.
Izan ere, Ollo andreak bi adibide jarri zituen elkarrizketa hartan. Honela zioen, aldaketaren legealdiko lorpen batzuk aipatuz: «ETBren espedientea ebatzi ahal izatea, legez ikusi nahi zuenarentzat. Eta baita Euskalerria Irratiaren espedientea ere, hamazazpi urteko prozesu judizialen ondoren, politika sektariorik okerrenak erakutsiz».
ETB ikusi nahi lukeenak... hori borondatezkotasunaren eta inposiziorik ezaren «defendatzaileei» ezaguna egiten al zaie? Ikusi ETB 2016an, 1982an emititzen hasi zenean?
Denok dakigu ikus-entzunezkoen hedabideek hizkuntza gutxituen errekonozimenduan eta prestigioan jokatzen duten funtsezko papera.
Eta zonifikazioarena... Hori aukeratzeko askatasunaz, borondatezkotasunaz eta inposiziorik ezaz doa?
Nik, nire xalotasunean, uste nuen pertsonen berezitasunak zirela, gizakiaren idiosinkrasiaren osagaiak, baina ikusten denez, Nafarroan, mundua txundituko zuenak, tokien arabera zehaztu dira.
Tira... zonifikazio bat, eta gogoratu nahi dut 1995ean HBren maximalismoari esker jaio zen bezala jarraitzen duela. Dena zuria edo beltza... gogoratzen duzue?
Europak uste du zonakatze hori euskararen oztoporik handiena dela Nafarroan, Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna betetzeari buruz adituek egindako txostenaren arabera. Gutun hori gobernu sozialista batek sinatu zuen 1992an, eta Alderdi Popularraren gobernu batek berretsi zuen 2001ean.
Ez dugu ulertzen —zonifikazioa—, ezta partekatzen ere.
Geroa Baik, bihar bertan Euskararen Foru Legea aldatzeko Lege Proposamena prestatuko luke, zonifikazioa bertan behera uzteko. Baina ez dago gehiengo parlamentariorik.
Zorionez, hezkuntza-eremuan ez dago zonakatze hori, eta Erkidego osoan euskaraz ikas daiteke. Herritarrek oso positibotzat jotzen dute hori, Vilches eta Erizeren Euskararen sustapena Nafarroan, erresonantzia soziala duten elementu diskurtsiboetatik abiatuta lanean agerian geratu den bezala: Nafarroako biztanleriaren %63 euskararen sustapenaren aldekoa edo oso aldekoa da.
Aintzatespena eta prestigioa. Hori da euskara Europan onartua izatea emango ligukeena. Eta hori da Geroa Baik eskatzen duena. Hemen eta orain. 2025eko ekainean. Iruñean.
Izan ere, gure ustez, eztabaida honetan parte hartu behar dugu, batez ere, euskara gure errealitate sozialaren, gure paisaia linguistikoaren eta gure ondare kulturalaren parte den erakundeetan.
Eta gure jarrera helarazi behar diogu erabakia nori dagokion.
Hemen eta orain. Eztabaida estrapolatu gabe eta beste leku eta protagonista batzuetara eraman gabe. Ez Sanchez, ez Puigdemont. Eta galdera oso argia da: nahi al dugu euskara hizkuntza ofiziala izatea Europan?
Geroa Bain, Bai. Baiezko biribila, une honetan dagoena baino hizkuntza-aniztasun zabalagoa onartzea dakarren baiezkoa, Europar Batasuna osatzen duten estatuen gizarte-errealitatea ziurtasun handiagoz islatu besterik egingo ez lukeena.
Duela gutxi, Ollo kontseilariak Hizkuntza Aniztasuna Sustatzeko Europako Sareko ordezkariei harrera egin zienean ere nabarmendu zuen hori. Erakunde horren izenak dena esaten du, ezta?
Kontseilariak lankidetza-guneak baloratu zituen, «hizkuntza-politikako jardunbide egokiak eta esperientziak trukatzeko foro gisa, eta aliantzak egiteko gure hizkuntza propioen defentsan, Europako politika publikoaren agendan beren lekua izan dezaten».
Europako politika publikoaren agendan. Argi eta garbi, ezta?
Erabakia hartu behar duten 27 arduradunei gure ahotsa helaraz diezaiegun. Inoren zaratarik eta interferentziarik gabe.
Euskarak, katalanak eta galegoek bezala, gizarteratzea eta gizarte-kohesioa dakartelako.
M’agradaria molt que s’arribés a un acord a Europa a favor de les llengües minimitzades de l’estat. I afegiria unes paraules en gallec, però no el parlo.
Aintzatespena eta prestigioa.
