Joan den maiatzaren 15ean Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak (EHPM) 145.142 sinadura aurkeztu zituen Eusko Legebiltzarrean, milaka pentsiodunen laguntzarekin, Legegintzako Herri Ekimen gisa Gizarte Segurantzaren gutxieneko pentsioak osatzeko izapideak egin daitezen, lanbide arteko gutxieneko soldatarekin parekatu arte.
Babes masibo eta kualifikatu horren aurrean, Eusko Jaurlaritzak, Imanol Pradales lehendakariak (EAJ), Mikel Torres lehendakariordeak (PSE-EE) eta Mikel Iriondo Koordinaziorako eta Proiektu Estrategikoetarako idazkariak ordezkatuta, uztailaren 17an EHPMrekin bilera egin genuen. Pentsiodunen Mugimenduko kideek ordubetetik gora erantzun zieten mota guztietako galderei, eta luze eta zabal eman zuten premiazkotzat, beharrezkotzat eta bidezkotzat jotzen den legegintza-ekimenaren berri. Bileraren amaieran, eta Jaurlaritzak lege gisa izapidetzeko kontuan hartzea erraztuko ote zuen galdetuta, saihestu egin zuten iritzia ematea, txosten juridiko bat eskatuko zutela alegatuz, haren helburua argi eta garbi zehaztu gabe. Datorren irailaren 8an amaituko da gobernuak bere iritzia emateko legezko epea, eta espero dugu 90.000 pentsioduni (gehienak emakumeak) mesede egingo dien legegintza-ekimena izapidetzearen aldekoa izatea.
Herri Ekimen Legegilea arautzen duen 10/2016 Legearen 2. artikuluak argi eta garbi uzten du «Autonomia Erkidegoak legegintza-eskumenik ez duen gaietan, horiek baztertzen direla». 2024ko urriaren 30ean, Eusko Legebiltzarreko Mahaiak eta Zerbitzu Juridikoek idatziz ziurtatu zuten Pentsioak Osatzeko Neurrien Euskal Sistema bat sortzeko erabateko eskumena dagoela, Gizarte Laguntzako 10.2, emakumearen eta adinekoen politikei buruzko 10.39 eta administrazio publikoen arteko lankidetza-hitzarmenaren 18.2.A artikuluek aipatzen duten bezala, guztiak Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutukoak. Beraz, gure eskumenen aplikazioa defendatzeko unea da; izan ere, argi dago gure erkidegoan bizitzaren garestitzea eta inflazioa Estatuko altuenetakoak direla, eta Gizarte Segurantzaren gutxieneko pentsioak ez direla nahikoak duintasunez bizitzeko.
Gainera, otsailaren 18ko 4/2005 Legeak, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerakoak, emakumeen aurkako diskriminazioak ezabatzera behartzen du Eusko Jaurlaritza. Aurkeztu dugun herri ekimenaren helburutariko bat da pentsioetan dagoen genero-arrakala murriztea. Emakumeak pentsio baxuak kobratzen ari dira lanean diskriminatuak izan direlako eta adingabekoen eta mendekotasun arazoak izan dituztenen zaintza-lanetan aritu izan direlako. Egindako lan horiek ez dira aintzakotzat hartu, ezta ordaindu ere.
Egungo Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta, pentsioen osagarriak arautzen dituena, ez da nahikoa eta ez da egokia adineko pentsiodunentzat. Lege hau batez ere aktiboan dauden pertsonei zuzenduta dago, Zioen Azalpenean jasotzen den bezala, eta ez du kontuan hartzen pentsiodunak duen inguru indibiduala diru-sarrerak eta ondarea baloratzeko orduan. Pentsioduna bizikidetza-unitatearen parte kontsideratzen da, izatezko bikotea edo ezkontidea batu egiten zaiolako. Lege honen eraginkortasunik ezaren daturik argigarriena da haren aplikazioa 15.000 pentsiodunek baino ez dutela jasotzen. Pentsiodun bakoitzak bere bizikidetza-harremanak alde batera utzita errenta nahikoa izateko duen eskubidea aldarrikatzen dugu, Gizarte Eskubideen Europako Zutabeak, Europako Gutun Sozialak edo Europako Parlamentuaren 2002ko uztaileko Ebazpenaren 13. artikuluak agintzen duten bezala.
Eusko Jaurlaritzak eskatu duen txosten juridikoak, bere helburua edozein izanik ere, loteslea ez denez, ez du eragozten edozein lege-proposamenetan bezala, bere eskumen propioa duen legegintza-ekimen bat izapidetzearen aldeko iritzia emateko. Emakumeekiko bidegabekeria historiko bati erantzungo lioke, baita adinekook independentzia ekonomikoa eta oinarrizko premiei aurre egiteko gaitasuna izatearen beharrari ere, esaterako, etxebizitzari edo osasunari, mentala barne.
Erakunde sindikal guztiek salbuespenik gabe, ehunka erakunde sozialek eta feministek, eta milaka herritarrek babestu duten ekimena eta hainbeste itxaropen sortu duen HELa zapuztea ez da zentzuzkoa, legegintzan herritarren parte-hartzea areagotzeko eta sistema demokratikoaren funtzionamendua hobetzeko bidea delako.
Hauek ere sinatu dute: Maria Serrano Mitxelena eta Arturo Val del Olmo.
