Iruña-Veleiako grafitoak aztertu dituzten grafologoek «antzekotasunak» aurkitu dituzte idatzien morfologian, baina, haien ustez, ezin da baieztatu pertsona bakar batek egin zituenik. Adituen arabera, gaur egun erabiltzen den metodoa ez da nahikoa ondorio argirik ateratzeko, eta, beraz, ezin da ziur esan idatziak Eliseo Gilek egin zituenik. Hala berretsi dute kaligrafiak adituak diren bi ertzainek eta Arabako Foru Aldundiarentzat grafologia txostena egin zuen Alicia Martinezek Arabako 1. Zigor Epaitegian, epaiketaren zortzigarren egunean.
Grafologoek egindako txosten horiek dira Eliseo Gil aztarnategiko zuzendari ohiaren aurka akusazioak dituen helduleku nagusiak. Izan ere, adituek diote «antzekotasunak» daudela pieza horietan agertu ziren idatzien eta aztarnategian antzezpenetarako sortu zuten egurrezko egitura batean. Eliseo Gilek aitortu izan du egurrezko egiturako marrazkiak berak egin zituela; ez, ordea, idatziak. Bi euskarrien arteko kaligrafia aztertu duten adituek azpimarratu dute, ordea, egun konparazio hori egiteko erabiltzen den metodoa ez dela nahikoa egiletza bakarra dutela ziurtatzeko.
Ertzaintzako bi agenteek azaldu dute idatziak ezohiko euskarrietan eginda daudela eta, beraz, forma bakarrik azter daitekeela. «Metodologia berri bat» garatu beharko litzateke horretarako, haien hitzetan. «Ez dugu zalantza egiten antzekotasunetan, erabilitako metodologia zientifikoan bazik». Idatzien artean «antzekotasunak» daudela berretsi dute, hala ere. Baina diote «sinpleegiak» direla egiletza bakar bat izan zutela ziurtatzeko.
Iritzi berekoa da Alicia Martinez ere: «ezohikoa» da auzia, eta ez dago aurrekari moduan erabil daitekeen antzeko beste kasu edo txostenik. Arabako Foru Aldundiaren enkarguz jaso zuen grafologia txostena egiteko ardura. Berretsi du egurrezko egituraren eta buztinezko piezen arteko idatzietan antzekotasunak badirela: «adierazgarriak dira, nabarmenak». Zehazki, hamalau letren morfologian aurkitu zituen antzekotasunak. Hala ere, Ertzaintzako adituen gisara, Martinezek ere ezin du ziurtzat eman pertsona bakar batek egin zituenik guztiak, «zuhurtziagatik». Izan ere, idatziak eginda dauden euskarriak desberdinak dira, eta, beraz, ezinezkoa da «presioa», «abiadura» eta halako ezaugarriak aintzat hartzea. Horrez gain, paperean ez bezala, egurrean edo zeramikan egindako idatziak ikertzeko metodorik ez dago.
Gilen defentsaren galderei erantzunez, Martinezek adierazi du konparazioa argazkien bitartez soilik egin zuela. Esan du, ordea, nahikoa zirela egin zioten eskaera hura ikertzeko: alegia, pertsona bakarrak egin ote zituen guztiak ala ez egiaztatzeko, eta horregatik ez zuela eskatu piezak ikusteko. Erantsi du, halaber, ikerketa egurrezko egituran azaltzen ziren idatziekin bakarrik egin zuela, eta ez irudiekin. Horiekin ere egin zitekeela uste du, baina argi du ikerketa horretan ere ezinezkoa izango zatekeela ondorio irmorik ateratzea.
«Presio» salaketa, atzo
Astearteko saioan Amelia Baldeon Arabako Museo Arkeologikoko zuzendari ohiak erantzun zituen akusazioen eta defentsen galderak. Hura zen erakundeko arduraduna, 2005ean eta 2006an Iruña-Veleiako ezohiko grafitoak agertzen hasi zirenean, baina 2009an kendu zuen postutik Arabako Aldundiak, eta Arma museoko arduradun jarri. Baldeonek epaiketan esandakoaren arabera, Iruña-Veleiako piezen inguruan zuen jarreragatik jasandako zigor bat izan zen kargu aldaketa. 2008an Arabako Aldundiak sortutako batzorde zientifikoan ere egon zen Baldeon, eta, epaiketan salatu zuen bezala, aurkikuntzak faltsuak zirela esateko «presioak» jasan zituen han. 2006an Joaquin Gorrotxategi hizkuntzalariak piezen benetakotasunari buruzko kezka azaltzen zuen eskutitz bat eman ziola ere kontatu zuen. Gorrotxategik itxita eman zion eskutitza, baina azaldu zion haren edukia. Zuzendariak, ordea, ez zion haren berririk inori aipatu, harik eta adituen batzordea martxan jarri zen arte. Epaiketan ez zuen horren zergatia azaldu.
Arabako Foru Aldundiko bi zaharberritze adituk ere deklaratu zuten asteartean: Paloma Lopezek eta Isabel Ortizek, hain zuzen ere. Pieza batzuetan lur geruzek idazkien aurkikuntzak zaildu zitzakeela ere aipatu zuten, adibidez, eta markak duela gutxi eginak izan balira, argiago ikusiko liratekeela. Gilen defentsaren galderei erantzunez, beste datu bat ere eman zuten teknikariek. Izan ere, aztarnategiak piztutako susmoen ondoren, 2007tik aurrera piezak Arabako Arkeologia museoan garbitzen hasi ziren, indusketetan bertan garbitu beharrean. Garbitutako piezetako batean hegazti baten irudia agertu zitzaiela esan zuten langileek asteartean. Abisua eman zutela, eta horren ostean, berehala jaso zutela garbiketak bertan behera uzteko agindua.
Epaiketak bederatzigarren eguna izango du bihar, eta aditu eta lekuko gehiagok hitz egingo dute oraindik.
