Koldo Bigurik (Gasteiz, 1962) aitortu du bereziki pozten duela Euskadi saria Elsa Moranteren liburu bat itzultzeagatik jaso izanak: «Idazle unibertsala da, eta merezi zuen bere ahotsa euskarara ekartzea». Hala ere, azaldu du «luzea eta neketsua» izan dela lana; batetik, eleberri mardula delako, eta, bestetik, idazle italiarraren hizkuntza «landua» euskarara ekartzea ariketa «delikatua» izan delako.
Hiru hamarkada daramatzazu itzulpengintzan. Egindako lanaren aitortzatzat duzu saria?
Bai, nolabait nire ibilbidea biribiltzeko modu bat da. Gainera, liburu honek nire bizitzarekin lotura zuzena du: Procida uhartean gertatzen da, eta ni bertan ibili izan naiz hainbat aldiz, itzultzaileentzako egoitza batean. Han hasi nintzen nire gaztaroko itzulpengintza lanak egiten, eta nolabait saria jasotzea garai hartara itzultzeko modu bat da. Berezia da liburu hau, nire istorio eta bizipen pertsonalekin lotuta dagoelako.
Lehen aldiz itzuli duzu emakumezko idazle baten obra, eta aurreneko aldia da Elsa Moranteren liburu bat euskarara ekartzen dena.
Elsa Morante idazle unibertsala da, eta merezi zuen bere ahotsa euskarara ekartzea. Italiar literaturan baditugu emakumezko autore bikainak, batez ere Natalia Ginzburg, eta esango nuke Morante dela beste izen handi horietako bat. Gainera emakumea da, eta bereziki pozten nau emakume baten lanagatik sari hau irabazi izanak.
Nolakoa izan da lan prozesua?
Luzea eta neketsua. Liburuak 500 orri pasatxo ditu, eta bi urteko epean itzuli dut, beste lan batzuekin uztartuz. Izan dira garai batzuk itzulpenean guztiz murgilduta igaro ditudanak, eta beste batzuetan, aldiz, albo batean utzita izan dut; eta horrek arrisku bat du, gero estilistikoki batasun bat lortu behar duzu eta. Gainera, Morantek oso hizkuntza landua erabiltzen du: esaldi luze eta konplexuak, adjektibazio poetikoa, erritmo berezia… Horiek euskarara ekartzea ariketa delikatua izan da.
Eta nola uztartu duzu garai hartako Italia gaurko irakurlearekin?
1950eko hamarkadan idatzitako liburua da, eta orduko irakurlegoak ez du gaurkoarekin zerikusirik. Euskarazko itzulpena gaur egungo irakurlearentzat moldatu behar izan dut, jatorrizkoaren tonua galdu gabe. Oreka hori lortzea da, finean, itzultzailearen lanaren muina.
Zein izan da zure ekarpena?
Itzultzailea ere idazlea da, nahiz eta bestearen ahotsa berridatzi. Ez da mekanikoki hitz bat beste batez ordezkatzea; musikaltasuna, erritmoa eta ahotsa berriro sortu behar dituzu. Horretarako, sormenaren zirrikituetan murgildu behar da. Helburua ez baita soilik testua ulertaraztea, baizik eta irakurleak jatorrizkoaren gozamen bera sentitzea.
