Orinez betetako unibertsoa

«Denbora, geldi zaitez une batez oraindik. Gero eta lan gehiago daukat egiteko. Hainbeste dira adierazi nahi ditudan gauzak...». 94 urte bete baditu ere, Yayoi Kusama artista eta idazleak (Matsumoto, Japonia, 1929) ez du atsedenik hartu nahi. Lanean jarraitzen du etengabe: Every Day I Pray For Love (Egunero egiten dut otoitz maitasunaren alde) bilduma margotzen ari da orain. Artistari omenaldia egiteko asmoz, ia zortzi hamarkadako ibilbidea agertzen duen erakusketa bat zabaldu du Bilboko Guggenheim museoak: berrehun bat obra bildu dituzte, eta hainbat diziplina uztartu. Tartean, pinturak, eskulturak eta bideo instalazioak. 1945etik gaur arte egindako piezak daude ikusgai —urriaren 8ra arte—, eta Doryun Chong, Mika Yoshitake eta Lucia Agirre aritu dira komisario lanetan.

Kronologikoki beharrean, gaika antolatu dute erakusketa: artistaren ibilbidean eragin nabarmena izan duten kezkak eta galderak bildu nahi izan dituzte: infinitua, metaketak, konektibitate erradikala, alderdi biokosmikoa, heriotza eta bizitzaren indarra. Hong Kongeko M Plus museoarekin elkarlanean antolatu dute. Bertan egon zen ikusgai lehenengo, eta Iberdrolaren babesarekin heldu da orain Bilbora.

AUTORRETRATUA

Hamahiru autorretaturen bilduma batekin abiatzen da erakusketa. «Artistaren ibilbidean garrantzia handia izan zuten», nabarmendu du Agirrek. Autorretratua deituriko 1950eko obra bat da ikusgai dagoen lehena, eta 2015eko collage bat da berriena. Orinek deitzen dute arretarik handiena horietan guztietan: «Behin eta berriro errepikatzen dira tantodun patroiak, eta artistaren figura ezkutuan geratzen da». Gainerako areto guztietan ere presente egongo dira orinak: «Haren obraren bereizgarri dira».

INFINITUA

1957. urtean bidaiatu zuen aurreneko aldiz Kusamak Ameriketako Estatu Batuetara, eta bidaia hori mugarri izan zen infinitua lantzen hasteko orduan. Itsasoa obra da horren erakusgarri, Agirrek kontatu duenez: «Artistak lehenengo aldiz zeharkatu zuen ozeanoa, eta haren mugagabetasunarekin liluratuta geratu zen». Orinen bitartez irudikatzen du infinitua artistak, eta patroi bera errepikatzen da aretoko obra guztietan: hasierarik eta amaierarik gabeko margolanak dira. Alabaina, bereziki, aretoaren erdialdean dagoen margolan batek deitzen du arretarik handiena: puntuz betetako hamar metro inguruko artelanak. Bestalde, Transmigrazioa obran kolore biziak tartekatzen hasi zen.

METAKETAK

«Kusamaren ibilbidean, metaketaren eta errepikapenaren ideia joera obsesibo bat izatetik harago, bere ikuspegi sortzailearen hedapen logikotzat har daiteke», azaldu du Agirrek. Letra metaketa deituriko collagea da artistak metaketaren inguruan sortu zuen aurreneko obretako bat: «Kusamaren erakusketa bateko gonbidapen txartelak dira: haren izen-abizenen ebakiekin osatu zuen koadroa». Pinturaz gainera, eskulturara ere egin zuen jauzi metaketa oinarritzat hartuta. Ehunka eskularrurekin osatutako besaulki bat da horren erakusle, besteak beste.

KONEKTIBITATE ERRADIKALA

1960ko hamarkadaren amaieran, «jarrera inkonformista eta zeharo probokatzailea» hartu zuen Kusamak: «Giza eskubideen alde agertu zen: arraza eta genero diskriminazioak salatu zituen, AEBko politika kritikatu zuen, eta Vietnamgo gerraren aurka protesta egin zuen, besteak beste». Halako jarrerek berehala erakarri zuten prentsaren arreta, eta, pixkanaka, ezagun egiten hasi zen. Bereziki, performancean dago oinarrituta laugarren areto hori. Auto-obliterazioa deituriko objektu sorta bat dago aretoaren erdigunean. Kolore biziz estalitako sei maniki ageri dira, biluzik, mahai baten eta hainbat aulkiren inguruan. «Auto-obliterazio kontzeptu hori funtsezkoa da Kusamaren filosofian: ni-aren askapena proposatzen du komunitatea sendatzeko modu gisa, eta bazterrean geratu diren pertsonak elkarlotzen ditu». Hedabideetan gero eta ospe gehiago eskuratzen hasi zen artista, eta orduko prentsa txostenak, argazkiak eta dokumentuak ere badaude ikusgai.

ALDERDI BIOKOSMIKOA

Kusama landa eremu batean hazi zenez, natura betidanik egon izan da presente haren obran. «Landareen anatomia eta haien bizitza eta heriotza zikloak biltzen ditu areto honek», azaldu du Agirrek. Era berean, naturara egindako hurbilketa hori «intimoa eta literala» da, komisarioaren arabera. Orinen erabilera nabaria da areto honetan ere. Hala dio artistak: «Gure planeta tanto bat baino ez da kosmoseko milioika izarren artean. Tantoak infiniturako bide bat dira. Tantoen bidez, natura eta gure gorputzak ezabatzen ditugunean, gure ingurunearen batasunaren parte bihurtzen gara». Kalabazak obra da horren erakusle. «Gizakiak bezala, kalabaza guztiak ezberdinak direla dio artistak: bere arimaren isla bezala hartzen ditu», zehaztu du Agirrek.

HERIOTZA

Heriotza oso presente egon izan da beti Kusamaren obran.1970eko hamarkadaren erdialdean bizitako esperientziak eragin zuzena izan zuen: urte hartan, artistaren aita eta Joseph Cornell lagun mina hil ziren. Depresioak jota egon zen denbora luzez, eta, konponbide bezala, buru osasuna jarri zuen bere ekoizpen artistikoaren erdigunean: «Garai hartan ohikoa ez bazen ere, artistak sarritan hitz egiten zuen buru osasunari buruz: arteak sendatzeko ahalmena zuela esaten zuen». Hala, heriotza azken helmuga bezala ikusi beharrean, bizitzaren beste fase bat bezala hartzen hasi zen. Berde ilun koloreko areto txiki batean bildu dituzte heriotzarekin lotutako obrak.

BIZITZAREN INDARRA

1988. urtetik aurrera, ordea, eraldatu egin zen Kusama: «Bizitzaren energia islatzen hasi zen urte horretatik aurrera». Deigarriak dira areto horretako artelan guztiak: kolore biziak eta alaiak dira nagusi.