Esan ohi da gerra batean ez dagoela irabazlerik; baina bada egoera hori baliatu eta aberasten denik: armagintza enpresak. Munduko 100 arma ekoizle handienek 2023an baino %6 gehiago fakturatu zuten iaz armak saltzetik. Beste era batera esanda, 679.000 milioi dolarreko (584.192 milioi euro) salmentak egin zituzten 2024an. SIPRI Bakearen Nazioarteko Ikerketa Institutuak argitaratu du txostena gaur —Stockholmen du egoitza—. Urtero argitaratzen du horri buruzko lan bat, eta emandako datuen arabera, inoizko diru sarrera handienak izan zituzten iaz armagintza enpresa handienek.
Ukrainako eta Gazako gatazkak jotzen ditu txostenak igoeraren arrazoi nagusi gisa, baita nazioarteko tentsio geopolitikoak eta estatuen gastu militarraren igoera ere. Izan ere, apirilean eman zuen SIPRIk munduko gastu militarraren zenbateko osoa, eta hori ere inoizko handiena izan zen iaz, 2,4 bilioi eurokoa. Estatuek 2023an baino %9,4 gehiago bideratu zuten gastu militarrera.
Txostenarekin batera argitaratutako oharraren arabera, 2018tik lehenengoz, munduko bost armagintza enpresa handienek salmentak handitu dituzte. Bost horietatik lau AEBetako enpresak dira —Lockheed Martin, RTX, Northrop Grumman eta General Dynamics enpresak—, eta bestea, bost handienen artean laugarrena, Erresuma Batuko BAE Systems da. Bost horiek, baita seigarrenak ere —Boeing (AEB)—, 30.000 milioi dolar baino gehiago fakturatu zuten iaz, eta sei horien artean 244.070 milioi dolarreko (209.756 milioi euro) diru sarrerak pilatu zituzten, ehun enpresa horiek guztiek fakturatutakoaren %35,9.
AEBetan daude armagintza enpresa handienak; ehun handienetatik 39 hangoak dira, eta horietatik 30ek 2023an baino diru gehiago fakturatu zuten. 334.000 milioi dolar (287.043 milioi euro) jaso zituzten AEBetako enpresek, hau da, mundu guztiko 100 enpresa handienek fakturatutakoaren ia erdia. Hala ere, hazkundea batez bestekoaren azpitik egon da herrialde horretan, eta 2023an baino %3,8 diru gehiago sartu zitzaien zorrora.
Europan nabarmen hazi zen armen industria 2024an. Gehien saldu zuten 100 enpresen artean 26 dira Europakoak —Errusiakoak kanpoan utzita—, eta horietatik 23k aurreko urtean baino diru gehiago jaso zuten iaz. 151.000 milioi dolar (129.771 milioi euro) fakturatu zituzten Europako armagintza enpresa handienek, 2023an baino %13 gehiago. Oharraren arabera, hazkunde horrek lotura zuzena du Ukrainako gerrarekin eta Errusiaren «mehatxu pertzepzioarekin».
Eta Europakoa da hazkunde handiena izan duen enpresa ere. Txekiako Errepublikako Czechoslovak Group taldeak 3.600 milioiko diru sarrerekin itxi zuen 2024a: 2023an baino %193 gehiago. Enpresarentzat mesedegarria izan da Txekiako Gobernuak 2024an Ukrainari armak bidaltzeko egikaritu zuen berrarmatze plana. Ukrainako enpresa bakarra dago SIPRIren zerrendan, JSC enpresa, 52. postuan, eta duela bi urte baino %40 handiagoak izan ziren bere salmentak ere: 3.010 milioi dolarrekoak (2.587 milioi euro).
Mendebaldetik harago
Armen industriak Mendebaldean du indar gehien, baina Errusian ere hazkunde nabaria izan zuen. Bi dira zerrendan agertzen diren Errusiako enpresak, eta bi horien artean 2023an baino %23 gehiago irabazi zuten iaz, guztira 31.200 milioi dolar (26.814 milioi euro). Esportazioetan jaitsiera handia izan du armagintzak Errusian, baina barne eskaeren hazkundearekin nahikoa izan du kanpo eskaeren galera estaltzeko.
Hala ere, Mendebaldeak Errusiari jarritako zigorrek armak egiteko osagaien eskasia eragin du, SIPRIren arabera. Gainera, «zigorrak ez ezik, kontuan hartu behar da Errusiako armamentu enpresek ez dutela behar adina eskulan kualifikaturik. Horrek ekoizpena moteldu lezake», adierazi du Diego Lopes da Silva SIPRIko ikertzaileak, oharrean. Baina ohartarazi du «zuhur» jokatu behar dela horrelako iragarpenak egitean: «Ukrainiako gerran, Errusiako armagintza industriak erakutsi du erresilientea dela, eta aurreikuspenak gainditu ditu».
Errusiatik harago, Asiako eta Ozeaniako armagintza enpresek, orokorrean, beherakada izan zuten. Iaz, 130.000 milioi dolarreko (111.723 milioi euro) salmentak egin zituzten zerrendan dauden lurralde horietako enpresek, 2023an baino %1,2 gutxiago. Txinako apalaldiak baldintzatu du lurralde horretako jaitsiera, izan ere, lehen ehunen artean dauden Txinako zortzi enpresek %10 gutxitu zituzten diru sarrerak. Norico da Txinako arma enpresa handiena, eta 2023an saldutakoa baino %31,2 gutxiago saldu zuen iaz. SIPRIko zuzendarietako batek azaldu duenez, jaitsiera hori izan da hainbat kontratu eten zirelako 2024an, armen kontratazioan ustelkeria salaketak egon zirelako.
Baina Txinako egoera alde batera utzita, gora egin dute arma ekoizleek Asian ere. Japoniako bost enpresa handienak %40 hazi ziren (13.300 milioi dolar; hau da, 11.430 milioi euro), eta Hego Koreako lau ekoizle handienek ere %31 egin zuten gora (14.100 milioi; hau da, 12.118 milioi euro).
Inoiz baino gehiago
Ekialde Hurbileko herrialde batzuek ere indar handia dute armagintzan. Ehun handienetatik bederatzi dira zonalde horretakoak, eta 31.000 milioi dolar (26.642 milioi euro) pilatu zituzten iaz (%14 gehiago). Kopuru horren erdia irabazi dute Israelgo hiru enpresak, 2023an baino %16 gehiago. Zubaida Karim SIPRIko ikertzailearen arabera, «Israel Gazan egiten ari denak nazioartean gaitzespena izan duen arren, horrek eragin txikia izan du Israelgo armekiko interesean. Herrialde askok jarraitu zuten Israelgo enpresei eskaerak egiten 2024an».
Inoiz baino gehiago gastatzen da armetan. Aurten ia 600.000 euroko diru sarrerak izan dituzte munduko ehun enpresa handienek. Handia izan da hazkundea XXI. mendean, bada, SIPRIren datuen arabera, iaz 2002an jasotako dirua baino %239 gehiago jaso zuten munduko ehun armagintza enpresa handienek. Gainera, bi urtean %13,5 hazi dira salmenta horiek.
