Iran prest dago berriro Mendebaldearekin negoziazioetan hasteko, betiere «bidezkoak eta orekatuak» badira. Hori adierazi du Irango Atzerri ministro Abbas Araqtxik, gaur EB Europako Batasuneko diplomaziaburu Kaja Kallasi bidalitako gutun batean. Hala, Iran prest dago bere programa nuklearraren inguruko elkarrizketei berriz ekiteko, «baldin eta gatazkako alderdiek seriotasuna eta fede ona erakusten badute, eta negoziazioen arrakastarako aukerak zapuzteko asmoz ekintza suntsitzailerik egiten ez badute».
Frantziak, Alemaniak eta Erresuma Batuak zigorrak berriro ezartzeko prozesua hasi ondoren kaleratu du Araqtxik oharra. Izan ere, iragan asteartean hiru herrialde horiekin bildu zen Iran; eta, batzarrak huts egin zuenez, 30 eguneko epea ezarri dute Europako gobernu horiek Teheranen aurka neurriak hartzeko. Kallasek gaur bertan jakinarazi du zigorrak ezartzeko atzerako kontua hasi dela, EBko Defentsa ministroekin egin duten bilerara iristean, Kopenhagen.
Hori jakin ondoren, Irango Atzerri ministroak Europako gobernu horien erabakia gaitzetsi du, eta esan du ez Frantziak, ez Alemaniak, ezta Erresuma Batuak ere ez dutela zigorrak berrezartzeko «legitimitaterik edo eskumenik». Teheranek azpimarratu du 2015eko akordio nuklearrean adostutakoak bete dituela, eta, hortaz, zigorrak ezartzea «justifikaziorik gabeko ekintza» litzatekeela. Hala, Iranek leporatu die neurri horrek ez duela «oinarri legalik», eta eskatu die beren «erabaki okerra» zuzentzeko.
Nolanahi ere, Parisek, Berlinek eta Londresek atzo azpimarratu zuten «argi» dagoela Iranek ez dituela bete duela hamar urte adostutako konpromisoak. NBEko Segurtasun Kontseiluari zuzendutako gutun batean azaldu zuten hori Frantziak, Alemaniak eta Erresuma Batuak. Haien esanetan, Iranek ez du energia nuklearra garatu «erabilera zibilerako» —horixe argudiatzen du Iranek—, eta «nazioarteko bakea eta segurtasuna programaren mehatxupean egon daitezke».
841Zenbat pertsona exekutatu dituen Irango Gobernuak aurten. NBE Nazio Batuen Erakundeko Giza Eskubideen Bulegoak kaleratu du gutxienez 841 pertsona hil dituela Iranek urte hasieratik.
2015ean Iranen programa nuklearra mugatzeko akordio bat sinatu zuen Teheranek AEB Ameriketako Estatu Batuekin, Errusiarekin, Txinarekin, Frantziarekin eta Erresuma Batuarekin —Alemaniak eta EBk geroago egin zuten bat itunarekin—. Horren arabera, Teheranek ezin du uranioa %3,67 baino gehiago aberastu —%90 beharko luke bonba nuklear bat egiteko—, eta ordura arte biltegiratutako uranio kantitatea murriztu behar zuen. Trukean, Mendebaldeak 2006tik ezartzen zizkion zigor ekonomikoak kendu zituen.
Akordioak indarra galdu zuen 2018an, AEBetako presidente Donald Trumpek herrialdea akordio horretatik erretiratu ostean. AEBek jakinarazi zuten martxan jarri zutela presio egiteko «kanpaina» bat, eta zigor ekonomikoak ezarri zituzten. Iranekin merkataritza harremanak zituzten herrialde eta enpresa orori ezarri zizkieten zigorrak, eta nazioarteko finantza sistematik kanpo utzi zuten Iran.
Horiek horrela, Iranek jarduera nuklearra areagotu zuen, eta, beraz, krisialdi nuklearra berriro piztu zuen. IAEA Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziaren arabera, Iranek %60 aberastutako 400 kilo uranio ditu gaur egun.
2025eko apirilaren 12an, AEBak eta Iran berriro negoziatzen hasi ziren, «bake nuklearrerako» akordio bat lortzeko, Trumpek Ali Khamenei Irango lider gorenari gutun bat bidali ondoren. Trumpek 60 eguneko epea ezarri zion Irani akordio bat egiteko. Epea bukatzear zegoela, akordiorik lortu gabe, Israelek Irani eraso egin zion, eta bi herrialdeak gerran egon ziren hamabi egunez.
AEBen eta Iranen arteko elkarrizketek huts egin zutenez, azken saioa Frantziak, Alemaniak eta Erresuma Batuak egin dute. Asteartean bildu ziren beren ordezkariak Irangoekin, Genevan (Suitza), baina ez zuten akordiorik lortu, eta Europakoek «laster» zigorrak berrezarriko zituztela iragarri zuten.
Kallasek gaur adierazi du 30 eguneko epeak «konponbide diplomatikoak aurkitzeko bide berriak» ireki ditzakeela, eta landu beharreko gaiak aipatu ditu: «Iranekin ditugun kezkak oso argiak dira programa nuklearrari, misil balistikoei eta Errusiari emandako laguntzari dagokienez».
Hala ere, neurri hori «mehatxu» gisa hartu dute Irangoek, eta «bat etorriko diren neurriekin» erantzungo dutela adierazi zuen Irango Atzerri ministrorde Kazem Gharibaabadik asteazkenean.
Arma Nuklearrak Ez Ugaritzeko Ituna bertan behera
Irango zenbait parlamentari lege proiektu bat prestatzen ari dira TNP Arma Nuklearrak Ez Ugaritzeko Itunetik ateratzeko, Mendebaldearekin negoziazioak debekatzeko eta IAEArekin lankidetza eteteko. Horien arabera, Europako herrialdeek ezarritako 30 eguneko prozesuari erantzuteko proposatu nahi dute legea.
Hossein Ali Haji Deligani parlamentari kontserbadoreak esan du lege proiektua prestatuko duela, eta datorren astean parlamentuan aurkeztea espero du, Mehr berri agentziak jakinarazi duenez. Deliganik esan du ere Frantzia, Alemania eta Erresuma Batua «damutu» egingo zirela Iranen aurka egiteaz.
