Maria Corina Machado Venezuelako oposizioko liderrak irabazi du Bakearen Nobel saria

Maria Corina Machado Venezuelako oposizioko liderrak irabazi du 2025eko Bakearen Nobel saria, «herrialdearen eskubide demokratikoak sustatzeko egindako lan nekaezinagatik eta diktaduratik demokraziarako trantsizio justu bezain baketsua lortzeko egindako borrokagatik», Nobel sariak banatzen dituen batzordeak gaur nabarmendu duenez. Jorgen Watne batzordeko presidenteak plazaratu du erabakia, Oslon, kazetarien aurrean.

Oposizioburuak ezkutuan darama ia urtebete, iazko Venezuelako presidentetzarako hauteskundeak Nicolas Maduro egungo presidenteak irabazi ondotik. «Bere kontrako mehatxu larriak jasoagatik ere, herrialdean jarraitzen du; milioika lagun inspiratu ditu erabaki horrek. Autoritarioek boterea nahi dutenean, oso garrantzitsua da askatasuna defendatzen duten adoretsuei aitortza egitea», adierazi du Watnek.

Batzordeak Machadorekin izandako deia zabaldu du; hark harriturik jaso du berria. Demokraziaren alde egindako lana saritzea «herri guzti baten lorpena» dela adierazi du: «Oraindik ez da heldu, baina ahaleginean dihardugu; ziur naiz irabaziko dugula. Gure herritarrek jaso dezaketen aitortzarik handiena da, merezi dute». Bakearen Nobel saria irabaztea «ohorea» dela erantsi du. Bestalde, oposizioaren «zeregina» zein den zehaztu du, sare sozialetan idatzitako mezu batean: «Bakea konkistatzea».

Machadok eta Madurok buruz burukoa izango zuketen iazko presidentetzarako bozetan, aurrez —iazko urtarrilean— Venezuelako Auzitegi Gorenak Machadoren aurkako hamabost urteko inhabilitazioa berretsi izan ez balu, Juan Guaidoren ustelkeria kasuetan parte hartu izana egotzita —Guaidok bere burua izendatu zuen Venezuelako behin-behineko presidente (2019-2023), eta Maduro agintean zelarik paraleloki jardun zuen, harik eta nazioartearen babesa galdu, eta Venezuelako parlamentuak behin-behineko gobernua ezeztatzea erabaki zuen arte—. Machado Guaidoren porrotaren ondoren hasi zen oposizioburu izateko lanean: botoen %92,5 jaso zituen PUD Plataforma Unitario Demokratikoaren primarioetan, hurrengo presidentetzarako bozetan Madurori buru egiteko.

«Noizbait erabat zatituta egon zen oposizioa» bateratu zuela goretsi du Norvegiako Nobel Batzordeak, ibilbide politikoa bozak egin aurretik inhabilitazioagatik eten zioten arren. Horrexegatik hartu zion lekukoa Edmundo Gonzalezek, eta berau aurkeztu zen oposizioko alderdi nagusiek osaturiko koalizioaren presidentegai gisa. Iazko uztaileko bozak galdu zituzten, eta kontuan hartzekoa da oposizioak eta nazioarteak hauteskunde iruzurra salatu zutela.

Edmundo Gonzalezek Machado zoriondu du sare sozialetan: «Merezitako aitortza emakume baten eta herrialde oso baten borroka luzeari gure askatasuna eta demokrazia lortzeko bidean». Telefonoz ere deitu dio saridunari, eta zabaldu duen bideo batean Machado entzun daiteke deiaren bestaldean: «Kolpe handia izan da, ezin dut sinetsi».

Batzordea kritiko mintzatu da Nicolas Maduro Venezuelako presidentearen kontra, aipamen zuzenik egin ez dion arren: «Erlatiboki, Venezuela herrialde demokratiko eta oparoa zen; orain, berriz, basati eta autoritario bihurtu da, eta krisi humanitarioa eta ekonomikoa pairatzen ditu». Agintarien «makineria bortitza» venezuelarren kontra doala erantsi du, eta baita oposizioaren kontra ere: «Sistematikoki ezabatu dute hauteskunde iruzurraren, jazarpen legalaren eta espetxeratzeen bidez».

Bozetan hauteskunde iruzurra egon zelakoan, Ameriketako Estatu Batuek Caracasen aurkako zigorrak prestatu zituzten. Horri erantzunez, Venezuelako Fiskaltzak Machadoren kontrako ikerketa bati heldu zion iazko azaroan, Washingtonen zigor horiekin zerikusia zuela egotzita. Ezkutuan darama ordutik hona, nahiz eta, iragan urtarrilean, Maduroren inbestiduraren bezperan, jendaurrean agertu zen presidentearen kontrako manifestazioetan.

Sari banaketa, kolokan

Batzordeak asteon iragarri ditu zenbait Nobel saridunen berri, eta abenduaren 10ean banatuko ditu sariak, bi ekitalditan: Bakearen Nobel saria Oslon, eta gainontzekoak Stockholmen. Watneren arabera, «goizegi» da esateko Machadok Norvegiara joan ahal izango ote den, «segurtasun arrazoiengatik». Sarien antolatzaileentzat, «dilemetako bat» da hori, «batik bat sariduna ezkutuan bizi baldin bada arriskutsua izan daitekeelako». Dena den, batzordeko presidenteak argi utzi nahi izan du sariak ez duela «mugatuko» Machadoren aktibismoa, «babestu» baizik.

NBE Nazio Batuen Erakundearen Giza Eskubideen Bulegoak adierazi du sariak agerian uzten duela Venezuelako herriak asmoa duela «hauteskunde askeak» izateko, eskubide zibilak eta zuzenbide estatua «errespetatu» daitezen. Hala esan du erakundeko bozeramaileak gaur eman duen prentsaurrekoan, eta erantsi du «engaiatuta» jarraituko dutela «venezuelar guztien giza eskubideak defendatzeko».

Machado Bakearen Nobel saria jaso duen lehen venezuelarra da, eta zazpigarren latinoamerikarra. Hauexek dira Norvegiako batzordeak saritu dituen aurreko seiak: Carlos Saavedra Lamas (1936) eta Adolfo Perez Esquivel (1980) argentinarrak, Alfonso Garcia Robles mexikarra (1982), Oscar Arias costarricarra (1987), Rigorberta Menchu guatemalarra (1992) eta Juan Manuel Santos kolonbiarra (2016).