Albistea entzun

ATZEKOZ AURRERA. Amaiur Luluaga. Dantzaria

«Eromena eraikuntza sozial bat da»

Eromenaren eta normaltasunaren arteko muga ez da existitzen, Luluagaren ustez. Dikotomia horren gainean hausnartzen eta dantzatzen du 'Bailar la locura' izeneko dokumentalean.
JON URBE / FOKU Tamaina handiagoan ikusi

Ane Insausti Barandiaran -

2023ko maiatzak 23 - Anoeta

Esperientzia psikiatrikoak izandako hiru emakumeren esperientziak entzun ondoren, hiru dantzarik J-Aho! ikuskizuna nola sortzen duten kontatzen du Bailar la locura (Eromena dantzatzea) dokumentalak. Dantzari horietako bat da Amaiur Luluaga (Anoeta, Gipuzkoa, 1992). Tabuak albo batera utzi, eta ikusleak eromenaz hausnartzea du xede.

Nola dantzatzen da eromena?

Hori da dokumentalean agertzen diren galderetako bat. Nola dantzatzen den eromena? Bada, oraindik ez dakit erantzuten. Nik uste normaltasunarekin lotua dagoela, bakoitzaren normaltasunaren eta erotasunaren dikotomia horrekin.

Izan ere, zer da eromena?

Erantzun horren bila hasi ginen dokumentalean. Non dago erotasunaren eta normaltasunaren arteko muga? Dokumentala grabatu eta hiru neska horiekin batera esperientzia bizi eta gero, konturatu ginen muga hori ez dela existitzen; besterik gabe, eraikuntza sozial bat dela, gizartea sailkatzeko egin den etiketa bat.

Nondik sortu zen dokumentala egiteko ideia?

Hiru dantzariok [Montse Alvarez, Claudia Gomez eta Luluga] ideia horrekin genbiltzan, J-Aho! proiektuarekin. Claudiaren lehengusina, Marta Espar, dokumentaleko zuzendarietako bat da. Aipatu zionean zertan genbiltzan, Martak proposatu zion dokumental bat egitea. Izan ere, Marta oso zuzendari ezaguna da Katalunian, eta, lehenago ere, Venus contra l'estigma (Venus estigmaren kontra) dokumentala grabatu zuen, gaixotasun mentalak ikuspuntu sozialetik landuz: estereotipoa, tabua...

Eromena gaitzat hartuta, dantza garaikideko pieza bat sortzeko bidea ikusten da, ezta?

Dantza aitzakia bat da, hain zuzen, lantzeko gaixotasun mentalak pairatzen dituztenek zenbateko estigma duten sozialki. Baina, era berean, ikus daiteke dantza garaikideko sorkuntza baten prozesua nolakoa den; nola hasten zaren zure koreografiaren nolabaiteko estruktura bat osatzen, eta gero nola behar duzun esperientziak jasotzea. Gure kasuan, behar genuen norbaitek testigantza errealak kontatzea. Ez zedila geratu gure ideiagintzan: gehiago sakondu nahi genuen.

Naturaltasunez hitz egiten duzue delirioaz, farmakoez, suizidioaz, bakardadeaz...

Gai oso zabalak dira, eta beraientzat oso gogorrak izan diren bizitzako etapak aipatzen dituzte. Era berean, dantza piezarentzat inspirazio bat izan zen, nolabait esanda, hori dena lantzea. Ez da esplizituki azaltzen edo teatralizatzen pertsona ero bat. Baina haien ahotsak sartzen ditugu, edo haietako batek deskribatu zigun beretzat krisi bat bizitzea nolakoa zen, korporalki. Eta hori, adibidez, dantza piezan txertatuta dago, berak azaldu bezala. Krisiak esplikatuta, nik antsietatea ere sentitu nuen. Gorputzetik abiatu, eta emoziora iritsi.

Garrantzitsua da elkar entzutea?

Niretzat, dokumentala enpatia ariketa bat da. Behin eta berriz esaten ziguten zerbait da: momenturik gogorrenetan agian ez zutela behar erietxe psikiatriko batean ospitaleratuta egotea —nahiz eta kasu askotan beharrezkoa den—. Behar zutela norbait entzuteko, nahiz eta akaso ulertu ez. Ez sentitzeko bakardade eta baztertze hori. Hori da falta zaiguna: tolerantzia handiagoa, eta norberak auzitan jartzea bere eromena. Begira zer gizartetan bizi garen: ez dut uste inor eromenetik salbu dagoenik.

Hortaz, mundu guztia dago «erotuta»?

Gure eguneroko jokaerak begiratzen hasten baldin bagara, zein da koherentea? Badago jende bat sentsibilitate oso handia daukana, edo beste abstrakzio maila bat daukana, eta ez du bat egiten gizartean dauden legeekin. Eta, horrelakoa baldin bazara, arau jakin batzuk betetzen ez badituzu, kanpoan geratzen zara.

Aurreiritzi asko daude oraindik eromenari lotuta?

Ezin du ukatu inork, ezta nik ere, norbaitek esaten duenean gaixotasun mental bat daukala (nahasmendu bipolarra, edo nortasun anizkoitzaren nahasmendua, adibidez), aurreneko susto hori badagoela. Iruditzen zait pertsona horienganako beldurra behar baino askoz ere handiagoa dela.

Arriskutsutzat jotzen dira.

Beti imajinatzen dugu: «Ahotsak imajinatzen baditu, labankada bat sartuko dio norbaiti». Aldiz, Donald Trumpen gisako psikopata bat oso onartua dago gizartean. Edo atzo [duela astebete] Orion [Gipuzkoa] bikotekide ohia hil zuen gizona, berdin.

Dantzak balio du begirada zabaltzeko?

Bai, eta nik uste dut nik hala bizi dudala. Niretzat, dantzak badauka funtzio hori. Piezak oso politak izan daitezke, exekutatu ditzakezu koreografia oso politak, baina, mezu bat ez badago, edo jendea ez baldin baduzu zerbaitekin uzten...

Sareko BERRIAzalea:

Irakurri berri duzun edukia eta antzekoak zure interesekoak badira, eskari bat egin nahi dizugu: Berria diruz babestea.

Zuk eta zure gisako sareko milaka irakurlek egindako ekarpenarekin, eduki gehiago eta hobeak sortuko ditugu. Eta, zuekin osatutako komunitateari esker, publizitateak eta erakundeen laguntzek bermatzen ez diguten bideragarritasuna lortuko dugu.

Euskarazko kazetaritza libre, ireki eta konprometitua eskaini nahi dizugu egunero; bizi zaren munduaren eta garaiaren berri ematen segitu.

Albiste gehiago

 ©UNIVERSITAT ROVIRA I VIRGIL

«Esparru publikoa ez da existitzen: atzean beti dago arduradunen bat»

Amaia Igartua Aristondo

Ekoizpen ereduaren aldaketak eta turismoak, besteak beste, 'zonbi espazioak' sortzen dituzte, Mazaren arabera: amaitu gabeko proiektuz beteriko lekuak dira. Haien inguruan hitz egingo du bihar Bilbon.
GuHaun taldeka egiten diren saio bateko irudi bat. ©GORKA RUBIO / FOKU

Txakurrak ere hezi behar dira

Amaia Jimenez Larrea

Beste txakur batzuekin, pertsonekin edo bestelakoekin arazoak izan ditzakete txakurrek. Horiek alde batera uzteko, lanketa sakonak egin behar izaten dituzte txakur hezitzaileek. Haien ustez, komunikazioa izatea eta harreman on bat sortzea dira animalia horiekin elkarbizitza egokia izateko kontuan hartu beharrekoak.
Mixtura jatetxean lan egiten duten sukaldarietako bat. ©AITOR KARASATORRE / FOKU

Bi kulturaren arteko oreka

Itsaso Jauregi

Mixtura jatetxean nikkei gastronomia lantzen da: errezeta perutarren eta japoniarren arteko nahasketa. Bi herrialde horien arteko harremana sakondu nahi dute, tokiko produktuak erabiliz.
 ©HBO MAX

Neurrigabeko kaosaren erreinua

Mikel Yarza Artola

HBOren 'The Idol' telesailak hautsak harrotu ditu, pop musikaren mundua modu ilun, sexual eta ustelean irudikatzeagatik. 'Euphoria' telesaileko sortzailearen nobedadea da, astelehenetik aurrera ikusgai Euskal Herrian

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Ane Insausti Barandiaran

Informazio osagarria

Iruzkinak kargatzen...

Izan BERRIAlaguna

Zure babes ekonomikoa ezinbestekoa zaigu euskarazko kazetaritza independente eta kalitatezkoa egiten segitzeko.