Defentsak argi esan du: Zestoako sei lagunen kontrako epaiketak iraun duen lau egunetan ez da frogatu salaketa jarri zuen gizonaren kontrako «hertsatze» ekintza bat bera ere. Ez hori bakarrik, epaiketan haien kontra egiteko agertu diren ekintza guztiak egiterakoan, beraien oinarrizko eskubideak baliatzen ari ziren. Eta eskubide horiek baliatzen ari dena ezin da zigortu. Iñigo Iruin abokatuak xehe-xehe aletu ditu ekintza horiek denak, Donostiako Zigor Auzitegian, gaur, azken ondorioak aurkezterakoan. Izan ere, gaur amaitu da Zestoako sei lagunen kontrako epaiketa, aldeen ondorioak entzunda.
Iruinek nabarmendu du norbaiten integritate moralaren kontrako eraso delituak aztertzen direnean, ezinbestekoa dela balizko gertaera horiek testuinguruan kokatzea. Indarkeria matxistaren testuingurutik auzia ezin dela atera nabarmenduz. Abokatuak horrexegatik uste du epaileak ere bide eman diola salatzailearen bikotekide ohiari, tratu txar horien kontaketa egiteko. Testuinguru horretan, biktimarekiko elkartasuna ezin dela delitua izan argudiatu du, eta epaitu dituzten bost lagunek egin dutena horixe izan dela: tratu txarrak jaso dituenari laguntzea. Gero elkartasun sarea osatzeko «ernamuina» direla lagunak. Espainiako Auzitegi Gorenaren epai bat ekarri du, esaten duena indarkeria matxista pairatzen duten emakume asko bakarrik egoten direla «bere ingurure propioan», eta gaineratu «zorionez», hau ez dela kasua. Gainera, salaketa formalik ez egoteari buruz, gogora ekarri du Istanbulgo protokoloak diola halakorik ez dagoenetan ere biktimari arta berezia eman behar zaiola, eta EAEko auzitegi Nagusiko lehendakari Iñaki Subijanak berak iazko abenduan dei egin zuela salaketa jarri ez duten biktimei laguntzera.
Auzia hor kokatuta, bere ondorioak bi arlotan kokatu ditu Iruinek: ikuspuntu konstituzionalari begiratu dio batetik, eta zigor arloko ikuspegi juridikoari, bestetik. Aurrenari dagokionean adierazi du Espainiako Konstituzioan jasota dauden oinarrizko hiru eskubide ari zirela baliatzen salatzailearen bikotekide ohia eta haren lagunak, epaiketan agertu diren ekintzak aurrera eramaterakoan. Horietako aurrena, adierazpen askatasuna da. Azaldu duenez, eskubide horren barnean kokatzen da Zestoako Udaleko gizarte gaietako batzordean parte hartzea, eta baita osoko bilkuran indarkeria matxistaren kontrako testua irakurtzea ere. Akusatuek baliatu duten bigarren oinarrizko eskubidea, biltzeko eskubidea da. Auzian agertu diren bi elkarretaratzeetan parte hartzea hor kokatu du. Eta hirugarrena, gai publikoetan parte hartzeko eskubidea. Horiek zuzenean edo zeharka egin daitezkeela argitu du Iruinek, eta horren barruan sartu ditu zigortuek udaleko hainbat egituratan egindako tramiteak. Parte hartze hori hiritar moduan egin zuten auzipetuetako bostek, eta, garai hartan zinegotzia zenez, zegozkion batzordeetan egin zuen orain alkate den Mikel Arregik, Iruinek azpimarratu duenez, «EAJko zinegotziek egin zuten bezalaxe».
Horren guztiaren arabera, oinarrizko eskubideak baliatzen ari zirenez, eta kontuan hartuta akusatuek ekimen horietan guztietan «ahalegin berezia» egin zutela inoren izenik ez ipintzeko, sei akusatuetako inor ezin dela zigortu azpimarratu du Iruinek.
Gizarte zerbitzuetako langileak
Zigor arlotik begiratuta ere, defentsak ez du auzipetuak zigortzeko frogarik ikusten. «Hertsatze» ekintza zehatz bat bera ere ez dela frogatu nabarmendu du. Adibidez, epaiketan oso presente egon dira Zestoako Udaleko Gizarte Zerbitzuetako langile batzuk. Izan ere, akusazioak dio tratu txarren biktimaren lagunek presioa egin ziela haiei hasieran egin zuten txostena aldatzeko. Hemen, gauza bat baino gehiago esan ditu Iruinek: batetik, presioa beraiek jaso bazuten langile horienganako presioa izango litzatekeela, eta ez salatzailearenganakoa. Baina, presio hori ez zela egon uste du abokatuak. Egon zena, Udalak ematen dituen aukerak baliatuz gaizki egindako txosten bat onbideratzen saiatzea izan zela. Gainera, gogora ekarri du egiten ari ziren horretan «arrazoi osoa» zutela ebazten duela Arartekoak asteazkeneko saioan aurkeztu zuen txostenak.
Arregiren kontrako akusazioaren beste zati batean dio hark eta beste bi lagunek bilera bat egin zutela udaletxean, salatzailearekin, eta aurrenak esan ziola haurraren zaintza amari ematen ez bazion, zokoratu egingo zutela. Bada, hori frogatzat hartzeko akusazioek daukaten bakarra salatzailearen testigantza dela nabarmendu du Iruinek, baten hitza beste hiru lagunen hitzaren kontra. Izan ere, Arregik berak ukatu egin du esaldi hori esan zionik. Berak bakarrik ez: epaiketan lekuko gisa deklaratu zuten bilera hartan egondako beste bi lagunek, eta biek ukatu zuten Arregik hori esan zuela.
Nolanahi ere, akusazioak horri ere eusten dio espetxe zigorra eskatzerako orduan. Akusatuena ez ezik, epaiketa publikotik jarraitu dutenen indignazioa eragin du akusazioaren abokatuak hainbat momentutan. Izan ere, atzoko auzi saioan salatzailearen bikotekide ohiak egindako tratu txarren kontakizunak ez du aldatu bere ildoa. Une batean esan du akusatuek eskubidea dutela egia ez esateko, eta salatzaileari erreferentzia eginez, esan du «pertsona bat suntsitu» dutela. Hasierako zigor eskaerei eutsi die: bost urteko espetxe zigorra bikotekide ohiarentzat eta Zestoako alkate Mikel Arregirentzat (EH Bildu), eta lau urtekoa gainerako lau akusatuentzat.
Fiskalak espetxe zigor eskaera kendu egin zuen atzo, baina zortzi hilabetez eguneko seina euroko isuna jartzeko eskaera egin du salaketa jarri duenaren bikotekide ohia ez beste guztien kontra. Hori argudiatzeko, salatzailearen deklarazioa baliatu du batetik, eta udaleko idatziak-eta salatzailearen kontrakoak direla ulertu daitekeela ere nabarmendu du. Ez du zalantzan jarri salatzailearen bikotekide ohiak atzo emandako testigantza «lazgarria». «Genero indarkeria kasu bat» dela esan du, eta horregatik arindu dituela zigor eskaerak.
Elkartasuna, «errespetuz»
Epaiketa amaitzeko, azken hitza hartzeko aukera izaten dute epaituak. Arregik bakarrik baliatu du eskubide hori. «Ni emozionalki nahiko egonkorra naiz», esan zuen, baina salatzailearen bikotekide ohiak atzo egin zuen testigantza entzun zuenean «txikituta» gelditu zela. Gizonezko bezala zer pentsatua eman diola esan zuen, salatzailea laguna zuela gainera, eta «frakaso pertsonal» moduan bizi duela. Eta indarkeria matxistaren auzia epaitegian ez ezik Zestoan ere lehertu dela azaldu du.
Nolanahi ere, azpimarratu du egun hauetan auzitegian ikusi dela «elkartasuna» izan dela. Biktimak lagun onak dituela, baina halako kasuetan alboan inor ez duen jende asko egongo dela. Ikusi den elkartasun hori ezin dela zigortu nabarmendu du: «Elkartasuna beti absolbitu behar da, errespetuzkoa baldin bada».
