Alice Leiziagezahar: «Boterea dutenek lobbyen arabera jokatzen segitzen dute, jakinik ere zer diren klima arazoak»

Irakurri hemen serie honetako artikulu guztiak

Bere ibilbide politiko-ekologistari segida konkretua eta praktikoa emateko-edo, Azkarateko (Nafarroa Beherea) Lokala birziklatze gunean ibiltzen da orain Alice Leiziagezahar (Donibane Garazi, 1956), Frantziako Berdeen Akitania Berria eskualdeko kontseilari ohia eta bakegilea. Politika mundutik urrundu da 2021etik, hautetsi postua utzi zuenetik, eta, erretretan sartu denez gero, Lokalan iragaten du denbora gehiena, «kasik 60 oren astean», armairuak garraiatzen, ontziteria miatzen, biniloak sailkatzen; berehalako zentzua atzematen dio aktibitate horri, agintaldia bukatu zuelarik pisu bilakatu zitzaiolako, hain zuzen, proiektu politikoen gauzatze eskasa; funtsean, argi du gaur egun ere hola dela.

Duplomb legearen alde bozkatu zuen Frantziako Asanblea Nazionalak uztail hasieran; Konstituzio Kontseiluak, geroztik, gibelera egin du, baina legearen neurri bakarrari dagokionez. Berdeetako hautetsi ohi bezala, zer begiz ikusten dituzu eztabaida horiek?

Behin, bederen, Frantzia besteak baino aitzinago zen neonikotinoideen familiako azetamiprid pestizida horien debekatzean [2018an]; alimaleko urratsa egin da gibelera horiek berriz baimentzearen alde bozkatzean. Beti uste dugu zientziak salbatuko gaituela, eta azkenean naturak du beti azken hitza. Animaleko zozokeria da. Gainera, gure hautetsiek, presidenteek, denek badakite ez dela hori hautu ona. Zerendako utziko dituzte berriz? FNSEA sindikatuak egiten du laborantza politika aspaldidanik Frantzian. Izan eskuina edo ezkerra gobernuan, hark du indarra, eta haren interesa ez da laborariena: batzuena agian bai, baina monolaborantza intentsiboa egiten duten laborariena da. Gure inguruan ditugun laborariek ez dute batere interes bera.

Funtsean, klima larrialdia beti larriago doa, eta bada sentsazioa politikarien erabakiak beste zentzura doazela: lurrak beti artifizialago bihurtuz, AHTaren proiektuak bultzatuz beti, hegazkinendako ustezko energia berdeak ekoitzi nahian oihanak suntsituz...

Luzaz bakarrak ginen [Berdeetan] arazoak aipatzen, eta orain denek aipatzen dituzte, baina segitzen dute aitzina. Ez dakit zer egin behar den gauzak kanbia daitezen. Ez dut nahikaririk sentitzen. Boterea dutenek beti lobbyen arabera jokatzen segitzen dute, aipatu izanik ere zer diren arazoak. Duplomb legearekin argi da urrats bat gibelera egiten dugula, baina ez gara sekula zinez aitzinera joan.

«FNSEA sindikatuak egiten du laborantza politika aspaldidanik Frantzian. Izan eskuina edo ezkerra gobernuan, hark du indarra, eta haren interesa ez da laborariena: batzuena agian bai, baina monolaborantza intentsiboa egiten duten laborariena da»

Zenbait lege edo arau arin aparte utzirik, dinamika orokorra ez da ingurumenaren zaintzaren aldekoa?

Arau ttipi batzuk... Ez zait jiten ere gogora zer izan den, ez baitute egiazko indarrik. Aski da ikustea nola lagundua den laborantza biologikoa: kasik ez da lagundua. Behar lirateke laborariak lagundu, naturaren alde egiten dituztenak sariztatuz. Pozoi horiekin guztiekin ura kutsatzen da, gostatzen zaigu anitz; osagarria andeatzen da, gostatzen zaigu anitz... Hautuak dira. Badakigu posible dela pestizida horiek gabe aritzea, baina horrendako behar da moldez arrunt kanbiatu. Behar da hautu bat egin, eta horretarako behar da kuraia izan; kuraia hori eskas da.

Zu nola abiatu zinen militantzia ekologistan?

Gazte denboran jadanik ekologista nintzen: Jeunes et Nature [gazteak eta natura] mugimenduan sartu nintzen 17 urtetan. Natura maite dudalakoz eta ene herria maite dudalakoz; ez dakit esplika zerendako; hola zen. Berdeetan sartu nintzen 2008 inguruan, hautetsi izan baino ez anitz denbora lehenago.

2010etik 2021era egon zara Akitaniako eta Akitania Berriko kontseilari, eskualdeen zatiketaren berritzea tarteko. Barnealdetik etorria zinen, emaztea...

Joan nintzelarik, ez nintzen errabiatua joateko. Presentatu nintzen talde bat muntatu baikenuen, eta gertatu zen pasatu nintzela. Emazte gisa, agian, baina orokorkiago ere, ez nuen ene burua legitimoa sentitzen. Gero, lanean hasi, eta ohartzen zara gizon horiek guztiek aho handia dutela baina azkenean ez direla gu baino gehiago.

«Gazte denboran jadanik ekologista nintzen: Jeunes et Nature [gazteak eta natura] mugimenduan sartu nintzen 17 urtetan. Natura maite dudalakoz eta ene herria maite dudalakoz. Ez dakit esplika zerendako; hola zen»

Lehenago erran duzu ez duzula nahikaririk sentitzen ingurumenaren aldeko politika eraginkorrak plantatzeko. Ez bada Frantzia edo Europa mailan, orduan tokian tokiko erabakiek alda lezakete zerbait? Nola ikusi duzu eraginkortasun hori eskualdeko hautetsi gisa?

Ez da erraza tokian bakarrik politika batzuen eramatea. Haatik, egiten ditugu alimaleko zozokeriak eskualdean berean ere: adibidez, AHTa. Ikusten dituzu oraino diru xerka joaten, badirelarik denbora berean Bordeleko [Okzitania] eta Baionako auzapezak, ez direnak batere alderdi berekoak [Berdeetakoa lehena; macronista bigarrena], baina erabaki zintzo bat galdegiten dutenak AHT proiektuari begira. Ez dut ulertzen zerendako aitzina egiten duten proiektu horiekin... Denetz beren izena uzteko historian, beharbada? Berek dutela egin AHT berri hori... Hola errabiatuak izateko! Izan zen inkesta bat, eta ez zen proiektuaren alde atera, baina berdin zaie.

Halako jarrerei erantzuna emateko aukerarik uzten du eskualdeko kontseilari izateak?

Biziki harro izan gara ene bigarren mandatuan akordio bat egin baikenuen sozialistekin, elkarrekin gobernatzeko: aski finak izan ginen, horri esker bost urtez ezin izan baitzuten deus egin ahal izan AHTaren proiektuari begira. Hortaz kontent ginen, baina gero bereizi ginen, eta nahi dutena egin dute ondoko mandatuan.

Bi mandatu izan dira; nolako esperientzia izan zen zuretako?

Anitz lan [irriz]. Lehen mandatuan hautetsi sinple bat nintzen, parte hartu dut lan guztietan, anitz denbora pasatu eta gero pixka bat frustrazioa sentitu: anitz lan eginik ere ez direlako ikusten gauzak biziki aitzinatzen. Administrazioaren denbora biziki emeki doa... Gero, bigarren mandatua gauza arrunt diferentea izan zen, RN Batasun Nazionala [Frantziako eskuin muturreko alderdia] sartu baitzen, eta ez zen gehiago hain goxo.

Zergatik?

Zaila zen. Entzun behar ziren gauza batzuk ez zirenak entzun nahi. Ez da erraza, bortitza da-eta beti. Batzuetan bagenuen enbeia joateko, ateratzeko eta ez entzuteko zer bazuten errateko... Baina beren lekua egiten ari dira.

Kontseilari izan zaren garaietan, gatazka nazionalaren urte biziak ziren Ipar Euskal Herrian: konponbiderako urratsa aitzin Segik militatzen zuen batez ere, eta errepresioa jasaten. Garai hartan, hain zuzen, Segiko bi militanteri aterpea eskaini zenien, ezta?

Atxiki ditut, baina ez luzaz, gaixoak. Pena zen hori... Astelehen goizean ene senarra lanera joan zen, ni Bordelera, eta telefono baten erostera atera ziren: Frantziako Poliziak etxea zaintzen zuen, eta bide bazterrean bildu zituzten berehala. Hirugarren egunean harrapatu zituzten.

Segiko militanteen atxiloketak salatzearekin batean, euroaginduen kontra posizionatu zara behin eta berriz: Aurore Martinen kontrako agindua eman zelarik, babesa erakutsi zenion, erraterako. Hautetsi gisa zer erran nahi zuen borroka horien alde posizionatzeak?

Hautetsi izateak laguntzen zuen. Zeren eta nahi bazuten etorri ene etxera miatzera, militanteen biltzera, hautetsi baten etxean sartzen ziren: konplikatua zen Poliziarentzat, eta hori zen interesa; estatutu horrek babesten ninduen. Posizio hartze horiek ez dira arazo bat izan, sekula.

Bake Bidean ere ibilia zara.

Hastapenetik. Lehen urteetan ikasi genuen elkar ezagutzen, zeren eta denak alderdi desberdinetakoak baikinen eta ez baikenituen ideia berak, baina posizio bera genuen gai horri zegokionez. Inportantea da gai baten inguruan biltzea bestalde desberdinak izanik ere.

Bistan dena, ez ziren gauzak lortzen nahi bezain fite; sentitzen genuen jendeak ez zuela sinesten zerbait lortuko genuenik. Urrats bat bestearen ondotik, eta gauzak aitzinatu dira. Denbora behar izan da... Gero, ez hainbeste. Luzea zen goaitatzen zutenentzat, bistan dena, baina, historiari konparatuz, aski fite gertatu zen. Jon Paroten eta Jakes Esnalen hurbiltzeak eta libratzeak izan ziren... [lasaitasunez ufatu du]. Sinbolikoa zen, hori gogorra izan baitzen: ez zuten laxatu nahi.

Orduan desobedientzia zibilean parte hartu zenuen: 2022an Ipar Euskal Herria blokeatzera deitu zenutelarik bakegileek, trenbidea oztopatu zutenen artean zinen; auzipetua izanen zinen horrengatik.

Harro naiz horretan parte harturik. Oroitzapen ona da, zeren eta egun berezia pasatu baikenuen. Denek ber gauza genuen gogoan, eta bagenekien zerendako ginen hor, bagenekien arrastatuak izanen ginela... Ari izan ginen kalakan Polizia jin arte, goxoki. Gero, segida normala izan zen, aurreikusi bezalakoa.

Badira bide anitz norbere borrokak eramateko: izan zen bide armatua, eta bada bide politiko-administratiboa eta desobedientzia zibila ere, adibidez. Nola irudikatzen duzu zure ikuspuntua bide horien artetik? Zertan zuen indarra hautetsi izateak eta zertan desobedientzia zibila egiteak?

Biek indarra badute. Hautetsiak behar dira, segur da, baina momentu batez, gauzak ez direlarik lortzen, orduan besterik egin behar da. Bakoitzak badu bere lekua.

Bake Bidea desegin da orain; bukaerako manifestua sinatu duzu. Nola ikusten duzu etorkizuna?

Etorkizuna ez da sinplea. Behar da historia idatzi, eta bakoitzak badu bere historia. Behar da egia erran, eta ez da deus ukatu behar: bortizkeria izan da, onartu beharko da, eta idatzi zerendako izan den bortizkeria. Eta hori izanen da Euskal Herriko historia.

Erran nahi duzu Frantziako Estatuaren erantzunak eskas direla GALek egin zituen atentatuen harira, batez ere?

Hori segur da. Beharrezkoa da gertatutakoak onartuak izan daitezen. Gero, hara: erreleboa pasatu dugu, eta beste batzuek idatziko dute historia. Deus gorde gabe, bi aldetarik, edo hiru aldetarik [irriz].

«Etorkizuna ez da sinplea. Behar da historia idatzi, eta bakoitzak badu bere historia. Behar da egia erran, eta ez da deus ukatu behar. Hori izanen da Euskal Herriko historia»

Hastetik buru mugimendu abertzaleaz biziki hurbil izan zara; alta, hastetik buru, Frantziako Berdeetan egona. Nola azalduko zenuke Frantziako alderdi batean sartzeko hautua?

Ekologia baita beharrezkoa mundu guztiarentzat. Ni euskalduna naiz, baina munduko biztanlea. Enetako, alderdia bai, frantsesa da, baina mundukoa da. Ez naiz Frantziarako ari ekologian, baina mundu guztirako. Ekologia gabe ez da deus egiten ahal: mundua desegiten utzi. Zernahi izanik ere, beste borroketan ere egon naiz. Etiketarik gabe hartzen ahal da.

Bada etiketa bat bere lekua egiten ari dena geroz eta gehiago Frantzian: Batasun Nazionala. Horrekin batean, eskuin muturreko ideiak geroz eta arintasun handiagoz zabaltzen dira alderdi bakar horretatik harago ere. Kezkatzen zaitu?

Bai. Memoria laburra dugu, zinez. Ez dut ulertzen... Bai, ulertzen dut. Jendeek ez dute haien alde bozkatzen, baizik gaineratekoen kontra. Aspertuak baitira eta ez baitute aterabiderik ikusten. Gero, nola atera behar den hortik...