«Jadanik ez du zentzurik AHTa bai ala ez eztabaidatzeak»

Bilboko metroaren linea berria egiteko akordioa sinatu aurretik erantzun zituen BERRIAren galderak Ana Oregik(Eibar, Gipuzkoa, 1965), iragan ostiralean. Burdinbideei buruzko gaiek pisu handia hartu dute Oregi buru duen sailean, Iñigo Urkullu lehendakariak azken gobernuetako egitura aldatu eta garraioa eta tren azpiegiturak bere ardurapean utzi ondoren. Gai horri eta bere ardurapean dauden beste hainbati heldu zien elkarrizketan, AHTari buruzko Espainiako Gobernuarekiko negoziazioetatik hasita.

Zertan dira Euskal Y-aren jarraipena egiteko bilerak ?

Oraindik zehazteke dago goi mailako bilera noiz izango dugun. Eskatzen jarraitzen dut, eta Gabonen bueltan berriren bat izatea espero dut, derrigorrezkoa baita bilera hori. Bestetik, abendu erdialdean bildu ziren Espainiako Gobernuko sailetako idazkari nagusiak eta Eusko Jaurlaritzako arlo horretako zuzendari eta sailburuordeak.

Zer eman zuen bilera horrek?

Obren jarraipena egin genuen. Guk lanen planifikazio osoa aurkeztu genien, eta Sustapen Ministerioari hori bera egiteko eskatu genion, formalki. Behin eta berriz eskatu diegu planifikazio hori.

Hiri sarreren egoera ere landu beharreko gaietako bat zen.

Batzorde zehatzagoetan landu dute gaia, hiriburuetako eta aldundietako ordezkariekin. Bilbori buruz abenduaren 12an hitz egin zuten, eta Donostiakoa urtarrilean aztertuko dute. Gasteizko sarrerari dagokionez, informazioa publiko egin dute jada.

Egitasmo horietan baldintzarik jarri al du Espainiako Gobernuak?

Argi utzi du, oraingoz, ez dutela egingo lur azpiko lanik. Egungo geltokiak mantendu eta «hirugarren haria» sartuko dute. 2018rako Gipuzkoako adarra martxan egongo bada, ordurako geltoki zaharrak birmoldatu beharko dira.

AHTaren hiru adarrak elkartzen diren 'korapiloari' buruz zerbait zehaztu al zenuten bileran?

Eskaintza bat egin genien lan horiek gure gain hartzeko, Gipuzkoako zatian egin dugun bezala. Ordea, goi mailako bilera egin arte ezin izango da ezer zehaztu.

Lehentasunezko egitasmotzat aurkeztu zenuen berriki.

Egitasmoak badaude, eta hiru urterako obrak direla kontuan hartuta... ez bagara orain hasten, korapilo izendatu dugun hori benetako korapilo bihurtuko da.

Zein da Eusko Jaurlaritzak egin duen proposamena?

Formula berberarekin lan egitea proposatu diegu; kupotik deskontatzea lan horietarako ematen dugun dirua. Testuinguruaz jabetuta, diru aldetik gehiegikeria bat izan ez dadin planifikatu dugu proposamena. Dena den, hori egiteko 2006ko hitzarmena berregin eta berrikusi beharko litzateke.

Gehiegikeria?

Orain arte Espainiako Estatuak urtero 350 milioi euro ipini ditu, Eusko Jaurlaritzari dagokion adarra egiteko. Gure proposamena da finantzaketa erritmo hori manten dezatela.

Zergatik?

Obrak bukatu ahala inbertsioa jaisten ari da. Finantzaketa epe luzeagoan mantentzea proposatu diegu, hartara diru horrekin korapiloa egiteko.

Aurrekontua aipatu duzula, EH Bilduk jakinarazi du AHTarentzat aurreikusitako aurrekontu osoa gainditu dela lan erdiak egin gabe daudela.

Zenbakiek esaten dute norberak nahi duena. Proiektuak egin baino lehen egindako aurreikuspena hartu dute oinarritzat, eta EH Bilduk badaki. Kalkulu hori borondate onez egin zen, baina nahiko eskas geratu zen, gerora proiektuek agerian utzi dutenaren arabera. Proiektuak abiapuntu bezala hartuta desbideratzea normaltasunaren barruan dago.

Jatorrizko aurreikuspenetatik desbideratzea, lanek arduradunaren araberako erritmoa izatea... Horrek ezbaian utz dezake egitasmoa?

Ez dut uste. Horrez gain, ezin gara ibili beti, egunero, dena kolokan jartzen. Jadanik ez du zentzurik AHTa bai ala ez eztabaidatzen hasteak. Egin behar duguna planifikazioa argitzea da, eta pentsatzen hastea nola ustiatuko eta kudeatuko dugun. Azpiegitura badago. Zer egingo dugu? Bota? Aurrera egin behar dugu. Etekin handiak emango dituen azpiegitura da.

Zer motatako etekinak?

Hiriburuak sistema bat bezala funtzionatzeko asmoak, Baionarekiko loturak, zentzua ematen dio azpiegitura honi. Niretzat hori garrantzitsuagoa da Parisera minutu batzuk lehenago heltzea baino. Bestetik, merkantzien garraioa ere garrantzitsua da, burdinbidea horretarako ere diseinatu baikenuen.

Lapurdiko linea 2032rako egon daiteke; Araba eta Bizkaikoen data ezezaguna da, lotura eskasa du Espainiarekin... Noiz ikusi ahalko da trenaren gaitasun osoa?

Aurretik esandakora joko dut. Niretzat garrantzitsuena ez da zenbat minutu azkarrago bidaiatuko duen; gure hiriburuen lotura, iparraldeko lotura eta merkantzien garraioa dira garrantzitsuagoak. Hori dena azpiegitura bukatzen dugun momentuan gertatuko da.

Gipuzkoako adarra bukatzean? Edo Arabakoa eta Bizkaikoa bukatzean?

Dena. Baina Gipuzkoako adarra egindakoan Frantziarako lotura izango dugu, eta merkantzia garraiatzeko lotura garrantzitsua da hori. Pentsa Pasaiako portua bertara lotzeak zer ahalmen duen. Hori da erronka. Gainditu behar dugu Gasteiztik Bilbora trenez joateko ezintasuna. Denok defendatzen dugu trena. Modu jasangarriena, onena eta garbiena dela diogu.

Trenaren baliagarritasuna defendatzen duten asko ez datoz bat AHTaren ereduarekin...

Uste dut ez ditugula horren gauza ezberdinak defendatzen, baina hitzak nahi duten moduan ulertzen dituzte batzuek. Gasteiztik Bilbora joateko, trenbide berria egin behar da ezinbestean. Nondik egingo duzu?

Nondik bainoago,nola ere azter zitekeen, ezta?

Aukeratu genuen modua da egiten ari garena. Azpiegitura egiteke zegoen, eta egiten ari gara. Garraiobide bakoitzak bere tokia du. Gauza asko dira kontuan hartu beharrekoak: biztanle dentsitatea, horien banaketa, jarduerak... Toki bakoitzean ipini behar da toki horri dagokiona, eta tren hau gure hiru hiriburuak lotzeko diseinatuta dago.

Lotura hori osatu beharko da gero.

Tren azkarrak ondo lotuta egon beharko du gure lehengo sarearekin, Euskotrenekin kasurako... Gutxik aukeratuko dute Euskotren Bilbotik Donostiara joateko, baina bai Ermutik Elgoibarrera mugitzeko. Herriak lotzeko modu ona da. Abiadura handiko sarea besteekin lotu behar dugu. Gasteizen tranbia sartu zenean nahiko ondo egin zuten berrikusketa hori: autobus sareak berrikusi...

Garraioa funtsezko alorra da lurraldearen egituraketarako. Aurreko legegintzaldia Lurraldea Antolatzeko Gidalerroak (LAG) berrikuspena onartu gabe bukatu zen. Zertan dira gidalerroak?

Lurralde estrategia bat behar dugu, eta, ostean, berrikusiko ditugu LAGak. 2008an hasi genuen berrikusketa, gobernuan geundenean. Hurrengo legegintzaldian azaleko berrikuspen bat proposatu zuten, baina gai horretan ez dute balio lasterbideek.

90eko hamarkadako zuzentarauek ez al dute balio?

Oraindik baliagarriak izan arren, ingurua asko aldatu da. Ez dugu 1998. urteko egoera. Krisian gaude, hiriek ez dute behar orduan behar zuten hazkundea... Prozedura osoa egin behar da egoera horretan kokatzeko.

Hasierako LAGei zenbait akats leporatu izan dizkiete, egitasmoak gidalerroei inposatu izana kasurako.

Gogoeta egin beharko da, bai. Dena den, badaude lege bidez garatzen diren lurralde sektoreko plan batzuk, errepideena edo trenbideena kasurako. LAGek babes batzuk jar ditzakete, adibidez. EAEn lurraren %25 babestuta dago, hor nonbait. Lurralde antolamenduak koordinazioa lantzen du, udalei edo aldundiei ikuspegi orokorra emateko.

Naturaren babesa aipatu duzula, zertan dira BBE Babes Bereziko Eremuetara gaurkotzeko tramiteak?

Ondo ari gara. Komunitateko Intereseko Guneak izendatu eta urte batzuetara eremu horiek Babes Bereziko Eremu izendatu beharko lirateke. Egia da lan horrek bukatuta behar lukeela, baina denak martxan ditugu, eta erdiei baino gehiagori izaera aldatu diegu jada. Prozesua nahiko ondo doa.

Jaizkibel dago BBE izendatutako eremuen artean. Pasaiako kanpoko kaia, eremu horri kalte egin liezaiokeen egitasmoa, baztertu da. Betiko?

Legegintzaldi honetan gure lana barruko portua biziberritzea da. Lau udalerri daude bertan, Espainiako Estatuko Portu Agintaritza, aldundia eta gu geu. Guztion artean egitasmo bat zehaztu behar dugu. Bide orri bat egitearekin tematuta gaude, guztiok sinatuta, jakiteko nora goazen. Orain arte bakoitzak nahi izan duena egin du, eta horrek izan duen etekina hor dago.

Eta kanpoko kaia?

Gure lehentasuna legegintzaldi honetan aipatutakoa da. Hori da egin behar dugun lana. Besteak... betiko? Nik betiko hitzaren esanahia ez dut ezagutzen. Gizakiok finituak gara.

Donostia aldeko metroaren proiektu batzuk behintzat baztertu dituzue.

Egitasmo horretan gogoz ari gara lanean, Herrera-Altza inguruan, baita beste lekuetan ere. Garrantzitsua da Donostia aldeko eremu hori tren baten bitartez lotzea. Ikusi behar dugu zein den Donostia aldeak behar duen tren mota egokiena.

Eta Donostian bertan?

Amara dago hor, jarraipenik ez duen geltokia. Horrek zerbitzuak atzeratzen ditu. Arazo hori konpontzeko, burdinbideei jarraipena emateko modu egokiena aztertzen ari gara udalarekin eta aldundiarekin. Nik ez dut aurreikusten oraindik zein den azken irtenbidea.

Baina bai, behintzat, zein ez den irtenbidea.

Jaso genuen proiektua, Kontxa azpitik pasatzen zena, ez zen egokia. Beste aukera bat lantzen ari gara, eta adostuta beharko du. Ezin dugu hiri batean garraiobide bat sartu hiria egitasmo horren kontra badago. Donostia aldeko estrategia aurrera doa, eta zerbitzuak hobetuko ditu.

Egitasmoa baztertu izanak zer ekardezake?

Esan dudan bezala, gaia aztertzen ari gara. Ez ditut irtenbide guztiak buruan. Instituzio guztien artean landu beharko dugu.

Garraio azpiegiturak alde batera utzita, haustura hidraulikoari buruz luze hitz egin da azkeneko urteetan. Zertan dira egitasmoak?

Industria Sailaren eskumena da hori. Guri dagokigunez, gure baliabide naturalak babesten saiatuko gara. Edozer gauza egiten dela aztertuko dugu, baldintzak eta arazoak sortuko ote dituen gure natura baliabideetan. Zaintza egiten ari gara une honetan, baina, oraingoz, ez dugu ezer gure inguruan.

Gasa erauzteko teknika hori legez mugatzea erabaki dute erkidego batzuek. Jaurlaritzak asmorik ba al du?

Hori, gazteleraz esaten den moduan, brindis al sol bat baino ez da. Keinu bat. Hemen ere saiatu ziren. Eta egin daiteke. «Ezin izango da zulo bat egin gure lurralde osoan». Ordea, epaitegiak etorriko dira, eta esango dute ez dela bidezkoa. Esan behar da zergatik bai eta zergatik ez, egoera bakoitza aztertu... Legea onartuta, titulua lortzen duzu, baina zer erabilgarritasun du horrek?

Zure sailari dagokio hondakinen tratamendua koordinatzea.

Hiriko hondakinen alorrean udalek eta mankomunitateek dituzte eskumenak, eta goiko koordinazioa egiten dugu guk. Dena den, hondakin gehiago dago, eta gu arduratzen gara horietaz: arriskutsuak direnak, obrako hondakinak, ospitaleetakoak...

Nola koordinatzen duzue hiri hondakinen kudeaketa?

Irizpide batzuk jartzen ditugu. Eskumenak dituzten administrazioek datuak eman behar dizkigute esateko zer egiten duten, nola egiten duten... Guk Espainiako Gobernura eta Europara ere bidaltzen ditugu datu horiek, zuzentarauak betetzen dituzten ikus dezaten.

Hortaz, atez atekoari edo errausketari buruz galdetzen badizut...

Hondakinak kudeatzeko bi sistema dira. Ez dira ez onak ezta txarrak ere. Europako helburuak bete eta ingurumen baldintzak errespetatzen baditu, bata zein bestea egokia izan daiteke. Hori bai, erakunde bakoitzak prozesu osoa nola egingo duen esan behar du: hasieratik bukaerara arte. Hori da eskatzen ari garena lurralde guztietan.

Muturreko egoerak daude, ordea. Araban zabortegia, Bizkaian errausketa...

Eta Gipuzkoan...

...errausketa, behintzat, ez.

Eta orduan zer? Ez dago ezer. Bizkaiak bere eredua landuta dauka, gustuko izan ala ez. Ondo egiten ari da, baimen guztiekin, araudi komunitarioen barnean. Araban zabortegi bat dugu, eta ikusi behar da hori nola kudeatzen den eta zer eredu planteatzen den. Gipuzkoan eredu bat zegoen, pieza bat kendu diote, eta orain ez dakigu zer gertatzen ari den. Erakunde bakoitzak bere zikloaz arduratu behar du.

Lurralde antolamenduan koordinazioaren garrantzia aipatu duzu. Hondakinen kasuan ez al da posible lankidetza probintzien artean? Bizkaiko Ingurumen diputatuak esan du agian errauste planta bat nahikoa izan daitekeela EAEn.

Dena da posible, baina horren aurretik arduradun bakoitzak zerbait proposatu behar du. Eta ondokoak duen zerbait nahi badu, elkarren artean hitz egin beharko lukete. Dena den, une honetan ez dakigu nola itxiko duten zikloa Gipuzkoan. Pieza bat falta da, eta haiei dagokie hori lantzea eta proposamena egitea.