Iñaki Iriarte: «Niretzat, Gazako gatazka hemengo kontuak baino garrantzitsuagoa zen, eta jarrera argiago bat exijitu nion UPNri»

Irakurri hemen serie honetako artikulu guztiak

Ordubeteko solasaldia izan da, eta, hasi aurretik, argazkiak egiteko tenorean, Iñaki Iriarte (Iruñea, 1971) deseroso zegoela nabaritu da. Baina behin hitz egiten hasita, ideien erreinuan, askoz ere erosoago ari zela igarri da. Grabagailuari sakatu aurretik, galderaren batean akaso pentsatzeko beta beharko duela aurreratu dio kazetariari. Ez dauka bere burua intelektualtzat, baina oso ezagun du ideologia politikoen muina. Hain justu ere, UPNk 2015eko zerrendetan sartzeko proposatu zionean, teoria politikoaren eta errealitatearen arteko aldea ezagutzeko asmoz erabaki zuen baiezkoa ematea. Bere esperientziaz eta gogoetez mintzatzerakoan, nabari zaio maiz, ziurtasunetik ihesi, zalantzaren harra.

2018an UPNren taldea utzi zenuen, eta iazko udan berriro ere agur esan zenuen. Zer zara, Nafarroako politikako Guadiana — Iberiar penintsulako ibaia, lur azpian hainbat aldiz sartu eta irteten dena—?

Antza, bai. Ea: Guadiana banintz, hirugarrenez agertzeko asmoa izanen nuke, eta ez dut inolaz ere horretarako asmorik.

Zergatik sartu zinen politikan?

2015erako dagoeneko baneramatzan hamabost urte Pentsamendu Politikoaren Historia irakasgaia ematen. Banekien politikaren ideiez eta ideologien bilakaeraz, baina hezur-haragizko politikaz, deus ere ez. Orduan, benetako politika ezagutzeak erakarri ninduen.

Eta zerekin egin zenuen topo? Alderik ba al da?

Bai. Deus aitzin, ideiek zeresan guti dute. Pentsatzen duzu debate ideologiko sakonak egonen direla alderdi politikoen artean eta parlamentuetan. Ezagutu ditudan politikari gehienek, paradoxikoki, guti dakite ideia politikoez. Badute karta sorta bat, eta lau-bost-sei ideia; batzuetan ez dira elkarren artean bateragarriak, eta ez dira ohartu. Eta mus partida batean balira bezala ari dira mantra eta ideia berberak errepikatzen, baina benetan sakondu gabe. Alde horretatik, interesgarria da ikustea maila akademiko batean mintzatzen ari garela existitzen ez den politika batez.

Alderdiek badute programa politiko bat, oinarri ideologiko bat, baina egunerokoan lausotu egiten al da? Ez dago horren kezkarik?

Agian, fenomenoa oso inportantea da, islatzen baitu geratzen ari garela mundu batean non oso zaila zaien politikariei definitzea nola ikusten duten mundua, nola ikusten duten gizartea... Ezkerrak, oraindik, ideia bakan batzuk ditu, baina eskuinak zera proposatzen du, negozioa ongi doala, gehiegizko defizit delakorik ez egotea, kontuak pixka bat orekatzea. Baina administraziotik kanpo, ez dute proposamen handirik. Zentro-ezkerretik eskuinera apenas dagoen ideiarik.

Joera horrek guztiak atsekabetu zintuelako utzi al zenuen politika?

Ez.

Zergatik atera zinen?

Hainbat arrazoi daude, eta haien artean badago bat, garrantzitsuena: ohartzen zara alferrik ari zarela lanean. Erranen nuke gizartea engainatzen ari nintzela.

Zer zentzutan?

Momentu batean ohartu nintzen parlamentuak antzerki bat ematen zuela. Bertan, orok antzezten dugu rol bat, gaizki gainera. Kontua da anitz lan egiten duzula politikan zaudenean, baina, osoko bilkuretatik eta batzordeetatik atera, eta zeure buruari galdetzen diozu: «Hobetu al diot bizitza inori? Konpondu al dut arazoren bat? Ala alderantziz, ohartzen naiz alderdiek gizartea zatikatzeko balio dugula gehiago?». Pentsatzen dut bizi garen garaiotan komunitateak, guztion erreferentzia taldeak, hausten eta desegiten ari direla. Nafarroan, Euskal Herrian, Espainian, Europan. Gutienekoa da subjektu politiko horri zer izen paratzen diogun, eta alderdi politikoak horretaz bizi dira. UPN gisa, zein da nire mezua? Nire mezua da nazionalista gisa oso gaiztoa zarela, moralki gaiztoa. Ez da erratea defenditzen duzula independentzia eta mahai gainean paratzea zure arrazoiak, eta eztabaidatzea. Ez, nire funtzioa da zure aurka jotzea, eta karikaturizatu behar zaitut nire boto emaileen aitzinean; nehoiz aintzat hartu ez ditzatela zure arrazoiak. Eta zuk ere berdin egiten duzu.

Alegia, lubakiak.

Eta hain toxikoak, ezen momentu batean ez baitut jada hor parte hartu nahi.

«Momentu batean ohartu nintzen parlamentuak antzerki bat ematen zuela. Bertan, orok antzezten dugu rol bat, gaizki gainera».

Hori da arrazoi nagusia?

Benetan uztea erabakitzeko arrazoia bertze bat izan zen: Gazako gatazka. Gatazka anitz izaten dira munduan, eta egia da batzuetan zure eguneroko bizitzan zentratzen zarela. Zure arazoak dituzu, eta normala da lehenestea zure txokoa; baina, hainbat arrazoirengatik, gatazka horrek oso modu berezian ukitzen nau. Nik ikusten dut benetako genozidioa gertatzen ari dela. Bizi naiz testuinguru batean non erran den ETAren indarkeria terrorismoa zela, eta alderantziz: orain erraten da eztabaidatu beharko dela hau genozidioa ote den.

Zergatik daude hain ahots gutxi eskuinean sarraski hau salatzen dutenak?

Pentsatzen dut maila handi batean zerikusia duela lehenago aipatzen ari ginenarekin. Kontserbadorea zara, baina benetan zer kontserbatu nahi duzu? Zein da gure zibilizazioa? Zeintzuk dira zure balioak? Kontserbadorea ala liberala zara? Liberalismoak, preseski, xerkatzen du gizartea merkatu bat izatea eta merkatuan denari buruz eztabaidatu behar dela. Ez dago baliorik. Eskuina galduta dago, eta, galduta dagoenez, momentu batean pentsatu du zibilizazio borroka batean sartuta gaudela, Mendebaldea islamaren aurka, argia iluntasunaren aurka.

Eta zer ordezkatzen du Israelek?

Ispilukeria horretan, Israelek Mendebaldeko balioak irudikatzen ditu. Ez da egia. Gezur borobila da hori. Literatura sionista irakurriz gero, ohartzen zara jazarpenagatik alde egiten dutela, baina, aldi berean, asimilatu nahi ez zutelako, mendebaldarrak izan nahi ez dutelako. Israelgo gizartea bada oso telurikoa, oso mistikoa: lurra, odola, erlijioa, iragana. Are gehiago, esparru bat hartu dute, Palestina, eta izenak aldatu, Bibliako izenak erabiliz. Iragan mistiko eta irudizko batean benetako izenak balira bezala. Mendebaldeko zibilizazioa horrek elikatzen duela pentsatzea erokeria hutsa da. 

«Bizi naiz testuinguru batean non erran den ETAren indarkeria terrorismoa zela, eta alderantziz: orain erraten da eztabaidatu beharko dela Gazako kontu hau genozidioa ote den»

Eskuina galduta dago zure ustez; eta ezkerra?

Ezkerrean ikusten dudan kontraesana da Mendebaldean tradizioa aldarrikatzea demoniatuta dagoela. Edozein delarik iragana, demoniatuta dago, eta ezagutzen dut Palestinako gizartea. Tradizionala da. Are: erresistitzen ari dira, tradizionalak direlako. Ez dugu karikatura bat egin behar: Ramalah ez da Hebron, Hebron ez da Gaza, Gaza ez da ekialdeko Jerusalem. Eta hango emakumeak kementsuak eta oso indartsuak dira, ez daude gizonek menperaturik. Utz ditzagun albo batera topiko okzidentalistak eta pentsatzea guk askatuko ditugula emakumeak. Gauzak nahasiago daude, baina, gutienez, neska-mutil woke horiek, eskuinak hainbeste mespretxatzen dituen horiek, duintasuna dute ikusteko hori genozidioa dela. Eta hori ezin diozula egin nehori. Ez musulmanari, ez juduari, ez kristauari. Alderantziz.

UPNren jarrerak higatu zintuen?

Nik gehiago exijitzen nuen. Konprenitzen dut UPN sortu zela bertze gauza batzuetarako, eta nazioarteko auzietan UPN guti sartu dela, konplexua delako, baina, niretzat, Gazako gatazka hemengo kontuak baino inportanteagoa da, eta jarrera argiago bat exijitzen nuen. Gainera, UPNn badaude sektore batzuk, Jimenez Losantosen soka berekoak, sinetsarazi nahi didatenak Israel nazioen itsasargi bat dela. Tontakeria horiek. 

Zure agurreko mezuan hau idatzi zenuen, X sarean: «Espero dut Nafarroak gaindi dezala behingoz bere zatiketa». Zatiketa zenbaterainokoa da?

Irteten zara karrikara Jerusalemen, eta ikusten duzu zatiketa. Hemen irteten gara, eta zenbateraino? Erlatiboa da. Momentu batean iruditzen zait desagertzen ari direla, karlisten eta liberalen arteko zatiketa desagertu zen bezala. Iritsi zen belaunaldi bat ja ulertzen ez zuena.

Zatiketak denborarekin urtu egiten dira?

Bai, baina ez dakit. Ni haurrekin mintzatzen naizenean, izutzen nau ikusteak batzuetan vasco hitza erabiltzen dutela, erdaraz. Ez dakit zenbateraino ari garen gainditzen zatiketa horiek. Mendebaldeko gizarte guztiak hautsita daude. Nafarroan, haustura horiei gure hausturak eransten dizkiegu, linguistikoak. biolentzia fase luze batetik pasatu gara, terrorismoa eta torturak izan ditugu. Mahai gainean paratu behar dira gure gehiegikeria guztiak. Autokritika sakona egin, eta esan: «Honetan eta honetan okertu ginen». Eta orduz geroztik erran: «Iraun nahi dugu komunitate gisa, ala ez?». Ez pentsa gure iraupena bermatuta dagoenik. Eta geratzen zaizkigun energia bakarra kontsumituko dugu elkarri eraso egiten? UPNko guztiak munstroak dira, eta ezker abertzalekoak, terroristak. Hizketa hori uzten ez badugu, ez gara Palestina bezala egotera ailegatuko, baina... 

«Ez pentsa gure iraupena bermatuta dagoenik. Eta geratzen zaizkigun energia bakarra kontsumituko dugu elkarri eraso egiten?»

Zuk zer deritzozu euskararen aferari? Eman nahi izan den pauso bakoitza eraso gisa ikusi du UPNk, eta gainera oso hizkuntza oldarkorra erabili du politikoki. Eroso egoten zinen diskurtso horren inguruan?

2015era arte, norbaitek galdetu izan balit UPNko kontakturik ba ote nuen, ez nuen. Nire eskolak ematen nituen Leioan, eta hona etortzen nintzen haurrak zaintzera. Segur aski, Diario de Navarra-n hizkuntz politikaren gainean idazten nituen artikuluengatik fitxatu ninduten. Ez dut erranen nire posizioak erabat aldatu ditudanik, baina agian garbiago daukat konprenitu behar dugula orok aurrean dugun sudokua. Niretzat euskararen berreskurapena da, ez bakarrik bizirik irautea. Posible izatea euskaraz bizitzea, konprenituz nik neuk euskaraz mintzatzeko zailtasunak ditudala. Gizartearen parte batek pentsatzen du nortasunari dagokionez geratzen zaigun apurra, azken apurra, euskara dela, eta elementu hori berreskuratzeko lanean sartu da. Baina gizarte honen barruan, beste alde batek zera erraten du: «Niri berdin zait nire aitatxia mintzatu zen edo ez». Eta, aldi berean, Erriberan bertzelakoa da errealitatea.

Eta nola konpondu sudokua?

Akordio zabal batetara iritsi behar dugu, eta horrek erran nahi du gutxieneko batzuk bete behar direla: nola banatuko ditugu baliabide ekonomikoak gizartearen parte honek bere lana gara dezan, bertzeak erabat kaltetu gabe? Zertan? Pentsatzen dut lan publikoa dela auzia. Erdiko klaseei geratzen zaien nitxo bakarra da kalitate txarreko lanean ez erortzeko. Euskara ez dadila izan haustura horretan sakontzeko elementua.

Alderdi baten diziplina gogorra egin zitzaizun?

Bai, benetan. Horrexegatik, aske sentitzen naiz politika utzi dudan honetan.

Javier Esparzak oso garai nahasian gidatu du alderdia. Beharbada ez da ongi ulertua izan kanpotik.

Bai, segur aski.

Berak fitxatu zintuen?

Ez, ez dut uste. Ez dut xehetasunen berri, baina segur aski zerrenda bat aurkeztuko zioten. Ni ez nintzen mintzatu Javierrekin zerrenda horretan egon baino lehen. Javierrek oso gogor egin du lan, hori ukaezina da, eta segur aski gertatuko zitzaion edozein buruzagiri gertatuko litzaiokeena zentro eskuinean, zentroan. Zailtasun ikaragarriak izan ditu proiektu bat definitzeko eta familia guztiak batzeko. Gogor egin zuen lan, eta, niretzat, emaitzak ez ziren onak izan. 2015ean, UPNk hamabost eserleku izan zituen, eta oso argi zegoen hura porrota zela.

Parlamentari gisa, euskaran eta bizikidetzan UPNko diskurtsoetatik aldentzen zinen. Zer zinen, abangoardia moduko bat, alderdiak nola hartzen zuen ikusteko, ala bertso libre bat?

Nik neuk ez dakit. Neure burua konbentzitu nahi izan dut abangoardia naizela. 

Eta alderdiak nola hartzen zuen?

Nire pertzepzioa zen ongi hartzen zutela erraten nuena. Alderdiaren ekitaldietara edo bazkari batera joaten nintzenean, oso ongi hartzen ninduten, eta animatzen ninduten. Interesgarria da herriz herri ibiltzea. Zinegotzi batek esaten dizu bere amatxia euskalduna zela eta euskal kultura maite duela. Edo gerra zibilaren inguruan esaten dizu: «Nire emaztearen aitatxia garbitu zuten, eta fusilatzera eraman». Torturen gainean ere bai. Gaizki dagoena gaizki dago, eta ez dut defendituko gaizki dagoen hori.