Zientzia eta teknologia

Esne Bidearen 'bihotz' beltza

2022ko maiatzak 13

Argazki oina argazki oi oina argaina argazki oina argazki oina. ©ARGAZKILARIA

Sagittarius A* Esne Bidearen erdiguneko zulo beltzaren lehen irudia aurkeztu dute. Lau milioi Eguzkiren parekoa da, eta 27.000 argi urtera dago. EHT Gertakizunen Ortzimuga Teleskopio taldeak osatu du irudia, 2017ko behaketetan ateratako irudiekin eta lortutako datuekin.

Jatorri estralurtarra

Ainara Castellanos-Rubio

2022ko maiatzak 13

Esne Bidearen erdiko zulo beltzaren irudia erakutsi dute

Jakes Goikoetxea

2022ko maiatzak 12

Sagittarius A* izena du eta Lurretik 27.000 argi urtera dago. Erraldoia da, lau milioi Eguzkiren parekoa.

'Hazi hezi' aldizkariak 10 urte bete ditu, eta berritu egin dute

Urtzi Urkizu

2022ko maiatzak 12

<i>Hazi hezi</i> aldizkariaren eraberritzea aurkezteko ekitaldia egin zuten Donostiako Aquariumean, atzo. ©GORKA RUBIO / FOKU

Aldizkari berrituak formatu arinagoa du. Urtean lau zenbaki argitaratzen dituzte, eta 20 euroko harpidetza kuotari eutsi diote

«Euskaldunak hainbat mendez baliatu ziren balea arrantzaz»

Ane Insausti Barandiaran

2022ko maiatzak 12

Balea arrantzak Euskal Herrian «erabateko» garrantzia izan zuela nabarmendu du Agotek. Uste du Balearen Eguna bezalako egunek itsasoarekin lotutako memoria berreskuratzen laguntzen dutela.

«Hurbil ditugun gauzak ez ditugu ikusten»

Jakes Goikoetxea

2022ko maiatzak 12

Itzuli dira enarak eta sorbeltzak Euskal Herrira. Ohiko hegaldi akrobatikoak egiten ari dira eraikinen eta baserrien inguruan. Habien errolda egingo du Aranzadik, boluntarioen laguntzaz.

Nola bizi bizitzatik kanpo

Amaia Igartua Aristondo

2022ko maiatzak 11

Andre bat errealitate areagotuko betaurrekoekin, Punta Canako foro batean (Dominikar Errepublika), 2019an. ©ORLANDO BARRIA / EFE

Metabertsoa etorkizuna da, baina orain eragiten du kezka, korporazio handiek arautu dezaketelako hango jarduna, eta kontsumitzaile hutsen komunitatea sor daitekeelako. Ordea, bestelako ekarpenak ere egin ditzake.

Plazara atera ziren andreak

Gotzon Hermosilla

2022ko maiatzak 7

EABren zuzendaritza osatzen zutenak, 1938ko apirilean, Bartzelonan. ©SABINO ARANA FUNDAZIOA

Ehun urte beteko dira gaur Emakume Abertzale Batza sortu zenetik. Ongintzan, irakaskuntzan, emakumeen prestakuntzan eta abertzaletasunaren hedapenean jardun zuten diktadura iritsi zen arte

Hezkuntza ituna urratzea egotzi diote Jaurlaritzari, Googleren akordioagatik

Edurne Begiristain

2022ko maiatzak 7

Jokin Bildarratz Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburua. ©JAIZKI FONTANEDA / FOKU

EH Bilduk eta Elkarrekin Podemos-IUk uste dute Hezkuntza Sailak Googlerekin sinatutako akordioa hezkuntza itunaren aurka doala. Bildarratzek esan du ikasleentzat «tresna bat gehiago» dela

Bildarratzek esan du Googlerekin sinatutako akordioak ez duela urratzen hezkuntza akordioa

Edurne Begiristain

2022ko maiatzak 6

Umeak Zarauzko (Gipuzkoa) eskola batean ©Gorka Rubio/ Foku

EH Bilduk eta Elkarrekin Podemos-IUk «kezkagarri» iritzi diote Jaurlaritzak Googlerekin lortutako hitzarmenari, eta akordioaren oinarrien aurka doala salatu dute. «Pegasus eramango duzue eskoletara», salatu du EH Bilduk.

Bihotza 'inprimatzeko' saioa

Jakes Goikoetxea

2022ko maiatzak 6

Nanoguneko Ibon Santiago eta Alex Bittner, Novaspider hiru dimentsioko <i>electrospinning</i> inprimagailuaren ondoan. ©JON URBE / FOKU

Laborategian bihotz-ehun zatiak sortzeko CardioPrint ikerketa proiektua abiatu dute. Hiru dimentsioko inprimagailuak erabiliko dituzte prozesuan. Bihotzekoren bat izan dutenen bihotzak birsortzea da helburua. Zazpi bazkideetatik lau Euskal Herrikoak dira.

Bai azal lodia kukuarena!

Nerea Osinalde

2022ko maiatzak 6

Martxan da II. Gladys saria, ingurune digitaleko emakume gazteei zuzenduta

Unai Etxenausia

2022ko maiatzak 4

Puntueus fundazioak eta EHUko Informatika Fakultateak, Gipuzkoako Foru Aldundiko Berdintasunerako Organoaren babesarekin, bigarren urtez jarraian antolatu dute. ©Gipuzkoako Foru Aldundia

Sariketak ingurune digitaleko edozein arlotan lan egiten duten emakume gazte euskaldunak bilatzen ditu.

«Ohorea eta dirua zen lehen karta jokoa»

Miren Mujika Telleria

2022ko maiatzak 3

Karta jokoen beste aurpegi bat eman du ezagutzera Jose Antonio Azpiazuk 'Los naipes en Euskal Herria' liburuan. Garai batean jokoak berak eragin zuen biolentzia azaltzen du bertan, besteak beste.

«Googlek umeen datuak lehengaitzat ditu, bere balioa handitzeko»

Irati Urdalleta Lete

2022ko apirilak 30

Eusko Jaurlaritzak aurkeztutako plana burujabetza digitalaren aurkako norabidean doala irizten dio Esnaolak, eta «eskandalutzat» jo du hezkuntzan multinazionalen alde egitea: «Norabidea aldatu behar da».

Euskara hizkuntza teknologietan integratzeko plan bat aurkeztu du Jaurlaritzak

Jone Arruabarrena

2022ko apirilak 29

Arrieta, Zupiria eta Madariaga, gaur goizean egin duten aurkezpenean. ©EUSKO JAURLARITZA

Itzultzaile automatikoak hobetzeko modua emango du proiektuak, eta eremu espezifikoetarako terminologia biltzen duten itzultzaileak sortzekoa, besteak beste.

Arteak inspira dezake zientzia

Urtzi Urkizu

2022ko apirilak 29

Aitzol Garcia Etxarri, Jose Luis Crespo eta Eduardo Saenz de Cabezon, atzo, Donostian. ©ANDONI CANELLADA / FOKU

Aitzol Garcia Etxarrik, Eduardo Saenz de Cabezonek eta Jose Luis Crespok Crossover jaialdian esan dute fikzioak zientziatik edaten duela eta fantasiak zientzian eragin dezakeela.

Neandertalak joan, neandertalak etorri

Jakes Goikoetxea

2022ko apirilak 29

Aranbaltza II induskatzen, Barrikan. Bi metroko sakonerako zuloa induskatu dute. ©JOSEBA RIOS GARAIZAR

Aranbaltzako (Barrika, Bizkaia) Erdi Paleolitoko neandertalak desagertu egin ziren, eta Akitaniatik joandako Chatelperron garaiko neandertalek ordezkatu zituzten. Neandertalen desagertzea hobeto ulertzeko eta osatzeko ikerketa egin du Rios Garaizarrek zuzendutako taldeak.