Uda garaia amaitzen da gure udalerrietan, eta bigarren bizitokia duten familia gehienak jatorrizko udalerrira itzultzen dira. Beste uda batean, bai Gorlizen, bai Plentzian, urteko sasoi honetan agerikoagoak diren arazo batzuk aurkitu genituen. Udalerri bakoitza bere berezitasunekin, baina itxurazko antzekotasunekin eta oinarri komun batekin.
Egia da aurten oinarrizko zerbitzu batzuk ez direla murriztu, baina sendotu ere ez dira egin, benetako eskariaren arabera. Plentziako posta bulegotik, adibidez, ez dituzte herritar guztiak Gorlizera bideratu; udan anbulantzien errefortzua ez da murriztu, edo anbulatorioak gutxieneko zerbitzuak mantendu ditu, baina udako kolapsoari egokitu gabe. Alde horretatik, bi udalek, gizarte antolatuarekin batera, hainbat eskaera eta erreklamazio egin ditugu azken urteotan.
Oinarrizko zerbitzuez ari gara hizketan, Gorlizen biztanleria hirukoiztu egiten baita, eta Plentzian bikoiztu. Etxebizitzaren arazoari buruz hitz egin gabe, horrek artikulu oso baterako ematen baitu.
Badira hain oinarrizkoak ez diren zerbitzuak baina udan kritiko bihurtzen direnak: edukiontzi gainezkatuak, egoera txarrean dauden kaleak, aparkaleku falta, masifikazioa...
Horren guztiaren atzean egiturazko arazo bat dago; hortaz, konponbidea jartzen da edo gure udalerrien egoera ez da hobetuko. Biziraupen ekonomia bat izatera behartuta gaudela ere esango genuke, finantzaketa bidegabeak itota. Arazoa Bizkaiko Foru Aldundiak Udalkutxaren bidez egiten duen banaketa desorekatua da.
Zer da Udalkutxa?
Udalkutxa Bizkaiko udalak finantzatzeko foru sistema da. Udalerriok zerbitzuak eman, azpiegiturak mantendu eta inbertsioak egin ahal izateko baliabideak ateratzen diren funtsak, alegia. Azken batean, herritarrengandik hurbilen dagoen administrazioari funtzionatzeko aukera ematen dion odola da.
Eta zer zerikusi du Udalkutxak turismo handiko kostaldeko herriak izatearekin?
Dena. Izan ere, Udalkutxa banatzeko orduan, erroldatutako biztanleria da kontuan hartzen den irizpide nagusietako bat. Baina errealitatea ez da kontuan hartzen: gure herriak ez dira soilik 6.071 (Gorliz) edo 4.300 (Plentzia) biztanleko herriak urtearen zati handi batean. Biztanleria ofizial horri arreta emateko langile plantilla doituak ditugu, baina jasotzen diren telefono deiak, ematen diren obra lizentziak, udal bulegoetara joatea edo zerbitzuen erabilera erabat handiagoak dira. Bideen, espaloien eta plazen higadura eta hiri altzarien haustura biderkatu egiten dira. Eta ez udan bakarrik; biak gara oso herri erakargarriak, eta jende asko hurbiltzen da urte osoan zehar gure inguruneaz gozatzera, egun eguzkitsuetan batez ere.
Zaila da hori guztia ekonomikoki kuantifikatzea, baina Udalkutxaren banaketan ez dago jasota. Are gehiago, gureak bezalako udalerriek, ezarri den garapen eredua dela eta (egoitza turismoa), ez dute Ekonomia Jardueren gaineko Zergaren (EJZ) bidezko diru sarreren gehikuntza ekarriko duen produkzio sektore sendorik.
Desorekaren garrantzia ulertzeko: Zamudiok, Txorierriko udalerria den horrek, 2,24 milioi euro bildu ditu, ekonomia jardueren gaineko zergagatik bakarrik. Gorlizek 15.000 euro jasotzen ditu urtean kontzeptu horrengatik, eta Plentziak 8.949 euro. Beste datu bat, oso lazgarria: Bilbok 1.255 euro inguru jasotzen ditu biztanle bakoitzeko, Gorlizek 907 euro eta Plentziak 886 euro. Udalerri horiek Bilboko eta beste udalerri batzuetako biztanleriaren zati bat hartzen dute urtean zenbait hilabetez, eta ez dute ezer jasotzen. Hau da, Gorlizen biztanle bakoitzak 348 euro gutxiago jasotzen ditu, eta Plentzian 369 euro gutxiago, Bilboko biztanle bakoitzarekin alderatuta. Desberdintasun horrek erakusten du egungo sistemak zigortu egiten dituela bisitariak erakartzeko poloa garen udalerriak, eta ez duela saritzen jasaten dugun zerbitzuen benetako karga.
Beraz, edo konpentsazio neurriak ezartzen dira, beste faktore batzuk kontuan hartuta —hala nola biztanleria hilabete hauetan, urtarokotasuna, benetako turismo fluxua eta azpiegituren aparteko higadura—, edo eskaintzen ditugun zerbitzuek urriak izaten jarraituko dute, eta gure inbertsio eta mantentze gaitasuna ez da nahikoa izango. Garrantzitsua da denok bidegabekeria horretaz jabetzea.
Ez da kexa bat, ekitatean oinarritutako aldarrikapena baizik. Borroka bat da eta beharrezkoa den lekura eramateko prest gaude, nahiz eta eztabaidak eta presioak kalean ere egon behar duten. Gure ahotsa indartsu eta argi entzun behar da Bizkaiko Batzar Nagusietan: garaia da Udalkutxak udalerri guztien errealitatea isla dezan, ez soilik historia osoa kontatzen ez duen errolda baten zuri-beltzeko argazki bat.
