Bilaketa: deitu
informazioa eta interpretazioa >> Generoak >> Interpretazio generoak >> Soslai elkarrizketa
Sormen elkarrizketa ere deitu izan zaio. Elkarrizketatuaren nortasuna islatzea du helburu, baina elkarrizketaren giroa ere jasotzen du kazetariak: protagonistak esan duenaz gain, nola esan duen, zergatik, zein testuingurutan, zer jarrera erakutsi duen, eta abar.
idazkuntza >> Testuaren egitura: paragrafoa >> Testua antolatu eta egituratu beharra
Idaztea, neurri handi batean, ideiak antolatzea da, eta antolamendu horri egitura egokia ematea. Osotasunaren barruan, testuaren zati eta azpizati bakoitza eduki unitatea da, forma aldetik ere markatua.
Prentsan, informazio elementu deiturikoak dira eduki unitaterik berezienak: titulua, zinta, goititulua, azpititulua, leihoa, tarteko titulua, argazki oina, testu barrena... Horiek dira, bada, orria osatzen duten zatiak.
Era berean, testu barrena ere egituratu eta zatitu egin behar da, eta horretarako baliabide nagusiak, hain zuzen, paragrafoak dira: testuaren edukia antolatzen dute, eta antolaketari forma eman. Horregatik, berebiziko garrantzia du paragrafoak taxuz osatzeak: ideia bakoitza bere tokian jartzen laguntzen du; ordena logikoa ematen dio diskurtsoari; saihestu egiten ditu alferrikako errepikapenak; testuaren egitura erakusten dio irakurleari, gehien interesatzen zaiona erraz aurki dezan... Azken batean, biziki laguntzen du komunikazioan.
idazkuntza >> Puntuazioa >> Aipu markak
›Hitzez hitzeko adierazpenak eta aipuak txertatzeko balio dute: bai hitzak, bai esaldi zatiak eta bai esaldi osoak.
Hizketan hasi bezain laster, «gezurti zikina» deitu zion.
Rabatek esan du Marokoko poliziek tiro egin behar izan zutela «etorkinen indarkeriari aurre egiteko».
«Lehenik, kopia bat aurkeztu behar da Parisen», azaldu du Lizeagak.
›Dokumentuen pasarteak ematean, bi paragrafo edo gehiago izanez gero, marka jartzen da paragrafo hasieretan. Ixteko marka, hain zuzen: [»].
Itzultzaileei behar duten laguntza guztia eskaintzeaz gain, trilogiaren euskal itzulpenerako hitzaurrea ere idatzi du Celatik, espresuki Igelako liburuetarako. Hona hemen bi pasarte:
«Parlamenti buffi izenburuaren pean bildutako hiru liburu hauek 1971tik 1977ra bitartean idatzi nituen. Gaur egun nire iritziz Italian inork ere ez luke onartuko argitaratzea, politikan eta ohituretan sumatzen ditugun aldaketa berberak jasan baititu literaturak. Eta pentsatzen dudana esaterik baldin badut, ia-ia Europako argitalpen-lan osoa esterilizazio jarduera da orain, etekinen amets gaiztoak gidatua. [...]
»Bukatzeko, adierazi nahi dut ustekabea izan dela Parlamenti buffi euskarara itzulia ikustea. [...]
»Niri dagokidanez, esker ona adierazi nahi dut nirekin izan duzuen adeitasunagatik».
›Adierazpen horien barruan beste inoren hitzak mugatzeko, berriz, aipu marka bakunak erabiltzen dira.
onomastika >> Izen bereziak idazteko irizpideak >> Pertsona izenak >> Izen-abizenak
›Euskal herritarren euskal abizenak euskal grafiaz idazten dira BERRIAn, norberaren ohitura gorabehera. Ponte izenak, berriz, norberak darabilen forman.
Antonio Zabala (Antonio Zavala*); Isabel Zelaa (Isabel Celaa*); Karlos Argiñano (Carlos Arguiñano*); Arancha Gonzalez Laia (Arantxa Gonzalez Laya*)
Abizenak osorik ematen dira, laburtu gabe.
Goikoetxea (Goiko*); Urrutikoetxea (Urruti*); Aldamiz-Etxebarria (Aldamiz*)
Aurkezpen zintetan eta argazki oinetan, ordea, onartzen dira honelakoak:
F. de Aranoa (Fernandez de Aranoa); R. Zapatero (Rodriguez Zapatero)
Euskal herritarren euskal abizenak de, y, d'- eta gisakorik gabe idazten dira.
Jean Iriart (Jean D’Iriart*); Iñaki Mujika (Iñaki de Mujika*); Joan Sebastian Elkano (Juan Sebastián de Elkano*)
Salbuespena egiten da, ordea, tradizioz de eta guztiko forma izan duten euskal abizenekin, Euskaltzaindiak deituren izendegian azaldu duenez.
Diaz de Zerio (Diaz Zerioko); Sarria de Etxebarri (Sarria Etxebarriko); Martinez de Irujo (Martinez Irujoko)
›Euskal Herritik kanpoko herritarren euskal abizenak haiek idatzi bezala idazten dira, euskal grafiara ekarri gabe.
Esperanza Aguirre (Esperanza Agirre*); Juan Echeverria jeneral txiletarra (Juan Etxeberria*); Che Guevara (Che Gebara*)
›Alfabeto latinoan idatziriko izenak, oro har, bere hartan uzten dira.
Jules Verne (Julio Verne*); Alexandre Dumas (Alejandro Dumas*); Maria Callas (Miren Callas*)
Marka diakritikoak, hala nola azentuak eta dieresiak, ezabatu egiten dira, baina juntagailu kopulatiboak berdin utzi. Erabiltzen den diakritiko bakarra zubererako ü da. Alemanezko a, o eta u letren gaineko dieresia [¨] ordezkatzeko, digrafoa erabiltzen da pertsona izenetan.
Miquel Marti i Pol (Miquel Martí i Pol*); Menendez y Pelayo (Menéndez y Pelayo*); Haendel (Händel*); Schoeder (Schöder*); Mueller (Müller)
›Beste alfabetoetan idatziriko izenekin transkripzioa edo transliterazioa egin behar da. Hala egiten da alfabeto zirilikozko, arabiarrezko eta grekozko izenekin. Izen horiek egokitzeko, ikus transkripzio taulak. Txinerazko izenak idazteko, pinyinezko formak hobesten dira BERRIAn.
bibliografia hautatua
ABC: Libro de estilo de Abc, 2. argit., Ariel, Bartzelona, 2001.
ALBERDI, Xabier; SARASOLA, Ibon: Euskal estilo libururantz. Gramatika, estiloa eta hiztegia, Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua, Bilbo, 2001.
ALLEN, John: The BBC News Styleguide.
http://www2.media.uoa.gr/lectures/linguistic_archives/academic_papers0506/notes/stylesheets_3.pdf
AVUI: Llibre d’estil, Empuries, Bartzelona, 1997.
BBC: Editorial Guidelines. The BBC’s Values and Standars.
http://www.bbc.co.uk/editorialguidelines/
BBC: News style guide.
https://www.bbc.co.uk/academy/en/collections/news-style-guide#
BENGOECHEA, Mercedes; CALERO VAQUERA, M. Luisa: Sexismo y redacción periodística, Gaztela eta Leongo Junta, 2003.
CASSANY, Daniel: La cocina de la escritura, Anagrama, Bartzelona, 1995.
CASSANY, Daniel: Tras las líneas, Anagrama, Bartzelona, 2006.
COMISSIÓ ASSESSORA DE LLENGUATGE ADMINISTRATIU: Abreviacions, Kataluniako Generalitateko Hizkuntza Politikako Zuzendaritza Nagusia, Bartzelona, 1997.
COMISSIÓ ASSESSORA DE LLENGUATGE ADMINISTRATIU: Criteris de traducció de noms, denominacions i topònims, Kataluniako Generalitateko Hizkuntza Politikako Zuzendaritza Nagusia, Bartzelona, 1999.
DE FONTCUBERTA, Mar: La noticia. Pistas para percibir el mundo, Paidos, Bartzelona, 1993.
EFE: Libro de estilo urgente, Galaxia Gutenberg, Bartzelona, 2011.
EL 9 NOU: Manual de redacció i estil, Eumo, Vic, 1997.
EL PAÍS: Libro de estilo, 16. argit., Santillana, Madril, 2002.
EL PERIÓDICO DE CATALUNYA: Llibre d’estil, Primera Plana, Bartzelona, 2002.
ESNAL, Pello: Testu-antolatzaileak. Erabilera estrategikoa, Euskaltzaindia, Bilbo, 2008.
http://www.euskaltzaindia.net/dok/iker_jagon_tegiak/71105.pdf
ESNAL, Pello: Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa, Euskaltzaindia, Bilbo, 2011.
http://www.euskaltzaindia.net/dok/iker_jagon_tegiak/75532.pdf
ETXEBARRIA, Jose Ramon: Zientzia eta teknikako euskara arautzeko gomendioak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2011.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/Zientzia_22_06.pdf
Euskaltzaindia. http://www.euskaltzaindia.net/
EUSKALTZAINDIA: Euskal deituren izendegia, Euskaltzaindia, 1998.
EUSKALTZAINDIA: Hiztegi batua, Euskaltzaindia, Bilbo, 2013.
FIGUERAS, Carolina: Pragmática de la puntuación, Octaedro-EUB, Bartzelona, 2001.
FRANCO, Guillermo. Cómo escribir para la web. Knight Center, Texas, 2008.
https://knightcenter.utexas.edu/Como_escribir_para_la_WEB.pdf
FUNDEU: Escribir en Internet. Guía para los nuevos medios y las redes sociales, Galaxia Gutenberg, Bartzelona, 2012.
GARZIA, Juan: Joskera lantegi, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 1997.
GARZIA, Juan: Kalko okerrak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2005.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/es_5490/adjuntos/estilo_liburua/KALKOAK/AURKIBID.pdf
GARZIA, Juan: Puntuazioa egoki erabiltzeko gida: oinarriak, jarraibideak eta aholkuak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2014.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/PUNTUAZIOA.pdf
GARZIA, Juan: Esaldiaren antolaera. Funtzio informatiboak gako, Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua, Bilbo, 2014.
GRIJELMO, Alex: El estilo del periodista, 10. argit., Taurus, Madril, 2003.
HAEE: Argiro idazteko proposamenak eta ariketak, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 1997.
HAEE: Hizkera argiaren bidetik, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 1994.
HAEE: IVAPeko estilo-liburua, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 2005.
HAEE: Komunikazio elektronikoa. IVAPen gomendioak web-orriak idazteko, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 2013.
Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. http://www1.euskadi.net/harluxet/
LA VANGUARDIA: Libro de redacción, La Vanguardia, Bartzelona, 2004.
LE MONDE: Le style du Monde, Le Monde, Paris, 2002.
Lur Entziklopedia Laburra. http://www.donostia.org/euskara/entziklopedia.nsf
MARTINEZ ALBERTOS, Jose Luis: El zumbido del moscardón. Periodismo, periódicos y textos periodísticos, Comunicación Social, Sevilla, 2006.
MARTINEZ DE SOUSA: Libro de estilo Vocento, Trea, Gijon, 2003.
MARTIN-LAGARDETTE, Jean-Luc: Guide d l’écriture journalistique, Syros, Paris, 1994.
MILLAN, Jose Antonio: Perdón imposible, RBA, Bartzelona, 2005.
NUÑEZ LADEVEZE, Luis: Introducción al periodismo escrito, Ariel, Bartzelona, 1995.
NUÑEZ LADEVEZE, Luis: Teoría y práctica de la construcción del texto, Ariel, Bartzelona, 1993.
PETRIRENA, Patxi: Morfosintaxiaren inguruko zalantzak eta argibideak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2011.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/MORFOSINTAXIA_PDFa.pdf
POMPEU FABRA UNIBERTSITATEA: Llibre d’estil, UPF, Bartzelona, 1996.
http://www.upf.edu/leupf/
PUJOL, Josep M.; SOLÁ, Joan: Ortotipografia. Manual de l’editor, l’autoeditor i el dissenyador gràfic, 3. argit., Columna, Bartzelona, 2000.
REDSHAW, Kerry: Web Writing, 2003.
http://www.kerryr.net/webwriting/index.htm
SARASOLA, Ibon: Euskara batuaren ajeak, Alberdania, Irun, 1998.
SOLA, Joan: Llibre d’estil de l’Ajuntament de Barcelona, Bartzelonako Udala, Bartzelona, 1995.
THE GUARDIAN: The Guardian and Observer style guide.
http://www.theguardian.com/guardian-observer-style-guide-a
ZENBAITEN ARTEAN: El sexe de la notícia. Reflexions sobre el gènere a la informació i recomanacions d’estil, Bartzelonako Diputazioa, Bartzelona, 1999.
ZENBAITEN ARTEAN: Redacción para periodistas: informar e interpretar. Ariel, Bartzelona, 2004.
ZUAZO, Koldo: Euskara batua: ezina ekinez egina, Elkar, Donostia, 2005.
ZUAZO, Koldo: Euskararen sendabelarrak, Alberdania, Irun, 2000.
ZUBIMENDI, Joxe Ramon: Ortotipografia, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2004.
ZUBIMENDI, Joxe Ramon; ESNAL, Pello: Idazkera-liburua, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 1993.
Internet >> Kazetaritza egiteko beste modu bat >> Interaktibitatea
Sarean, kazetariaren eta hartzailearen arteko harreman etengabea da komunikazioaren ardatzetako bat.
›Sustatu interaktibitatea
Albistea emateaz gain, kazetariak pentsatu behar du nola lortu irakurleek parte har dezaten informazioa osatuz, iruzkinetan eta gizarte sareetan iritzia emanez, elkarrizketa digitaletarako galderak bidaliz, inkestei erantzunez, eta abar. Horretarako, oso gogoan izan behar ditu haien jakin-mina eta interesak.
Era berean, irakurlea zuzenean mintzo zaionean —iruzkinetan, esaterako—, kazetariak erantzun egin behar du, ahal duen neurrian argibideak emanez, baina eztabaida antzuetan galdu gabe.
Azken batean, BERRIAk komunitate bat osatzen du bere irakurle guztiekin, eta bideak jarri behar ditu komunikazioa bi aldeetarakoa izan dadin.
›Irakurleen iruzkinetan, irainik ez
Errespetuz idatzi behar dira iruzkinak. BERRIAk ez du onartzen ez irainik eta ez inoren eskubideak urratzen dituen mezurik. Beraz, horrelakorik izanez gero, ezabatu egingo da, eta berdin jokatuko da iruzkina gaiari ez badagokio, publizitatea bada edo erdaraz idatzirik badago.
›Hobe izen-deiturekin
Erregistratuz gero, irakurleek modu anonimoan parte har dezakete BERRIAren komunitatean, baina izen-deiturez sinatzeko gonbita egiten zaie, gardentasunari eta gizalegeari laguntzen diolakoan.
ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Estiloa, oro har >> Labur eta on
Esaten eta ulertzen errazagoak dira hitz eta esaldi laburrak. Ideia argiak argiro adierazteko, hobe da hitz eta esaldi soilak erabiltzea. Esateko modu nahasi eta bihurriak uxatu egiten du entzulea.
[] Botoa ematera deituta zeuden herritarretako asko joan da hautetsontzietara.
[] Herritar askok eman du botoa.
[] Aurreko hauteskundeetan baino maila baxuagoan mugitu dira abstentzioaren datuak.
[] Aurreko hauteskundeetan baino txikiagoa izan da abstentzioa.
ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Estiloa, oro har >> Nola aipatu protagonistak informazioaren hasieran
›Informazio bat ematean, normalean kazetaria ez da hasiko norbaiten izen-deiturak aipatuta, batez ere ikus-entzuleentzat oso ezaguna ez bada. Halakoetan, argiagoa izaten da lehenbizi kargua ematea, eta gero izen-deiturak, hobeto zentratzen baita gaia.
[] Olaf Scholz, Alemaniako kantzilerra, Parisera joan da gaur. [] Alemaniako kantzilerra, Olaf Scholz, Parisera joan da gaur.
›Ez dago protagonistaren zertzelada guztiak lehen esaldian eman beharrik. Batzuetan, esaterako nahiko ezaguna bada, hobe izango da ezaugarri edo datu batzuk aurrerago aipatzea, hasiera gehiegi zamatu gabe.
[] Vladimir Putin Iranera iritsi da gaur. Errusiako presidentearen bisita historikoa izango da...
›Aurreneko aipamenean, izen-deiturak erabili ohi dira; aurrerantzean, aski da deitura hutsa esatea.
ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Errazago jarduteko konbentzio batzuk >> Nola idatzi izen bereziak
›Oso ezagunak edo esaten errazak diren izen bereziak bere hartantxe idatziko ditugu gidoietan. Duda pizteko modukoak badira, lagungarria da oharren batean argitzea nola ahoskatu behar den. Gobernuburua Bosnia eta Herzegovinan dago, Sarajevon. [SaraYevon]
›Nola idatzi pertsona izenak gidoietan Osorik idatziko ditugu izen-deiturak, inolako dudarik egin gabe irakurri ahal izateko. Uxue Alberdi [U. Alberdi*]; Felix Zubia [F. Zubia*]
Dena dela, partez behintzat inizialak emanda izendatu ohi dira pertsona batzuk; halakoetan, finkatutako moduan emango ditu BERRIAk ere izen-deiturak, inizial eta guzti, euskaraz esanda. J.K. Rowling [jota-ka]; T.S. Elliot [te-ese]; P.J. Harvey [pe-jota]
ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Prosodia >> Azentua
›Ezaugarri orokor batzuk
Azentu sistema bat baino gehiago dago euskaraz, eta zerikusia du silaben iraupenarekin, intonazio unitateekin, galdegaiaren enfasiarekin eta esaldiaren erritmoarekin. Beraz, azentu unitatea ez da hitz soila. Ahozko hizkera naturalean oinarrituta jardutea komeni da, eta bereziki zaintzekoak dira tradizioko molde horien aurkako joera berri batzuk.
›Bereziki zaintzekoak
›Bokatiboa. Norbaiti deitzeko haren izena edo beste hitzen bat erabiltzen denean, azken silaban jartzen da indarra.
Arratsalde on, I.txa.ro (Arratsalde on, Itxaro*)
Egun on, en.tzu.le (Egun on, entzule*)
›Izen bereziak. Euskal izen-deitura, toponimo eta gainerako izen bereziak euskal moldean eman behar dira. Euskarazko molde tradizionalean, gehienetan bigarren silaba nabarmentzen da hiru silaba edo gehiago dituzten izenetan.
Ur.me.ne.ta (Urmeneta*); Zu.ru.tu.za (Zurutuza*); O.la.ri.zu (Olarizu*)
Eredu hori kanpoko izenetara ere hedatzen da:
An.da.lu.zi.a (Andaluzia*); Nor.man.di.a (Normandia*)
Bi silabakoetan, berriz, bi joera daude: lehen silaba indartzen da izen batzuetan, eta bigarrena beste batzuetan.
›Maileguak. Batzuetan, badirudi mailegu batzuek arrastaka dakartela erdal azentua. Kontu handiz zaindu behar dira halakoak, euskal moldera ekartzeko. Gainera, maileguak ez diren hitz batzuetaraino ere iristen baita batzuetan azentu desegoki hori, batez ere lau silaba edo gehiago badituzte.
im.mi.gra.zi.o.a (immigrazioa*); ko.mu.ni.ka.zi.o.a (komunikazioa*)
as.ka.ta.su.na (askatasuna*)
›Hitz elkartuak. Hitz bakarra balira bezala esatekoak dira.
gi.zar.te.a.ra.zo.ak (gizarte arazoak*); e.guz.ki.lo.re.a (eguzki lorea*)
›Kakofoniak. Hots zatarrik ez sortzeko, ihes egin behar zaio etengabe soinu bera errepikatzeak dakarren zaratari.
[] Herrigunean «balio handiko» guneak daudela esan du.
[] Herri erdialdean «balio handiko» guneak daudela esan du.
[] Gobernuak aurreratu zuen aurreko astean.
[] Gobernuak aurreratu zuen joan den astean.
[] Zakarki eta bortizki aritu zen.
[] Zakar eta bortitz aritu zen.
[] Informazioa argi eman zuen, gaian sakondu zuen, eta garaiz bukatu zuen.
[] Informazioa argi eman zuen, gaian sakondu, eta garaiz bukatu.
[] Informazioa argi eman, gaian sakondu, eta garaiz bukatu zuen.
[] Informazioa argi eman zuen, gaian sakondu, eta garaiz bukatu zuen.
ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahoskatzeko jarraibideak >> Hotsak nola uztartu
›Aditzetan
›ez + < d- >: [ezt-]. Ez hitza eta hasieran [d-] duten adizkiak elkartzean, honela ahoskatu behar da:
ez dago [eztago]; ez dabil [eztabil]
›ez + < z- >: [etz-]. Hotsak honela uztartzen dira adizkiaren hasieran [z-] badago.
ez zekien [etzekien]; ez zuen [etzuen]
›ez + < b- >: [ezp-]. Komeni da honela ahoskatzea adizkiaren hasieran [b-] badago, baina ez da ezinbestekoa.
ez baleki [ezpaleki]; ez badator [ezpadator]
›ez + < g- >: [ezk-]. Beste hainbeste gertatzen da adizkiak [g-] hasiera badu, baina ez da nahitaezkoa.
ez ginen [ezkinen]; ez gabiltza [ezkabiltza]
›ez + < n, l >: [ezn-] /[en-] eta [ezl-] / [el-]. Hizkera batzuetan, < z > ez da ahoskatzen, eta beste batzuetan bai. Bi ahoskerak dira zilegi.
ez naiz [eznaiz] / [enaiz]; ez litzateke [ezlitzateke] / [elitzateke]
›< n, l, r > + < z >: [ntz, ltz, rtz]. Honelako kontsonanteak juntatzean, gehienetan [t] ahoskatzen da erdian.
eman zion [emantzion]; esan al zuen [esanaltzuen]; joan behar zuen [yoanbehartzuen]; han zebilen [hantzebilen]
›Euskal deituretan
Idazkera gorabehera, euskal deiturak honela ahoskatuko dira: < n, l, r > + < z >: [ntz, ltz, rtz]Ardanza [ardantza]; Alzueta [altzueta]; Elorza [elortza]
›Zenbait esapide eta lokailu lexikalizatutan
Hotsak uztartu egiten dira, eta hori kontuan hartu behar da oso lexikalizaturik dauden esapide eta lokailu batzuk ahoskatzean, ez baitira esaten idatzi bezalabat-batean [bapatean], behinik behin [beiñipein], batik bat [batipat]
Beste batzuetan, berriz, bat datoz idazkera eta ahoskera:harrezkero, lehenbailehen, lauzpabost
ikus-entzunezkoak >> Irakurtzekoak >> Zer irakurtzen den ikus-entzunezkoetan
›Ikus-entzunezkoetan ere bada zer irakurri, idatziz ematen baitira tituluak, elkarrizketatuen izen-deiturak eta kargua edo lanbidea, azpidatziak, irudien iturria, kredituak...
›Azpidatziak, esaterako, funtsezkoak dira bideoetako audioak euskaraz emateko. Izan ere, erdarazko ahots tarteak, adierazpenak eta elkarrizketak ez dira bikoizten BERRIAren ikusizkoetan, eta ez dira gainetik beste ahots bat jarriz euskaratzen: azpidatziak erabiltzen dira horretarako.
ikus-entzunezkoak >> Irakurtzekoak >> Azpidatzien konbentzio batzuk >> Zer letra mota komeni den
›BERRIAk beste euskarrietarako aukeraturiko tipografia bera erabiliko da bideoetan ere.
›Hobe da serifik gabeko letra tipoa erabiltzea, halakoak aiseago eta bizkorrago irakurtzen baitira pantailan.
›Oro har, letra estilo arrunta erabiliko da, eta etzana ere bai, hala dagokion kasuetan (izenburuak, beste hizkuntza bateko hitzak, eta abar).
›Letra xehez idazten da adierazpenen testua, eta ohiko kasuetan erabiltzen da letra larria: izen berezien lehen letrak, esaldi hasierak eta abar.
›Izenburuak, gaiak, medailetako izen-deiturak eta halako elementu bereziak, berriz, letra larriz idatz daitezke.
LEHORTEA
ERRIBERAKO UZTA, KINKA LARRIAN
ALBERTO ALFARO
Nekazaria
›Onena letra zuria erabiltzea da, baina beti kontuan hartu behar da nolakoa den atzeko irudia, ez baita komeni bideoan gehien agertzen den kolore berekoak izatea letrak. Letra zuriak ez badu kontraste nahikorik egiten atzeko irudiarekin, letra beltza erabiltzen da, testua ongi irakur dadin, eta egokia izan liteke letrei itzala jartzea edo ertza beste kolore batez markatzea. Irudiaren kolorea moteltzea ere lagungarria izan liteke. Bi koloretako letrak erabili behar izanez gero, horia izango da bigarren kolorea.
ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Esateari ekin >> Nola jokatu elkarrizketetan
›BERRIAren balio editorialei jarraikiz, bai kazetariek eta bai gainerako profesionalek begirunez tratatu behar dituzte pertsona guztiak, adeitsu eta berdintasun printzipioak betez.
›Kazetariak distantzia profesionala zaindu behar du, eta elkarrizketatuei zuka egin, haiekin konfiantza izan zein ez. Beraz, hitanorik ez da erabiliko elkarrizketetan, ez baitira lagunarteko solasaldiak. Dena dela, genero informal batzuetan, aztertzekoa izan liteke hitanoa erabiltzea, eta kasuan-kasuan erabakiko da.
›Elkarrizketatua aurkeztean, agur laburra egin behar zaio, luzamendutan ibili gabe, baina garbi adierazita haren izen-deiturak, kargua edo lanbidea, eta zergatik den haren iritzia garrantzizkoa hizpide den gaian.
›Kazetariak entzuten jakin behar du, elkarrizketatzaile ona izango bada: elkarrizketatuaren esanei adi badago, gai izango da harira datozen galderak inprobisatzeko eta solaskideari bere onena ateratzeko.
›Adeitasuna ezinbestekoa da, eta ez da zorroztasunaren etsai; aitzitik, kazetariari lagungarria zaio arreta guztia eztabaidaren edo solasaldiaren mamian jartzeko orduan.
›Elkarrizketatzaileak interesa agertu behar du mintzagaiaren inguruan, eta inola ere ez du apatia edo asperdura seinalerik egingo.
›Kazetariak zenbat dakien erakustea ez da elkarrizketen helburua: gonbidatuen erantzunak ahalik eta interesgarrienak izan daitezen erabili behar du gaiaz dakiena.
›Galderak argiak, laburrak eta zehatzak izango dira, eta banan-banan egitekoak. Kazetariak ez du zertan egin prestatutako galdera guztiak: solastatu ahala moldaketak egin ditzake, eta horrek freskotasuna eta malgutasuna emango dio lanari.
›Bukaeran, eskerrak eman behar zaizkio elkarrizketatuari, BERRIAren gonbita onartzeagatik.
CABO VERDE
Cabo Verdeko Errepublika
Herritar izena: caboverdetar.
Eremua: 4.033 km2.
Hiriburua: Praia (praiatar).
Hiri nagusiak: Mindelo, Sao Filipe, Mosteiros, Espargos, Santa Maria, Riveira Brava, Tarrafal, Ribeira Grande, Porto Novo, Sal Rei, Curral Velho, Morrinho, Vila do Maio, Assomada, Cidade Velha, Vila Nova Sintra.
Dirua: ezkutu caboverdetar.
Biztanleak: 505.000 lagun (NBE, 2012). Mestizo (%71), beltz (%28), europar (%1).
Erlijioak: katoliko (sinesmen tradizionalekin nahastuta), protestante.
Golan
Jakingarriak: Siriako hego-mendebaldeko ordokia da, 'Golango gainak' ere deitua. Guztira, 1.800 km2 ditu, eta Israelek hartuak ditu 1.200 km2. 1967an okupatu zituen, eta 1981ean bereganatu. Israelen menpeko zatian, 20.000 kolono daude; Siriak kontrolatzen duen aldean, berriz, 20.000 lagun bizi dira. Ikus Israel eta Siria.ISRAEL
Israelgo Estatua
Herritar izena: israeldar.
Eremua: 20.770 km2.
Hiriburua: Jerusalem (jerusalemdar). Jerusalem ekialdea lurralde okupatua da, 1967an Sei Eguneko Gerran Jordaniari hartua. Estatu gehienek Tel Aviven dituzte enbaxadak, ez baitute onartzen Jerusalem denik hiriburua.
Hiri nagusiak: Nazaret, Haifa, Ramla, Tel Aviv, Beer-Xeva, Maale Adumin.
Dirua: shekel berri.
Biztanleak: 7,7 milioi (NBE, 2012). Judu (%80,8), arabiar (%19,2).
Erlijioak: judu (%76,5), musulman (%15,9), kristau (%2,1), druso (%1,6), zehaztugabe (%3,9).
Jakingarriak: hauek dira lurralde okupatuak: Zisjordania, Jerusalem ekialdea, Gaza eta Golan. Denak ere 1967an hartu zituen Israelek, Sei Eguneko Gerran. 1982an, Libano hegoaldean ere okupatu zuen lurralde bat, 'segurtasun eremua' deitua, baina 2000. urtean alde egin zuen handik. 2005ean, hustu egin zituen Gazako kokagune juduak.
Transkripzioak: izen gehienak ingelesezko eran daude zabalduak nazioartean, eta horiek erabiliko ditugu.
erdaraz | euskaraz |
---|---|
Beer-Sheva, Be'er Sheva, Bersabee / Beerseba, Beersheba | Beer-Xeva (antzinako izena, Beerxeba) |
Nazareth | Nazaret |
KOSOVO
Kosovoko Errepublika
Herritar izena: kosovar.
Eremua: 10.887 km2.
Hiriburua: Pristina (pristinar).
Hiri nagusiak: Istog, Peja, Decani, Gjakova, Rahaveci, Prizren, Urosevac, Vucitrn, Kovovska Mitrovica.
Dirua: euro.
Biztanleak: 1,8-2,4 milioi. Albaniar (%88), serbiar (%7), bosniak (%3), ijito (%2), turkiar (%1).
Erlijioak: albaniarren %90 musulmanak dira, eta %10 katolikoak. Serbiarrak ortodoxoak dira, bosniak deituak musulmanak, ijitoak ere bai gehienak, eta berdin turkiarrak (sunitak, nagusiki).
Jakingarriak: Independentzia aldarrikatu zuen 2008ko otsailaren 17an, eta Serbiatik bereizi.
erdaraz | euskaraz |
---|---|
Metohija / Métochie | Metohia |
Kurdistan
Herritar izena: kurdu.
Eremua: 190.000 km2.
Hiri nagusiak: Arbil (kurdueraz, Hewler), Kirkuk (kurdueraz, Kerkuk), Sanandaj (kurdueraz, Sinne), Qamixli (kurdueraz, Qamislo), Diyarbakir (kurdueraz, Amed), Gaziantep (antzinako izena, Antep; kurdueraz, Dilok).
Jakingarriak: estaturik gabeko nazio handia da Kurdistan: Turkia, Iran, Irak, Siria eta Armeniaren parte batzuk hartzen ditu. Iranen bada probintzia bat Kurdistan izenekoa, eta Iraken bada eskualde bat Kurdistan eskualde autonomoa deitua. Kontuz ibili behar da batzuen eta besteen artean nahasketarik ez sortzeko. Gaur egun, Turkian bizi da kurdu gehien (20 m. inguru), gero Iranen (7 m.), Iraken (4 m.), Sirian (1,5 m.) eta Kaukason (Armenian, Georgian eta Azerbaijanen). Europako beste zenbait herrialdetan milioi bat kurdu inguru bizi dira.
Kurdistango hiri batzuk
Turkia | Irak | Iran | Siria |
---|---|---|---|
Adiarman | Arbil (kurdueraz, Hewler) | Kermanxah | Afrin |
Agri | Badra (kurdueraz, Bedre) | Bijar | Kobane (Kobani*) |
Batman | Dahuk (kurdueraz, Dohuk) | Borujird | Qamixli (kurdueraz, Qamislo) (Qamishlo*, Qsmixlo*) |
Bingol | Khanaqin (kurdueraz, Xaneqin) | Gelan | |
Bitlis | Kifri | Hamadan | |
Cizre | Kirkuk (kurdueraz, Kerkuk) | Ilam | |
Diyarbakir | Mandali (kurdueraz, Mendeli) | Kuhak | |
Elazig | Mosul (kurdueraz, Musil) | Kuhdaxt | |
Erzincan | Rawanduz (kurdueraz, Rewandiz) | Mahabad | |
Erzurum | Sulaimaniya (kurdueraz, Silemani) | Maku | |
Gaziantep (antzina, Antep; kurdueraz, Dilok) | Zakho (kurdueraz, Zaxo) | Malair | |
Hakkari | Halabja (kurdueraz, Helepçe) | Daglaman | |
Islahie | Nahavand | ||
Kahramanmaras (kurdueraz, Maras) | Pahla | ||
Kilis | |||
Malatya | |||
Maras | Qurna | ||
Mardin (Merdin kurdueraz) | Rudbar | ||
Mus | Sanandaj | ||
Siirt | Sardaxt | ||
Tokat | Urmia | ||
Tunceli | |||
Urfa | |||
Van | |||
Yozgat | |||
Zara | |||
Zile |
AMERIKETAKO ESTATU BATUAK
Ameriketako Estatu Batuak, AEB
Herritar izena: estatubatuar.
Eremua: 9.631.418 km2.
Hiriburua: Washington (washingtondar). Washington izeneko estatua ere bada; ez nahasi.
Hiri nagusiak: New York, Los Angeles, Chicago, Houston, Filadelfia, Phoenix, San Diego, San Antonio, Dallas, San Jose, Detroit, Indianapolis, Jacksonville, San Frantzisko, Miami, Baltimore, Atlanta, Boston, New Orleans.
Dirua: dolar estatubatuar.
Biztanleak: 316 milioi (NBE, 2012). Zuri (%81,7), beltz (%12,9), asiar (%4,2), amerindiar (%1). AEBetako biztanle askok latinoamerikar jatorria dute (%17), baina ez dituzte talde etnikotzat hartzen.
Erlijioak: protestante (%54), katoliko (%25,9), judu (%1,4), musulman (%0,6), budista (%0,5), hindu (%0,4), beste (%0,7), sinesgabe (%15).
Menpeko herrialdeak: Puerto Rico, Birjina Uharte Amerikarrak (Karibe), Ipar Marianak, Guam, Samoa Estatubatuarra, Wake (Pazifikoa). Beste hainbat uharte eta atoloi ere badituzte AEBek beren mende, baina horietan ez da inor bizi (Faunaren Babes Sistema Nazionalaren zati dira): Baker uhartea, Howland uhartea, Jarvis uhartea, Johnston atoloia, Kingman Reef, Midway uhartea, Navassa uhartea, Palmyra atoloia.
erdaraz | euskaraz |
---|---|
Admiralty Island / île de l'Amirauté / isla del Almirantazgo | Almirantegoaren uhartea |
Aleutian Islands / Aléoutiennes / Aleutianas | Aleutiar Uharteak edo Aleutiarrak |
Appalachian Mountains / Apalaches | Appalacheak, Appalache mendiak |
California | Kalifornia |
Cape Canaveral / Cabo Cañaveral | Cañaveral lurmuturra |
Cape Prince of Wales / cap Prince-de-Galles / cabo Príncipe de Gales | Galesko Printzearen lurmuturra |
Cascade Range, Cascade Mountains / chaîne des Cascades / cordillera de las Cascadas | Ur jauzien mendikatea |
Central Valley / Vallée Central / Valle Central | Erdialdeko Harana |
Colorado | Colorado |
Death Valley / Vallée de la mort / Valle de la Muerte | Heriotzaren harana |
Far West / Lejano Oeste | Mendebalde Urruna |
Grand Canyon / Gran Cañón / Cañón del Colorado | Arroila Handia |
Great Basin / Grand Bassin / Gran Cuenca | Arro Handia |
Great Salt Lake / Grand Lac Salé / Gran Lago Salado | Aintzira Gazi Handia |
Hawai | Hawaii |
Inside Passage / Passage Intérieur / Pasaje Interior o Paso Interior | Barnealdeko pasaia |
Louisiane / Luisiana | Louisiana |
Midwest / Middle West / Medio Oeste | Mendebalde Ertaina |
Minesota | Minnesota |
Misisipi | Mississippi |
Misuri | Missouri |
New England / Nouvelle-Angleterre / Nueva Inglaterra | Ingalaterra Berria |
New Hampshire | New Hampshire |
New Mexico / Nouveau Mexique / Nuevo Méjico | Mexiko Berria |
North Carolina / Caroline du Nord / Carolina del Norte | Ipar Carolina |
North Dakota / Dakota du Nord / Dakota del Norte | Ipar Dakota |
Nouveau Orleans / Nueva Orleans | New Orleans |
Nueva Jersey | New Jersey |
Nueva York | New York |
Pacif Coast Ranges / chaînes côtières du Pacifique / cadena costera del Pacífico, Cordillera del Pacífico | Bareko kostako mendikateak / Pazifikoko kostako mendikateak |
Pensilvania / Pennsylvanie | Pennsylvania |
Philadelphia | Filadelfia |
Prince of Wales Island / île du Prince de Galles / isla Príncipe de Gales | Galesko Printzearen uhartea |
Red River / rivière Rouge / río Rojo | Ibai Gorria |
Rio Grande | Rio Grande (Mexikon, Rio Bravo deitua) |
Rocky Mountains / Rocheuses Montagnes / Montañas Rocosas | Mendi Harritsuak |
Saint Lawrence Island / île Saint-Laurent / isla San Lorenzo | San Laurendi uhartea |
Salt River / rivière Salée / río Salado | Ibai Gazia |
San Francisco | San Frantzisko |
San Luis | Saint Louis |
Sierra Nevada | Sierra Nevada |
Sonoran Desert / désert de Sonora / desierto de Sonora | Sonorako basamortua |
South Carolina / Caroline du Sud / Carolina del Sur | Hego Carolina |
South Dakota / Dakota du Sud / Dakota del Sur | Hego Dakota |
Syracuse / Siracusa | Syracuse |
Tejas | Texas |
West Virginia / Virginie-Occidentale / Virginia Occidental | Mendebaldeko Virginia |
White River / rivière White / río Blanco | Ibai Zuria |
MEXIKO
Mexikoko Estatu Batuak
Herritar izena: mexikar.
Eremua: 1.972.550 km2.
Hiriburua: Mexiko Hiria (mexikar).
Hiri nagusiak: Guadalajara, Monterrey, Puebla, Tijuana, Leon, Toluca, Ciudad Juarez, Torreon, San Luis Potosi, Merida.
Dirua: peso.
Biztanleak: 116 milioi (NBE, 2012). Mestizo (%60; amerindiar-espainiar), amerindiar (%30), zuri (%9), beste (%1, amerindiar-afrikar eta abar).
Erlijioak: katoliko (%89), protestante (%6), beste (%5).
erdaraz | euskaraz |
---|---|
Baja California / Basse-Californie | Kalifornia Beherea, -a |
Baja California Sur / Basse-Californie du Sud / Baja California Sur | Hego Kalifornia Beherea, -a |
Chiapas | Chiapas |
Corriente del Golfo / Gulf Stream | Golkoko itsaslasterra |
Desierto de Chihuahua | Chihuahuako basamortua |
Desierto de Sonora / Sonoran Desert | Sonorako basamortua |
Eje Neovolcánico, Eje Volcánico Transversal / cordillère néovolcanique | zeharkako sumendi ardatza |
Golfo de California / Gulf California/ Golfe de Californie | Kaliforniako golkoa |
Golfo de México / Gulf of Mexico / Golfe du Mexique | Mexikoko golkoa |
Golfo de Tehuantepec / Gulf of Tehuantepec / golfe de Tehuantepec | Tehuantepec golkoa |
Península de Yucatán / Yucatán Peninsula / péninsule du Yucatán | Yucatan penintsula |
Río Bravo | Rio Bravo (AEBetan, Rio Grande deitua) |
Sierra Madre Occidental | Mendebaldeko Sierra Madre |
Sierra Madre Oriental | Ekialdeko Sierra Madre |
Sierra Madre del Sur | Hegoaldeko Sierra Madre |
Sierra Madre, Sierra Madre de Chiapas, Cordillera Central | Sierra Madre |
Altos de Chiapas / Chiapas Highlands / Chiapas platea | Chiapasko gainak |
arreta deitu 1* e. atentzioa eman, arreta piztu, arreta eman.
Aldaketaren Aldeko Mugimendua, -a. Greziako alderdia, KINAL ere deitua.
altxamendu. h. matxinada. Batez ere, Espainian 1936an gertaturikoari deituko diogu 'altxamendu'.
Amienseko Unibertsitatea, -a. Pikardiako Jules Verne Unibertsitatea ere deitua.
barizela. Gaitz kutsakorra, 'astanafarreri' ere deitua.
Berkeleyko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.
Besançongo Unibertsitatea, -a. Franche-Comteko Unibertsitatea ere deitua.
Bordele-III Unibertsitatea, -a. Bordele-Montaigne Unibertsitatea ere deitua.
Bresteko Unibertsitatea, -a. Bretainia Mendebaldeko Unibertsitatea ere deitua.
Caengo Unibertsitatea, -a. Caen-Normandiako Unibertsitatea ere deitua.
Chamberyko Unibertsitatea, -a. Savoia Mont Blanc Unibertsitatea ere deitua.
Dracula kondea, -a (Drakula*). Vlad Tepes, 'Enpalatzailea' ere deitua.
Esade Ec Pol (EsadeEcPol*). Politika Ekonomikoen Zentroa ere deitua.
Espainiako Independentzia Gerra. 'Frantsestea' eta 'Frantsestada' deitu izan zaio euskal usadioan.
Evry-Essonne Harana Unibertsitatea, -a. Evryko Unibertsitatea ere deitua.
Grenobleko Unibertsitatea, -a. Grenoble-Alpeak Unibertsitatea ere deitua.
Korsikako Unibertsitatea, -a. Korsikako Pasquale Paoli Unibertsitatea ere deitua.
Los Angelesko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.
Manseko Unibertsitatea, -a. Maineko Unibertsitatea ere deitua.
Montpellier-III Unibertsitatea, -a. Paul Valery Unibertsitatea ere deitua.
Mulhouseko Unibertsitatea, -a. Alsazia Garaiko Unibertsitatea ere deitua.
Notre-Dame du Haut kapera. 'Ronchampeko kapera' ere deitua.
Panteoia, -a (Panteon*). 'Agriparen panteoia' ere deitua.
Paris-III Unibertsitatea, -a (Sorbonne-Nouvelle*). Sorbona Berria Unibertsitatea ere deitua.
Paueko Unibertsitatea, -a. Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea ere deitua.
Reimseko Unibertsitatea, -a. Reims-Champagne-Ardenne Unibertsitatea ere deitua.
S proteina. Batzuetan 'spike' proteina ere deitua. S proteina edo 'spike' proteina.
Saint-Etienneko Unibertsitatea, -a. Jean Monnet Unibertsitatea ere deitua.
Sorbona Unibertsitatea, -a (Sorbonne*). Laburturik, Sorbona ere deitua.
Versaillesko Unibertsitatea, -a. Versailles-Saint-Quentin-en-Yvelines Unibertsitatea ere deitua.
[sigla] SOS Deiak, -ak. EAEko laguntza zerbitzua. Kontuz deklinatzean. SOS Deietara deitu zuen.
Eskola eta unibertsitatea
Hauteskundeak
Gaixotasun infekziosoak
Hiztegia
barizela. Gaitz kutsakorra, 'astanafarreri' ere deitua.
S proteina. Batzuetan 'spike' proteina ere deitua. S proteina edo 'spike' proteina.
Unibertsitateak
Hiztegia
Amienseko Unibertsitatea, -a. Pikardiako Jules Verne Unibertsitatea ere deitua.
Berkeleyko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.
Besançongo Unibertsitatea, -a. Franche-Comteko Unibertsitatea ere deitua.
Bordele-III Unibertsitatea, -a. Bordele-Montaigne Unibertsitatea ere deitua.
Bresteko Unibertsitatea, -a. Bretainia Mendebaldeko Unibertsitatea ere deitua.
Caengo Unibertsitatea, -a. Caen-Normandiako Unibertsitatea ere deitua.
Chamberyko Unibertsitatea, -a. Savoia Mont Blanc Unibertsitatea ere deitua.
Evry-Essonne Harana Unibertsitatea, -a. Evryko Unibertsitatea ere deitua.
Grenobleko Unibertsitatea, -a. Grenoble-Alpeak Unibertsitatea ere deitua.
Korsikako Unibertsitatea, -a. Korsikako Pasquale Paoli Unibertsitatea ere deitua.
Los Angelesko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.
Manseko Unibertsitatea, -a. Maineko Unibertsitatea ere deitua.
Montpellier-III Unibertsitatea, -a. Paul Valery Unibertsitatea ere deitua.
Mulhouseko Unibertsitatea, -a. Alsazia Garaiko Unibertsitatea ere deitua.
Paris-III Unibertsitatea, -a (Sorbonne-Nouvelle*). Sorbona Berria Unibertsitatea ere deitua.
Paueko Unibertsitatea, -a. Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea ere deitua.
Reimseko Unibertsitatea, -a. Reims-Champagne-Ardenne Unibertsitatea ere deitua.
Saint-Etienneko Unibertsitatea, -a. Jean Monnet Unibertsitatea ere deitua.
Sorbona Unibertsitatea, -a (Sorbonne*). Laburturik, Sorbona ere deitua.
Versaillesko Unibertsitatea, -a. Versailles-Saint-Quentin-en-Yvelines Unibertsitatea ere deitua.
Gerra
- —Izen-abizenak aipatzean, de eta d' partikulak letra xehez idazten dira (Simone de Beauvoir). Abizena bakarrik dagoenean, de kendu ohi da (baina ez d' forma), baina bada salbuespen ezagunik ere:
Simone de Beauvoir > BeauvoirAlfred de Musset > MussetAlexis de Tocqueville > Tocqueville
baina
Charles de Gaulle > De Gaulle
Jean Le Rond d'Alembert > D'Alembert
Partikula deiturari itsatsia badago, beti letra larriz idazten da: Debussy.
- —de la segida dagoenean, La idazten da normalean, letra larriz, eta beti aipatzen da, ponte izena ondoan izan zein ez.
Jean de La Fontaine > La Fontaine
- —du xehez idazten da ponte izenaren ondotik; abizena bakarrik dagoenean, larriz idazten da, eta ez da galtzen. Izenari itsatsia idazten bada, beti larriz jarri behar da, eta ez da sekula galtzen: Dupont.
- —le artikulua, berriz, beti larriz.
Gustave Le Bon > Le Bon