Bilaketa: deitu

Bilaketa azalpenetan:

informazioa eta interpretazioa >> Generoak >> Interpretazio generoak >> Soslai elkarrizketa

Sormen elkarrizketa ere deitu izan zaio. Elkarrizketatuaren nortasuna islatzea du helburu, baina elkarrizketaren giroa ere jasotzen du kazetariak: protagonistak esan duenaz gain, nola esan duen, zergatik, zein testuingurutan, zer jarrera erakutsi duen, eta abar.

idazkuntza >> Testuaren egitura: paragrafoa >> Testua antolatu eta egituratu beharra

Idaztea, neurri handi batean, ideiak antolatzea da, eta antolamendu horri egitura egokia ematea. Osotasunaren barruan, testuaren zati eta azpizati bakoitza eduki unitatea da, forma aldetik ere markatua.

Prentsan, informazio elementu deiturikoak dira eduki unitaterik berezienak: titulua, zinta, goititulua, azpititulua, leihoa, tarteko titulua, argazki oina, testu barrena... Horiek dira, bada, orria osatzen duten zatiak.

Era berean, testu barrena ere egituratu eta zatitu egin behar da, eta horretarako baliabide nagusiak, hain zuzen, paragrafoak dira: testuaren edukia antolatzen dute, eta antolaketari forma eman. Horregatik, berebiziko garrantzia du paragrafoak taxuz osatzeak: ideia bakoitza bere tokian jartzen laguntzen du; ordena logikoa ematen dio diskurtsoari; saihestu egiten ditu alferrikako errepikapenak; testuaren egitura erakusten dio irakurleari, gehien interesatzen zaiona erraz aurki dezan... Azken batean, biziki laguntzen du komunikazioan.

idazkuntza >> Puntuazioa >> Aipu markak

Hitzez hitzeko adierazpenak eta aipuak txertatzeko balio dute: bai hitzak, bai esaldi zatiak eta bai esaldi osoak.

Hizketan hasi bezain laster, «gezurti zikina» deitu zion.

Rabatek esan du Marokoko poliziek tiro egin behar izan zutela «etorkinen indarkeriari aurre egiteko».

«Lehenik, kopia bat aurkeztu behar da Parisen», azaldu du Lizeagak.

Dokumentuen pasarteak ematean, bi paragrafo edo gehiago izanez gero, marka jartzen da paragrafo hasieretan. Ixteko marka, hain zuzen: [»].

Itzultzaileei behar duten laguntza guztia eskaintzeaz gain, trilogiaren euskal itzulpenerako hitzaurrea ere idatzi du Celatik, espresuki Igelako liburuetarako. Hona hemen bi pasarte:

«Parlamenti buffi izenburuaren pean bildutako hiru liburu hauek 1971tik 1977ra bitartean idatzi nituen. Gaur egun nire iritziz Italian inork ere ez luke onartuko argitaratzea, politikan eta ohituretan sumatzen ditugun aldaketa berberak jasan baititu literaturak. Eta pentsatzen dudana esaterik baldin badut, ia-ia Europako argitalpen-lan osoa esterilizazio jarduera da orain, etekinen amets gaiztoak gidatua. [...]

»Bukatzeko, adierazi nahi dut ustekabea izan dela Parlamenti buffi euskarara itzulia ikustea. [...]

»Niri dagokidanez, esker ona adierazi nahi dut nirekin izan duzuen adeitasunagatik».

Adierazpen horien barruan beste inoren hitzak mugatzeko, berriz, aipu marka bakunak erabiltzen dira.

onomastika >> Izen bereziak idazteko irizpideak >> Pertsona izenak >> Izen-abizenak

Euskal herritarren euskal abizenak euskal grafiaz idazten dira BERRIAn, norberaren ohitura gorabehera. Ponte izenak, berriz, norberak darabilen forman.

Antonio Zabala (Antonio Zavala*); Isabel Zelaa (Isabel Celaa*); Karlos Argiñano (Carlos Arguiñano*); Arancha Gonzalez Laia (Arantxa Gonzalez Laya*)

Abizenak osorik ematen dira, laburtu gabe.

Goikoetxea (Goiko*); Urrutikoetxea (Urruti*); Aldamiz-Etxebarria (Aldamiz*) 

Aurkezpen zintetan eta argazki oinetan, ordea, onartzen dira honelakoak:

F. de Aranoa (Fernandez de Aranoa); R. Zapatero (Rodriguez Zapatero)

Euskal herritarren euskal abizenak de, y, d'- eta gisakorik gabe idazten dira.  

Jean Iriart (Jean D’Iriart*); Iñaki Mujika (Iñaki de Mujika*); Joan Sebastian Elkano (Juan Sebastián de Elkano*)

Salbuespena egiten da, ordea, tradizioz de eta guztiko forma izan duten euskal abizenekin, Euskaltzaindiak deituren izendegian azaldu duenez.

Diaz de Zerio (Diaz Zerioko); Sarria de Etxebarri (Sarria Etxebarriko); Martinez de Irujo (Martinez Irujoko)

Euskal Herritik kanpoko herritarren euskal abizenak haiek idatzi bezala idazten dira, euskal grafiara ekarri gabe.

Esperanza Aguirre (Esperanza Agirre*); Juan Echeverria jeneral txiletarra (Juan Etxeberria*); Che Guevara (Che Gebara*)

Alfabeto latinoan idatziriko izenak, oro har, bere hartan uzten dira.  

Jules Verne (Julio Verne*); Alexandre Dumas (Alejandro Dumas*); Maria Callas (Miren Callas*)

Marka diakritikoak, hala nola azentuak eta dieresiak, ezabatu egiten dira, baina juntagailu kopulatiboak berdin utzi. Erabiltzen den diakritiko bakarra zubererako ü da. Alemanezko a, o eta u letren gaineko dieresia [¨] ordezkatzeko, digrafoa erabiltzen da pertsona izenetan.

Miquel Marti i Pol (Miquel Martí i Pol*); Menendez y Pelayo (Menéndez y Pelayo*); Haendel (Händel*); Schoeder (Schöder*); Mueller (Müller)

Beste alfabetoetan idatziriko izenekin transkripzioa edo transliterazioa egin behar da. Hala egiten da alfabeto zirilikozko, arabiarrezko eta grekozko izenekin. Izen horiek egokitzeko, ikus transkripzio taulak. Txinerazko izenak idazteko, pinyinezko formak hobesten dira BERRIAn. 

bibliografia hautatua

ABC: Libro de estilo de Abc, 2. argit., Ariel, Bartzelona, 2001.

ALBERDI, Xabier; SARASOLA, Ibon: Euskal estilo libururantz. Gramatika, estiloa eta hiztegia, Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua, Bilbo, 2001.

ALLEN, John: The BBC News Styleguide
http://www2.media.uoa.gr/lectures/linguistic_archives/academic_papers0506/notes/stylesheets_3.pdf

AVUI: Llibre d’estil, Empuries, Bartzelona, 1997.

BBC: Editorial Guidelines. The BBC’s Values and Standars. 
http://www.bbc.co.uk/editorialguidelines/

BBC: News style guide.
https://www.bbc.co.uk/academy/en/collections/news-style-guide# 

BENGOECHEA, Mercedes; CALERO VAQUERA, M. Luisa: Sexismo y redacción periodística, Gaztela eta Leongo Junta, 2003.

CASSANY, Daniel: La cocina de la escritura, Anagrama, Bartzelona, 1995.

CASSANY, Daniel: Tras las líneas, Anagrama, Bartzelona, 2006.

COMISSIÓ ASSESSORA DE LLENGUATGE ADMINISTRATIU: Abreviacions, Kataluniako Generalitateko Hizkuntza Politikako Zuzendaritza Nagusia, Bartzelona, 1997.

COMISSIÓ ASSESSORA DE LLENGUATGE ADMINISTRATIU: Criteris de traducció de noms, denominacions i topònims, Kataluniako Generalitateko Hizkuntza Politikako Zuzendaritza Nagusia, Bartzelona, 1999.

DE FONTCUBERTA, Mar: La noticia. Pistas para percibir el mundo, Paidos, Bartzelona, 1993.

EFE: Libro de estilo urgente, Galaxia Gutenberg, Bartzelona, 2011.

EL 9 NOU: Manual de redacció i estil, Eumo, Vic, 1997.

EL PAÍS: Libro de estilo, 16. argit., Santillana, Madril, 2002.

EL PERIÓDICO DE CATALUNYA: Llibre d’estil, Primera Plana, Bartzelona, 2002.

ESNAL, Pello: Testu-antolatzaileak. Erabilera estrategikoa, Euskaltzaindia, Bilbo, 2008. 
http://www.euskaltzaindia.net/dok/iker_jagon_tegiak/71105.pdf

ESNAL, Pello: Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa, Euskaltzaindia, Bilbo, 2011. 
http://www.euskaltzaindia.net/dok/iker_jagon_tegiak/75532.pdf

ETXEBARRIA, Jose Ramon: Zientzia eta teknikako euskara arautzeko gomendioak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2011.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/Zientzia_22_06.pdf

Euskaltzaindia. http://www.euskaltzaindia.net/

EUSKALTZAINDIA: Euskal deituren izendegia, Euskaltzaindia, 1998.

EUSKALTZAINDIA: Hiztegi batua, Euskaltzaindia, Bilbo, 2013.

FIGUERAS, Carolina: Pragmática de la puntuación, Octaedro-EUB, Bartzelona, 2001.

FRANCO, Guillermo. Cómo escribir para la web. Knight Center, Texas, 2008.
https://knightcenter.utexas.edu/Como_escribir_para_la_WEB.pdf

FUNDEU: Escribir en Internet. Guía para los nuevos medios y las redes sociales, Galaxia Gutenberg, Bartzelona, 2012.

GARZIA, Juan: Joskera lantegi, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 1997.

GARZIA, Juan: Kalko okerrak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2005.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/es_5490/adjuntos/estilo_liburua/KALKOAK/AURKIBID.pdf

GARZIA, Juan: Puntuazioa egoki erabiltzeko gida: oinarriak, jarraibideak eta aholkuak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2014.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/PUNTUAZIOA.pdf

GARZIA, Juan: Esaldiaren antolaera. Funtzio informatiboak gako, Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua, Bilbo, 2014.

GRIJELMO, Alex: El estilo del periodista, 10. argit., Taurus, Madril, 2003.

HAEE: Argiro idazteko proposamenak eta ariketak, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 1997.

HAEE: Hizkera argiaren bidetik, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 1994.

HAEE: IVAPeko estilo-liburua, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 2005.

HAEE: Komunikazio elektronikoa. IVAPen gomendioak web-orriak idazteko, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundea, Gasteiz, 2013.

Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. http://www1.euskadi.net/harluxet/

LA VANGUARDIA: Libro de redacción, La Vanguardia, Bartzelona, 2004.

LE MONDE: Le style du Monde, Le Monde, Paris, 2002.  

Lur Entziklopedia Laburra. http://www.donostia.org/euskara/entziklopedia.nsf

MARTINEZ ALBERTOS, Jose Luis: El zumbido del  moscardón. Periodismo, periódicos y textos periodísticos, Comunicación Social, Sevilla, 2006.

MARTINEZ DE SOUSA: Libro de estilo Vocento, Trea, Gijon, 2003.

MARTIN-LAGARDETTE, Jean-Luc: Guide d l’écriture journalistique, Syros, Paris, 1994.

MILLAN, Jose Antonio: Perdón imposible, RBA, Bartzelona, 2005.

NUÑEZ LADEVEZE, Luis: Introducción al periodismo escrito, Ariel, Bartzelona, 1995.

NUÑEZ LADEVEZE, Luis: Teoría y práctica de la construcción del texto, Ariel, Bartzelona, 1993.

PETRIRENA, Patxi: Morfosintaxiaren inguruko zalantzak eta argibideak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2011.
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/MORFOSINTAXIA_PDFa.pdf

POMPEU FABRA UNIBERTSITATEA: Llibre d’estil, UPF, Bartzelona, 1996. 
http://www.upf.edu/leupf/

PUJOL, Josep M.; SOLÁ, Joan: Ortotipografia. Manual de l’editor, l’autoeditor i el dissenyador gràfic, 3. argit., Columna, Bartzelona, 2000.

REDSHAW, Kerry: Web Writing, 2003. 
http://www.kerryr.net/webwriting/index.htm

SARASOLA, Ibon: Euskara batuaren ajeak, Alberdania, Irun, 1998.

SOLA, Joan: Llibre d’estil de l’Ajuntament de Barcelona, Bartzelonako Udala, Bartzelona, 1995.

THE GUARDIAN: The Guardian and Observer style guide
http://www.theguardian.com/guardian-observer-style-guide-a

ZENBAITEN ARTEAN: El sexe de la notícia. Reflexions sobre el gènere a la informació i recomanacions d’estil, Bartzelonako Diputazioa, Bartzelona, 1999.

ZENBAITEN ARTEAN: Redacción para periodistas: informar e interpretar. Ariel, Bartzelona, 2004.

ZUAZO, Koldo: Euskara batua: ezina ekinez egina, Elkar, Donostia, 2005.

ZUAZO, Koldo: Euskararen sendabelarrak, Alberdania, Irun, 2000.

ZUBIMENDI, Joxe Ramon: Ortotipografia, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2004.

ZUBIMENDI, Joxe Ramon; ESNAL, Pello: Idazkera-liburua, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 1993.

Internet >> Kazetaritza egiteko beste modu bat >> Interaktibitatea

Sarean, kazetariaren eta hartzailearen arteko harreman etengabea da komunikazioaren ardatzetako bat.

Sustatu interaktibitatea

Albistea emateaz gain, kazetariak pentsatu behar du nola lortu irakurleek parte har dezaten informazioa osatuz, iruzkinetan eta gizarte sareetan iritzia emanez, elkarrizketa digitaletarako galderak bidaliz, inkestei erantzunez, eta abar. Horretarako, oso gogoan izan behar ditu haien jakin-mina eta interesak. 

Era berean, irakurlea zuzenean mintzo zaionean —iruzkinetan, esaterako—, kazetariak erantzun egin behar du, ahal duen neurrian argibideak emanez, baina eztabaida antzuetan galdu gabe.

Azken batean, BERRIAk komunitate bat osatzen du bere irakurle guztiekin, eta bideak jarri behar ditu komunikazioa bi aldeetarakoa izan dadin.

Irakurleen iruzkinetan, irainik ez

Errespetuz idatzi behar dira iruzkinak. BERRIAk ez du onartzen ez irainik eta ez inoren eskubideak urratzen dituen mezurik. Beraz, horrelakorik izanez gero, ezabatu egingo da, eta berdin jokatuko da iruzkina gaiari ez badagokio, publizitatea bada edo erdaraz idatzirik badago. 

Hobe izen-deiturekin 

Erregistratuz gero, irakurleek modu anonimoan parte har dezakete BERRIAren komunitatean, baina izen-deiturez sinatzeko gonbita egiten zaie, gardentasunari eta gizalegeari laguntzen diolakoan.

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Estiloa, oro har >> Labur eta on

Esaten eta ulertzen errazagoak dira hitz eta esaldi laburrak. Ideia argiak argiro adierazteko, hobe da hitz eta esaldi soilak erabiltzea. Esateko modu nahasi eta bihurriak uxatu egiten du entzulea.

[ez] Botoa ematera deituta zeuden herritarretako asko joan da hautetsontzietara.

[bai] Herritar askok eman du botoa.
 

[ez] Aurreko hauteskundeetan baino maila baxuagoan mugitu dira abstentzioaren datuak.

[bai] Aurreko hauteskundeetan baino txikiagoa izan da abstentzioa.

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Estiloa, oro har >> Nola aipatu protagonistak informazioaren hasieran

Informazio bat ematean, normalean kazetaria ez da hasiko norbaiten izen-deiturak aipatuta, batez ere ikus-entzuleentzat oso ezaguna ez bada. Halakoetan, argiagoa izaten da lehenbizi kargua ematea, eta gero izen-deiturak, hobeto zentratzen baita gaia.

[no] Olaf Scholz, Alemaniako kantzilerra, Parisera joan da gaur. [yes] Alemaniako kantzilerra, Olaf Scholz, Parisera joan da gaur.

Ez dago protagonistaren zertzelada guztiak lehen esaldian eman beharrik. Batzuetan, esaterako nahiko ezaguna bada, hobe izango da ezaugarri edo datu batzuk aurrerago aipatzea, hasiera gehiegi zamatu gabe.

[yes] Vladimir Putin Iranera iritsi da gaur. Errusiako presidentearen bisita historikoa izango da...

Aurreneko aipamenean, izen-deiturak erabili ohi dira; aurrerantzean, aski da deitura hutsa esatea.

 

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Errazago jarduteko konbentzio batzuk >> Nola idatzi izen bereziak

Oso ezagunak edo esaten errazak diren izen bereziak bere hartantxe idatziko ditugu gidoietan. Duda pizteko modukoak badira, lagungarria da oharren batean argitzea nola ahoskatu behar den. Gobernuburua Bosnia eta Herzegovinan dago, Sarajevon. [SaraYevon]

Nola idatzi pertsona izenak gidoietan Osorik idatziko ditugu izen-deiturak, inolako dudarik egin gabe irakurri ahal izateko. Uxue Alberdi [U. Alberdi*]; Felix Zubia [F. Zubia*]

Dena dela, partez behintzat inizialak emanda izendatu ohi dira pertsona batzuk; halakoetan, finkatutako moduan emango ditu BERRIAk ere izen-deiturak, inizial eta guzti, euskaraz esanda. J.K. Rowling [jota-ka]; T.S. Elliot [te-ese]; P.J. Harvey [pe-jota]

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Prosodia >> Azentua

Ezaugarri orokor batzuk

Azentu sistema bat baino gehiago dago euskaraz, eta zerikusia du silaben iraupenarekin, intonazio unitateekin, galdegaiaren enfasiarekin eta esaldiaren erritmoarekin. Beraz, azentu unitatea ez da hitz soila. Ahozko hizkera naturalean oinarrituta jardutea komeni da, eta bereziki zaintzekoak dira tradizioko molde horien aurkako joera berri batzuk.

Bereziki zaintzekoak

Bokatiboa. Norbaiti deitzeko haren izena edo beste hitzen bat erabiltzen denean, azken silaban jartzen da indarra.

Arratsalde on, I.txa.ro (Arratsalde on, Itxaro*)

Egun on, en.tzu.le (Egun on, entzule*)

Izen bereziak. Euskal izen-deitura, toponimo eta gainerako izen bereziak euskal moldean eman behar dira. Euskarazko molde tradizionalean, gehienetan bigarren silaba nabarmentzen da hiru silaba edo gehiago dituzten izenetan.

Ur.me.ne.ta (Urmeneta*); Zu.ru.tu.za (Zurutuza*); O.la.ri.zu (Olarizu*)

Eredu hori kanpoko izenetara ere hedatzen da:

An.da.lu.zi.a (Andaluzia*); Nor.man.di.a (Normandia*)

Bi silabakoetan, berriz, bi joera daude: lehen silaba indartzen da izen batzuetan, eta bigarrena beste batzuetan.

Maileguak. Batzuetan, badirudi mailegu batzuek arrastaka dakartela erdal azentua. Kontu handiz zaindu behar dira halakoak, euskal moldera ekartzeko. Gainera, maileguak ez diren hitz batzuetaraino ere iristen baita batzuetan azentu desegoki hori, batez ere lau silaba edo gehiago badituzte. 

im.mi.gra.zi.o.a (immigrazioa*); ko.mu.ni.ka.zi.o.a (komunikazioa*)

as.ka.ta.su.na (askatasuna*)

Hitz elkartuak. Hitz bakarra balira bezala esatekoak dira.

gi.zar.te.a.ra.zo.ak (gizarte arazoak*); e.guz.ki.lo.re.a (eguzki lorea*)

Kakofoniak. Hots zatarrik ez sortzeko, ihes egin behar zaio etengabe soinu bera errepikatzeak dakarren zaratari.

[no] Herrigunean «balio handiko» guneak daudela esan du.

[yes] Herri erdialdean «balio handiko» guneak daudela esan du. 

[no] Gobernuak aurreratu zuen aurreko astean.

[yes] Gobernuak aurreratu zuen joan den astean.

[no] Zakarki eta bortizki aritu zen.

[yes] Zakar eta bortitz aritu zen.

[no] Informazioa argi eman zuen, gaian sakondu zuen, eta garaiz bukatu zuen.

[yes] Informazioa argi eman zuen, gaian sakondu, eta garaiz bukatu.

[yes] Informazioa argi eman, gaian sakondu, eta garaiz bukatu zuen.

[yes] Informazioa argi eman zuen, gaian sakondu, eta garaiz bukatu zuen.

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahoskatzeko jarraibideak >> Hotsak nola uztartu

Aditzetan

ez + < d- >: [ezt-]. Ez hitza eta hasieran [d-] duten adizkiak elkartzean, honela ahoskatu behar da:

ez dago [eztago]; ez dabil [eztabil]

ez + < z- >: [etz-]. Hotsak honela uztartzen dira adizkiaren hasieran [z-] badago.

ez zekien [etzekien]; ez zuen [etzuen]

ez + < b- >: [ezp-]. Komeni da honela ahoskatzea adizkiaren hasieran [b-] badago, baina ez da ezinbestekoa.

ez baleki [ezpaleki]; ez badator [ezpadator]

ez + < g- >: [ezk-]. Beste hainbeste gertatzen da adizkiak [g-] hasiera badu, baina ez da nahitaezkoa.

ez ginen [ezkinen]; ez gabiltza [ezkabiltza]

ez + < n, l >: [ezn-] /[en-] eta [ezl-] / [el-]. Hizkera batzuetan, < z > ez da ahoskatzen, eta beste batzuetan bai. Bi ahoskerak dira zilegi.

ez naiz [eznaiz] / [enaiz]; ez litzateke [ezlitzateke] / [elitzateke]

< n, l, r > + < z >: [ntz, ltz, rtz]. Honelako kontsonanteak juntatzean, gehienetan [t] ahoskatzen da erdian.

eman zion [emantzion]; esan al zuen [esanaltzuen]; joan behar zuen [yoanbehartzuen]; han zebilen [hantzebilen]

Euskal deituretan

Idazkera gorabehera, euskal deiturak honela ahoskatuko dira: < n, l, r > + < z >: [ntz, ltz, rtz]Ardanza [ardantza]; Alzueta [altzueta]; Elorza [elortza]

Zenbait esapide eta lokailu lexikalizatutan

Hotsak uztartu egiten dira, eta hori kontuan hartu behar da oso lexikalizaturik dauden esapide eta lokailu batzuk ahoskatzean, ez baitira esaten idatzi bezalabat-batean [bapatean], behinik behin [beiñipein], batik bat [batipat]

Beste batzuetan, berriz, bat datoz idazkera eta ahoskera:harrezkero, lehenbailehen, lauzpabost

ikus-entzunezkoak >> Irakurtzekoak >> Zer irakurtzen den ikus-entzunezkoetan

Ikus-entzunezkoetan ere bada zer irakurri, idatziz ematen baitira tituluak, elkarrizketatuen izen-deiturak eta kargua edo lanbidea, azpidatziak, irudien iturria, kredituak...

Azpidatziak, esaterako, funtsezkoak dira bideoetako audioak euskaraz emateko. Izan ere, erdarazko ahots tarteak, adierazpenak eta elkarrizketak ez dira bikoizten BERRIAren ikusizkoetan, eta ez dira gainetik beste ahots bat jarriz euskaratzen: azpidatziak erabiltzen dira horretarako.

ikus-entzunezkoak >> Irakurtzekoak >> Azpidatzien konbentzio batzuk >> Zer letra mota komeni den

BERRIAk beste euskarrietarako aukeraturiko tipografia bera erabiliko da bideoetan ere.

Hobe da serifik gabeko letra tipoa erabiltzea, halakoak aiseago eta bizkorrago irakurtzen baitira pantailan.

Oro har, letra estilo arrunta erabiliko da, eta etzana ere bai, hala dagokion kasuetan (izenburuak, beste hizkuntza bateko hitzak, eta abar).

Letra xehez idazten da adierazpenen testua, eta ohiko kasuetan erabiltzen da letra larria: izen berezien lehen letrak, esaldi hasierak eta abar.

Izenburuak, gaiak, medailetako izen-deiturak eta halako elementu bereziak, berriz, letra larriz idatz daitezke.

LEHORTEA

ERRIBERAKO UZTA, KINKA LARRIAN

 

ALBERTO ALFARO

Nekazaria

Onena letra zuria erabiltzea da, baina beti kontuan hartu behar da nolakoa den atzeko irudia, ez baita komeni bideoan gehien agertzen den kolore berekoak izatea letrak. Letra zuriak ez badu kontraste nahikorik egiten atzeko irudiarekin, letra beltza erabiltzen da, testua ongi irakur dadin, eta egokia izan liteke letrei itzala jartzea edo ertza beste kolore batez markatzea. Irudiaren kolorea moteltzea ere lagungarria izan liteke. Bi koloretako letrak erabili behar izanez gero, horia izango da bigarren kolorea.

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Esateari ekin >> Nola jokatu elkarrizketetan

BERRIAren balio editorialei jarraikiz, bai kazetariek eta bai gainerako profesionalek begirunez tratatu behar dituzte pertsona guztiak, adeitsu eta berdintasun printzipioak betez.

Kazetariak distantzia profesionala zaindu behar du, eta elkarrizketatuei zuka egin, haiekin konfiantza izan zein ez. Beraz, hitanorik ez da erabiliko elkarrizketetan, ez baitira lagunarteko solasaldiak. Dena dela, genero informal batzuetan, aztertzekoa izan liteke hitanoa erabiltzea, eta kasuan-kasuan erabakiko da.

Elkarrizketatua aurkeztean, agur laburra egin behar zaio, luzamendutan ibili gabe, baina garbi adierazita haren izen-deiturak, kargua edo lanbidea, eta zergatik den haren iritzia garrantzizkoa hizpide den gaian.

Kazetariak entzuten jakin behar du, elkarrizketatzaile ona izango bada: elkarrizketatuaren esanei adi badago, gai izango da harira datozen galderak inprobisatzeko eta solaskideari bere onena ateratzeko.

Adeitasuna ezinbestekoa da, eta ez da zorroztasunaren etsai; aitzitik, kazetariari lagungarria zaio arreta guztia eztabaidaren edo solasaldiaren mamian jartzeko orduan.

Elkarrizketatzaileak interesa agertu behar du mintzagaiaren inguruan, eta inola ere ez du apatia edo asperdura seinalerik egingo.

Kazetariak zenbat dakien erakustea ez da elkarrizketen helburua: gonbidatuen erantzunak ahalik eta interesgarrienak izan daitezen erabili behar du gaiaz dakiena.

Galderak argiak, laburrak eta zehatzak izango dira, eta banan-banan egitekoak. Kazetariak ez du zertan egin prestatutako galdera guztiak: solastatu ahala moldaketak egin ditzake, eta horrek freskotasuna eta malgutasuna emango dio lanari.

Bukaeran, eskerrak eman behar zaizkio elkarrizketatuari, BERRIAren gonbita onartzeagatik.

 

CABO VERDE

CABO VERDE

Cabo Verdeko Errepublika
Herritar izena: caboverdetar.
Eremua: 4.033 km2.
Hiriburua: Praia (praiatar).
Hiri nagusiak: Mindelo, Sao Filipe, Mosteiros, Espargos, Santa Maria, Riveira Brava, Tarrafal, Ribeira Grande, Porto Novo, Sal Rei, Curral Velho, Morrinho, Vila do Maio, Assomada, Cidade Velha, Vila Nova Sintra.
Dirua: ezkutu caboverdetar.
Hizkuntzak: portuges (ofiziala), kreolera (crioulo deitua).
Biztanleak: 505.000 lagun (NBE, 2012). Mestizo (%71), beltz (%28), europar (%1).
Erlijioak: katoliko (sinesmen tradizionalekin nahastuta), protestante.
 

Golan

Jakingarriak: Siriako hego-mendebaldeko ordokia da, 'Golango gainak' ere deitua. Guztira, 1.800 km2 ditu, eta Israelek hartuak ditu 1.200 km2. 1967an okupatu zituen, eta 1981ean bereganatu. Israelen menpeko zatian, 20.000 kolono daude; Siriak kontrolatzen duen aldean, berriz, 20.000 lagun bizi dira. Ikus Israel eta Siria.
 

ISRAEL

ISRAEL

Israelgo Estatua
Herritar izena: israeldar.
Eremua: 20.770 km2.
Hiriburua: Jerusalem (jerusalemdar). Jerusalem ekialdea lurralde okupatua da, 1967an Sei Eguneko Gerran Jordaniari hartua. Estatu gehienek Tel Aviven dituzte enbaxadak, ez baitute onartzen Jerusalem denik hiriburua.
Hiri nagusiak: Nazaret, Haifa, Ramla, Tel Aviv, Beer-Xeva, Maale Adumin.
Dirua: shekel berri.
Hizkuntzak: hebreera (ofiziala), arabiera (estatus berezia), ingeles.
Biztanleak: 7,7 milioi (NBE, 2012). Judu (%80,8), arabiar (%19,2).
Erlijioak: judu (%76,5), musulman (%15,9), kristau (%2,1), druso (%1,6), zehaztugabe (%3,9).
Jakingarriak: hauek dira lurralde okupatuak: Zisjordania, Jerusalem ekialdea, Gaza eta Golan. Denak ere 1967an hartu zituen Israelek, Sei Eguneko Gerran. 1982an, Libano hegoaldean ere okupatu zuen lurralde bat, 'segurtasun eremua' deitua, baina 2000. urtean alde egin zuen handik. 2005ean, hustu egin zituen Gazako kokagune juduak.
Transkripzioak: izen gehienak ingelesezko eran daude zabalduak nazioartean, eta horiek erabiliko ditugu.

erdarazeuskaraz
Beer-Sheva, Be'er Sheva, Bersabee / Beerseba, BeershebaBeer-Xeva (antzinako izena, Beerxeba)
NazarethNazaret
 

KOSOVO

KOSOVO

Kosovoko Errepublika
Herritar izena: kosovar.
Eremua: 10.887 km2.
Hiriburua: Pristina (pristinar).
Hiri nagusiak: Istog, Peja, Decani, Gjakova, Rahaveci, Prizren, Urosevac, Vucitrn, Kovovska Mitrovica.
Dirua: euro.
Hizkuntzak: albaniera eta serbiera dira ofizialak.
Biztanleak: 1,8-2,4 milioi. Albaniar (%88), serbiar (%7), bosniak (%3), ijito (%2), turkiar (%1).
Erlijioak: albaniarren %90 musulmanak dira, eta %10 katolikoak. Serbiarrak ortodoxoak dira, bosniak deituak musulmanak, ijitoak ere bai gehienak, eta berdin turkiarrak (sunitak, nagusiki).
Jakingarriak: Independentzia aldarrikatu zuen 2008ko otsailaren 17an, eta Serbiatik bereizi.

erdarazeuskaraz
Metohija / MétochieMetohia
 

Kurdistan

Kurdistan

Herritar izena: kurdu.
Eremua: 190.000 km2.
Hiri nagusiak: Arbil (kurdueraz, Hewler), Kirkuk (kurdueraz, Kerkuk), Sanandaj (kurdueraz, Sinne), Qamixli (kurdueraz, Qamislo), Diyarbakir (kurdueraz, Amed), Gaziantep (antzinako izena, Antep; kurdueraz, Dilok).
Biztanleak: 30-40 milioi.
Jakingarriak: estaturik gabeko nazio handia da Kurdistan: Turkia, Iran, Irak, Siria eta Armeniaren parte batzuk hartzen ditu. Iranen bada probintzia bat Kurdistan izenekoa, eta Iraken bada eskualde bat Kurdistan eskualde autonomoa deitua. Kontuz ibili behar da batzuen eta besteen artean nahasketarik ez sortzeko. Gaur egun, Turkian bizi da kurdu gehien (20 m. inguru), gero Iranen (7 m.), Iraken (4 m.), Sirian (1,5 m.) eta Kaukason (Armenian, Georgian eta Azerbaijanen). Europako beste zenbait herrialdetan milioi bat kurdu inguru bizi dira.

Kurdistango hiri batzuk


TurkiaIrakIranSiria
AdiarmanArbil (kurdueraz, Hewler)KermanxahAfrin
AgriBadra (kurdueraz, Bedre)BijarKobane (Kobani*)
BatmanDahuk (kurdueraz, Dohuk)BorujirdQamixli (kurdueraz, Qamislo) (Qamishlo*, Qsmixlo*)
BingolKhanaqin (kurdueraz, Xaneqin)Gelan 
BitlisKifriHamadan  
CizreKirkuk (kurdueraz, Kerkuk)Ilam 
DiyarbakirMandali (kurdueraz, Mendeli)Kuhak 
ElazigMosul (kurdueraz, Musil)Kuhdaxt 
ErzincanRawanduz (kurdueraz, Rewandiz) Mahabad 
ErzurumSulaimaniya (kurdueraz, Silemani)Maku  
Gaziantep (antzina, Antep; kurdueraz, Dilok)Zakho (kurdueraz, Zaxo)Malair 
HakkariHalabja (kurdueraz, Helepçe)Daglaman 
Islahie Nahavand  
Kahramanmaras (kurdueraz, Maras) Pahla 
Kilis   
Malatya   
Maras Qurna 
Mardin (Merdin kurdueraz) Rudbar 
Mus Sanandaj  
Siirt Sardaxt 
Tokat Urmia 
Tunceli   
Urfa   
Van   
Yozgat   
Zara   
Zile  
 

AMERIKETAKO ESTATU BATUAK

AMERIKETAKO ESTATU BATUAK

Ameriketako Estatu Batuak, AEB
Herritar izena: estatubatuar.
Eremua: 9.631.418 km2.
Hiriburua: Washington (washingtondar). Washington izeneko estatua ere bada; ez nahasi.
Hiri nagusiak: New York, Los Angeles, Chicago, Houston, Filadelfia, Phoenix, San Diego, San Antonio, Dallas, San Jose, Detroit, Indianapolis, Jacksonville, San Frantzisko, Miami, Baltimore, Atlanta, Boston, New Orleans.
Dirua: dolar estatubatuar.
Hizkuntzak: ez dago hizkuntza ofizialik maila federalean, baina ingelesak betetzen du 'de facto' funtzio hori, eta AEBetako Senatuak zuzenketa bat onartu zuen 2006an, ingelesa 'hizkuntza nazional' izendatzeko. Dozenaka hizkuntza indiar, gehienak desagertzeko zorian. 20.000 hiztunetik gora honako herri hauen hizkuntzek dituzte soilik: navajo (178.000), ojibwa (7.000 AEBetan eta 48.000 Kanadan) eta dakota (18.000 AEBetan eta 4.000 Kanadan). Inuit hizkuntza ere desagertzeko zorian dago AEBetan. Gaztelaniaz ere mintzatzen dira gutxiengo hispanoko asko (28,1 m.).
Biztanleak: 316 milioi (NBE, 2012). Zuri (%81,7), beltz (%12,9), asiar (%4,2), amerindiar (%1). AEBetako biztanle askok latinoamerikar jatorria dute (%17), baina ez dituzte talde etnikotzat hartzen.
Erlijioak: protestante (%54), katoliko (%25,9), judu (%1,4), musulman (%0,6), budista (%0,5), hindu (%0,4), beste (%0,7), sinesgabe (%15).
Menpeko herrialdeak: Puerto Rico, Birjina Uharte Amerikarrak (Karibe), Ipar Marianak, Guam, Samoa Estatubatuarra, Wake (Pazifikoa). Beste hainbat uharte eta atoloi ere badituzte AEBek beren mende, baina horietan ez da inor bizi (Faunaren Babes Sistema Nazionalaren zati dira): Baker uhartea, Howland uhartea, Jarvis uhartea, Johnston atoloia, Kingman Reef, Midway uhartea, Navassa uhartea, Palmyra atoloia.

erdarazeuskaraz
Admiralty Island / île de l'Amirauté / isla del AlmirantazgoAlmirantegoaren uhartea
Aleutian Islands / Aléoutiennes / AleutianasAleutiar Uharteak edo Aleutiarrak
Appalachian Mountains / ApalachesAppalacheak, Appalache mendiak
CaliforniaKalifornia
Cape Canaveral / Cabo Cañaveral Cañaveral lurmuturra
Cape Prince of Wales / cap Prince-de-Galles / cabo Príncipe de GalesGalesko Printzearen lurmuturra
Cascade Range, Cascade Mountains / chaîne des Cascades / cordillera de las CascadasUr jauzien mendikatea
Central Valley / Vallée Central / Valle CentralErdialdeko Harana
ColoradoColorado
Death Valley / Vallée de la mort / Valle de la MuerteHeriotzaren harana
Far West / Lejano OesteMendebalde Urruna
Grand Canyon / Gran Cañón / Cañón del ColoradoArroila Handia
Great Basin / Grand Bassin / Gran Cuenca Arro Handia
Great Salt Lake / Grand Lac Salé / Gran Lago SaladoAintzira Gazi Handia
HawaiHawaii
Inside Passage / Passage Intérieur / Pasaje Interior o Paso InteriorBarnealdeko pasaia
Louisiane / LuisianaLouisiana
Midwest / Middle West / Medio OesteMendebalde Ertaina
MinesotaMinnesota
MisisipiMississippi
MisuriMissouri
New England / Nouvelle-Angleterre / Nueva InglaterraIngalaterra Berria
New HampshireNew Hampshire
New Mexico / Nouveau Mexique / Nuevo MéjicoMexiko Berria
North Carolina / Caroline du Nord / Carolina del NorteIpar Carolina
North Dakota / Dakota du Nord / Dakota del NorteIpar Dakota
Nouveau Orleans / Nueva OrleansNew Orleans
Nueva JerseyNew Jersey
Nueva YorkNew York
Pacif Coast Ranges / chaînes côtières du Pacifique / cadena costera del Pacífico, Cordillera del PacíficoBareko kostako mendikateak / Pazifikoko kostako mendikateak
Pensilvania / PennsylvaniePennsylvania
PhiladelphiaFiladelfia
Prince of Wales Island / île du Prince de Galles / isla Príncipe de GalesGalesko Printzearen uhartea
Red River / rivière Rouge / río RojoIbai Gorria
Rio Grande Rio Grande (Mexikon, Rio Bravo deitua)
Rocky Mountains / Rocheuses Montagnes / Montañas RocosasMendi Harritsuak
Saint Lawrence Island / île Saint-Laurent / isla San LorenzoSan Laurendi uhartea
Salt River / rivière Salée / río SaladoIbai Gazia
San FranciscoSan Frantzisko
San LuisSaint Louis
Sierra NevadaSierra Nevada
Sonoran Desert / désert de Sonora / desierto de SonoraSonorako basamortua
South Carolina / Caroline du Sud / Carolina del SurHego Carolina
South Dakota / Dakota du Sud / Dakota del SurHego Dakota
Syracuse / SiracusaSyracuse
TejasTexas
West Virginia / Virginie-Occidentale / Virginia OccidentalMendebaldeko Virginia
White River / rivière White / río BlancoIbai Zuria
 

MEXIKO

MEXIKO

Mexikoko Estatu Batuak
Herritar izena: mexikar.
Eremua: 1.972.550 km2.
Hiriburua: Mexiko Hiria (mexikar).
Hiri nagusiak: Guadalajara, Monterrey, Puebla, Tijuana, Leon, Toluca, Ciudad Juarez, Torreon, San Luis Potosi, Merida.
Dirua: peso.
Hizkuntzak: gaztelania (ofiziala 'de facto'). Zazpi milioi lagun baino gehiago mintzo dira hizkuntza amerindiarretan. Horien artean: nahuatl, tarahumara, yaqui, o'odham, maia hizkuntzak (akatec, chol, huastec, tzeltal, tzotzil, jacaltec, yucatec; zein bere eremuan hizkuntza nazional gisa onartua), mazateco, zapotec, mixtec eta beste hainbat.
Biztanleak: 116 milioi (NBE, 2012). Mestizo (%60; amerindiar-espainiar), amerindiar (%30), zuri (%9), beste (%1, amerindiar-afrikar eta abar).
Erlijioak: katoliko (%89), protestante (%6), beste (%5).

erdarazeuskaraz
Baja California / Basse-CalifornieKalifornia Beherea, -a
Baja California Sur / Basse-Californie du Sud / Baja California SurHego Kalifornia Beherea, -a
ChiapasChiapas
Corriente del Golfo / Gulf Stream Golkoko itsaslasterra
Desierto de ChihuahuaChihuahuako basamortua
Desierto de Sonora / Sonoran DesertSonorako basamortua
Eje Neovolcánico, Eje Volcánico Transversal / cordillère néovolcaniquezeharkako sumendi ardatza
Golfo de California / Gulf California/ Golfe de CalifornieKaliforniako golkoa
Golfo de México / Gulf of Mexico / Golfe du MexiqueMexikoko golkoa
Golfo de Tehuantepec / Gulf of Tehuantepec / golfe de TehuantepecTehuantepec golkoa
Península de Yucatán / Yucatán Peninsula / péninsule du YucatánYucatan penintsula
Río BravoRio Bravo (AEBetan, Rio Grande deitua)
Sierra Madre OccidentalMendebaldeko Sierra Madre
Sierra Madre OrientalEkialdeko Sierra Madre
Sierra Madre del SurHegoaldeko Sierra Madre
Sierra Madre, Sierra Madre de Chiapas, Cordillera CentralSierra Madre
Altos de Chiapas / Chiapas Highlands / Chiapas plateaChiapasko gainak
Bilaketa sarreretan:

arreta deitu 1* e. atentzioa eman, arreta piztu, arreta eman.

arreta deitu 2* e. kargu hartu, ohartarazi... Debekatua dago hemen ibiltzea, baina oraindik ez digute arreta deitu*[e.] Debekatua dago hemen ibiltzea, baina oraindik ez digute kargu hartu.

atentzioa deitu* e. atentzioa eman. Atentzioa deitu zidan haren orrazkerak*[e.] Atentzioa eman zidan haren orrazkerak.

deitu. Bi erregimen ditu: 'Aneri deitu dio' (mendebaldean) eta 'Ane deitu du' (ekialdean). Gogoan izan zein den joskera egokia: 'bilerara deitu', 'grebara deitu', 'elkarretaratzera deitu', 'hauteskundeetara deitu'. Beste aditz batzuk ere ezin ahaztu ditugu: 'greba antolatu', 'batzarra prestatu'... Manifestazioa eta greba deitu dituzte*[e.] Manifestaziora eta grebara deitu dute. // Hauteskundeak deitu nahi dituzte*[e.] Hauteskundeetara deitu nahi dute.

Bilaketa azalpenetan:

Aldaketaren Aldeko Mugimendua, -a. Greziako alderdia, KINAL ere deitua.

altxamendu. h. matxinada. Batez ere, Espainian 1936an gertaturikoari deituko diogu 'altxamendu'.

Amienseko Unibertsitatea, -a. Pikardiako Jules Verne Unibertsitatea ere deitua.

arraun surf (paddle surf*). Oholaren gainean zutik eta arraun batez egiten den surf mota, 'SUP surf' ere deitua.

barizela. Gaitz kutsakorra, 'astanafarreri' ere deitua.

Berkeleyko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.

berri 1. Desegokia da 'beste bat' edo 'beste batzuk' adierazteko. Bilera berri batera deitu digu*[e.] Beste bilera batera deitu digu. // Teoria batzuen arabera, Lurra berotzeak glaziazio berri bat ekarriko du*[e.] Teoria batzuen arabera, Lurra berotzeak beste glaziazio bat ekarriko du.

berri 2. Ezezko esaldietan, sobran dago honelakoetan. Azken egunetan ez da positibo berririk izan*[e.] Azken egunetan ez da positiborik izan. Azken egunetan ez da positibo gehiagorik izan.

Besançongo Unibertsitatea, -a. Franche-Comteko Unibertsitatea ere deitua.

Bordele-III Unibertsitatea, -a. Bordele-Montaigne Unibertsitatea ere deitua.

Bresteko Unibertsitatea, -a. Bretainia Mendebaldeko Unibertsitatea ere deitua.

Caengo Unibertsitatea, -a. Caen-Normandiako Unibertsitatea ere deitua.

Chamberyko Unibertsitatea, -a. Savoia Mont Blanc Unibertsitatea ere deitua.

Dracula kondea, -a (Drakula*). Vlad Tepes, 'Enpalatzailea' ere deitua.

Ehun mugimendua, -a. Labur beharrez 'mugimendu' edo halako hitzik gabe deklinatu behar izanez gero, marratxoz idazten da. Ehunek Eusko Legebiltzarra inguratzera deitu du hilaren 22rako*[e.] Ehun-ek Eusko Legebiltzarra inguratzera deitu du hilaren 22rako.

Esade Ec Pol (EsadeEcPol*). Politika Ekonomikoen Zentroa ere deitua.

Espainiako Independentzia Gerra. 'Frantsestea' eta 'Frantsestada' deitu izan zaio euskal usadioan.

Evry-Essonne Harana Unibertsitatea, -a. Evryko Unibertsitatea ere deitua.

Grenobleko Unibertsitatea, -a. Grenoble-Alpeak Unibertsitatea ere deitua.

Korsikako Unibertsitatea, -a. Korsikako Pasquale Paoli Unibertsitatea ere deitua.

London School. Londresko Ekonomia Eskola edo Londresko Ekonomiako eta Zientzia Politiketako Eskola ere deitua. London Schoolen matrikulatu naiz.

Los Angelesko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.

Lyon-I Unibertsitatea, -a. Claude-Bernard Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Lyongo Unibertsitatea erabil daiteke.

Lyon-II Unibertsitatea, -a. Lyongo Lumiere Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Lyongo Unibertsitatea erabil daiteke.

Lyon-III Unibertsitatea, -a. Jean-Moulin Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Lyongo Unibertsitatea erabil daiteke.

maki (makis*). Mendiko gerrilla edo gerrillaria. Hala deitu zieten Ipar Euskal Herrian eta Frantzian nazien aurka borrokatu ziren gerrillariei, baita Francoren aurka mendira jo zutenei ere.

Manseko Unibertsitatea, -a. Maineko Unibertsitatea ere deitua.

Montpellier-III Unibertsitatea, -a. Paul Valery Unibertsitatea ere deitua.

Mulhouseko Unibertsitatea, -a. Alsazia Garaiko Unibertsitatea ere deitua.

Notre-Dame du Haut kapera. 'Ronchampeko kapera' ere deitua.

ordua eskatu, txanda eskatu; ordua hartu, txanda hartu; ordua eman, txanda eman. Dendez eta zenbait zerbitzuz mintzatuz, bezeroak eta saltzaileak edo zerbitzu emaileak aldez aurretik hitzartzea noiz elkartu. Hitzordu bidezko salmentan ari gara*[e.] Ordua emanda hartzen dugu bezeroa. // Jende olde batek deitu zuen ibilgailuen azterketa egiteko zerbitzuetara hitzordua eskatzeko*[e.] Jende olde batek deitu zuen ibilgailuen azterketa egiteko zerbitzuetara ordua eskatzeko.

Panteoia, -a (Panteon*). 'Agriparen panteoia' ere deitua.

Paris-II Unibertsitatea, -a. Panteoia-Assas Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatuz, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-III Unibertsitatea, -a (Sorbonne-Nouvelle*). Sorbona Berria Unibertsitatea ere deitua.

Paris-VIII Unibertsitatea, -a. Vincennes-Saint-Denis Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-X Unibertsitatea, -a. Paris-Nanterre Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-XII Unibertsitatea, -a. Paris Ekialdea-Cretei-Marne Harana Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-XIII Unibertsitatea, -a. Sorbona-Paris Iparraldea Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paueko Unibertsitatea, -a. Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea ere deitua.

Reimseko Unibertsitatea, -a. Reims-Champagne-Ardenne Unibertsitatea ere deitua.

S proteina. Batzuetan 'spike' proteina ere deitua. S proteina edo 'spike' proteina.

Saint-Etienneko Unibertsitatea, -a. Jean Monnet Unibertsitatea ere deitua.

Sorbona Unibertsitatea, -a (Sorbonne*). Laburturik, Sorbona ere deitua.

Suitzako Teknologia Institutu Federala, -a. Zuricheko Eskola Politeknikoa edo Zuricheko Politeknikoa ere deitua.

Tolosa-I Unibertsitatea, -a. Tolosa-I-Capitole Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Tolosako Unibertsitatea erabil daiteke.

Tolosa-II Unibertsitatea, -a. Jean-Jaures Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Tolosako Unibertsitatea erabil daiteke.

Tolosa-III Unibertsitatea, -a. Paul Sabatier Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Tolosako Unibertsitatea erabil daiteke.

Versaillesko Unibertsitatea, -a. Versailles-Saint-Quentin-en-Yvelines Unibertsitatea ere deitua.

zita 1. h. ordu, hitzordu. Askotan, aski da 'ordu'. Hitzordua eskatu diot masajistari*[e.] Ordua eskatu diot masajistari. Jende olde batek deitu du ibilgailuen azterketa egiteko zerbitzuetara zita eskatzeko*[e.] Jende olde batek deitu du ibilgailuen azterketa egiteko zerbitzuetara ordua eskatzeko.

[sigla] SOS Deiak, -ak. EAEko laguntza zerbitzua. Kontuz deklinatzean. SOS Deietara deitu zuen.

Eskola eta unibertsitatea

Hauteskundeak

Gaixotasun infekziosoak

Hiztegia

barizela. Gaitz kutsakorra, 'astanafarreri' ere deitua.

berri 1. Desegokia da 'beste bat' edo 'beste batzuk' adierazteko. Bilera berri batera deitu digu*[e.] Beste bilera batera deitu digu. // Teoria batzuen arabera, Lurra berotzeak glaziazio berri bat ekarriko du*[e.] Teoria batzuen arabera, Lurra berotzeak beste glaziazio bat ekarriko du.

ordua eskatu, txanda eskatu; ordua hartu, txanda hartu; ordua eman, txanda eman. Dendez eta zenbait zerbitzuz mintzatuz, bezeroak eta saltzaileak edo zerbitzu emaileak aldez aurretik hitzartzea noiz elkartu. Hitzordu bidezko salmentan ari gara*[e.] Ordua emanda hartzen dugu bezeroa. // Jende olde batek deitu zuen ibilgailuen azterketa egiteko zerbitzuetara hitzordua eskatzeko*[e.] Jende olde batek deitu zuen ibilgailuen azterketa egiteko zerbitzuetara ordua eskatzeko.

S proteina. Batzuetan 'spike' proteina ere deitua. S proteina edo 'spike' proteina.

Unibertsitateak

Hiztegia

Amienseko Unibertsitatea, -a. Pikardiako Jules Verne Unibertsitatea ere deitua.

Berkeleyko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.

Besançongo Unibertsitatea, -a. Franche-Comteko Unibertsitatea ere deitua.

Bordele-III Unibertsitatea, -a. Bordele-Montaigne Unibertsitatea ere deitua.

Bresteko Unibertsitatea, -a. Bretainia Mendebaldeko Unibertsitatea ere deitua.

Caengo Unibertsitatea, -a. Caen-Normandiako Unibertsitatea ere deitua.

Chamberyko Unibertsitatea, -a. Savoia Mont Blanc Unibertsitatea ere deitua.

Evry-Essonne Harana Unibertsitatea, -a. Evryko Unibertsitatea ere deitua.

Grenobleko Unibertsitatea, -a. Grenoble-Alpeak Unibertsitatea ere deitua.

Korsikako Unibertsitatea, -a. Korsikako Pasquale Paoli Unibertsitatea ere deitua.

London School. Londresko Ekonomia Eskola edo Londresko Ekonomiako eta Zientzia Politiketako Eskola ere deitua. London Schoolen matrikulatu naiz.

Los Angelesko Unibertsitatea, -a. Kaliforniako Unibertsitatea ere deitua.

Lyon-I Unibertsitatea, -a. Claude-Bernard Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Lyongo Unibertsitatea erabil daiteke.

Lyon-II Unibertsitatea, -a. Lyongo Lumiere Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Lyongo Unibertsitatea erabil daiteke.

Lyon-III Unibertsitatea, -a. Jean-Moulin Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Lyongo Unibertsitatea erabil daiteke.

Manseko Unibertsitatea, -a. Maineko Unibertsitatea ere deitua.

Montpellier-III Unibertsitatea, -a. Paul Valery Unibertsitatea ere deitua.

Mulhouseko Unibertsitatea, -a. Alsazia Garaiko Unibertsitatea ere deitua.

Paris-II Unibertsitatea, -a. Panteoia-Assas Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatuz, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-III Unibertsitatea, -a (Sorbonne-Nouvelle*). Sorbona Berria Unibertsitatea ere deitua.

Paris-VIII Unibertsitatea, -a. Vincennes-Saint-Denis Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-X Unibertsitatea, -a. Paris-Nanterre Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-XII Unibertsitatea, -a. Paris Ekialdea-Cretei-Marne Harana Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paris-XIII Unibertsitatea, -a. Sorbona-Paris Iparraldea Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Parisko Unibertsitatea erabil daiteke.

Paueko Unibertsitatea, -a. Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea ere deitua.

Reimseko Unibertsitatea, -a. Reims-Champagne-Ardenne Unibertsitatea ere deitua.

Saint-Etienneko Unibertsitatea, -a. Jean Monnet Unibertsitatea ere deitua.

Sorbona Unibertsitatea, -a (Sorbonne*). Laburturik, Sorbona ere deitua.

Suitzako Teknologia Institutu Federala, -a. Zuricheko Eskola Politeknikoa edo Zuricheko Politeknikoa ere deitua.

Tolosa-I Unibertsitatea, -a. Tolosa-I-Capitole Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Tolosako Unibertsitatea erabil daiteke.

Tolosa-II Unibertsitatea, -a. Jean-Jaures Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Tolosako Unibertsitatea erabil daiteke.

Tolosa-III Unibertsitatea, -a. Paul Sabatier Unibertsitatea ere deitua. Oro har mintzatzeko, Tolosako Unibertsitatea erabil daiteke.

Versaillesko Unibertsitatea, -a. Versailles-Saint-Quentin-en-Yvelines Unibertsitatea ere deitua.

Gerra

2016-02-04 14:37:34
>
Normalean, Beauvoir erabiltzen da halakoetan, de gabe. Hona hemen Simone de Beauvoirri buruzko lan batzuen izenburuak, horren erakusgarri:

Beauvoir intime et politique: la fabrique des Mémoires (Annabelle Martin Golay, 2013)
Les Amants de la liberté. Sartre et Beauvoir dans le siècle (Claudine Monteil, 1999)
Beauvoir (Éliane Lecarme-Tabone et Jean-Louis Jeannelle, 2013)

Deitura frantsesen kasuistika oso zabala da, baina badira irizpide orokor batzuk:

  • —Izen-abizenak aipatzean, de eta d' partikulak letra xehez idazten dira (Simone de Beauvoir). Abizena bakarrik dagoenean, de kendu ohi da (baina ez d' forma), baina bada salbuespen ezagunik ere:

Simone de Beauvoir > Beauvoir
Alfred de Musset > Musset
Alexis de Tocqueville > Tocqueville

baina

Charles de Gaulle > De Gaulle
Jean Le Rond d'Alembert > D'Alembert

Partikula deiturari itsatsia badago, beti letra larriz idazten da: Debussy.

  • —de la segida dagoenean, La idazten da normalean, letra larriz, eta beti aipatzen da, ponte izena ondoan izan zein ez.

Jean de La Fontaine > La Fontaine

  • —du xehez idazten da ponte izenaren ondotik; abizena bakarrik dagoenean, larriz idazten da, eta ez da galtzen. Izenari itsatsia idazten bada, beti larriz jarri behar da, eta ez da sekula galtzen: Dupont.

  • —le artikulua, berriz, beti larriz.

Gustave Le Bon > Le Bon
2015-11-10 00:25:01
>
BERRIAn, zero eremu deitzen diogu. Berez, bonba atomikoek suntsituriko eremuari esaten zaio hala; esaterako, 1945eko Hiroshimari. Hedaduraz, bestela ere erabat deuseztaturiko eremua izendatzen du, hala nola New Yorkeko World Trade Center.
2014-02-04 16:13:38
>
Euskaltzaindiak Bilboko kale izendegia landu zuenean (1998an eta 1999an), Zazpikaleak idazkera hobetsi zuen. Esteka honetan, Hamaika kale dago Zazpikaleetan artikulu guztiz argigarria duzu, Mikel Gorrotxategi Euskaltzaindiko Onomastika batzordeko idazkariak Deia-n idatzia: http://tinyurl.com/pacur6u.

Hona hemen zatitxo bat:

Bi auzo dira berez Bilboko zaharrenak: Bilbo Zaharra, Ibaiazabal itsasadarraren ezkerraldean, eta Zazpikaleak, gaztelaniaz Siete Calles, nahiz eta azken urteotan gaztelaniaz Casco Viejo deitu. Nola gauzatu zen aldaketa hau? Hirurogeigarren hamarkadaren amaieran erabaki zuten Zazpikaleetako merkatariek elkarte bat sortzea eta arazoa izena ematean sortu zen, denda Zazpikale historikoetatik kanpo zutenek oztopoak jarri baitzizkioten Sietecalles izenari, Casco Viejo izen berria proposatuz. Izena udalaren laguntzaz nagusituz joan zen eta egun gaztelaniazko izen zaharra, Sietecalles, ia desagertu da. Euskaraz bestelakoa pasatu zen. Casco Viejo proposatzean Bilbo Zaharra izena bultzatu zuten, Zazpikaleak, izen jatorra baztertuz, izen hori ibaiaz bestaldeko auzoari, gaztelaniaz Bilbao La Viejari, dagokiola konturatu gabe. Geroago batzuek, auzia konpondu nahian, Alde Zaharra sortu zuten, eta amaitzeko Uri Zaharra ere erabili izan du udalak.

Eta egun zer egin behar dugu? Argi dago gaztelaniaz Casco Viejo nagusitu dela eta onartu beharra dagoela uste dut, baina euskaraz, udalak ongi erabiltzen duen bezala, Zazpikaleak (nahiz eta askoz ere kale gehiago izan, Gizaburuaga edo Etxebarri bezalaxe, izen hauek udalak izendatu aurretik eremu txikiak izendatzen zituzten eta).
2013-11-04 14:42:53
>
Testuinguru batzuetan, behintzat, bi kontzeptu bereiz dira parekidetasuna eta berdintasuna (es: paridad, igualdad; fr: parité, égalité; en: parity, equality). Elkarrekin zerikusia izanagatik, zeinek bere ñabardurak ditu.

Parekide eta parekidetasun hitzak, askotan, ordezkari edo kide kopuruaz mintzatzeko erabiltzen dira. Hala izaten da, esaterako, batzorde parekideak aipatzen direnean: halakoetan, parte hartzen duten alde guztiek kide kopuru bera izaten dute.

Orobat, demokrazia parekidea deiturikoan, orekatua da gizon-emakumeen ordezkaritza eta parte hartze politikoa: ez gizonak eta ez emakumeak ez dira ordezkarien %60 baino gehiago (es: democracia paritaria; fr: démocratie paritaire; en: parity democracy).

Kontzeptu horiek euskaraz emateko, parekide eta parekidetasun erabiltzen dira, besteak beste, eta Hiztegi Batuan sartuak daude biak. Nolanahi ere, hitzon osaera nahiko eztabaidagarria da, eta, horregatik, paritario eta parekotasun ere asko erabiltzen dira. Esaterako, Zehazki hiztegian, parekide, paritario eta parekotasun ageri dira; Elhuyarrek, berriz, bi bikoteak ematen ditu (paritario eta parekotasun; parekide eta parekidetasun), eta Euskaltermek nahiago ditu paritario eta parekotasun (hauteskunde-parekotasun sarreran, adibidez).
2013-10-03 12:55:11
>
Euskaltzaindiak oraindik ez du erabaki zein izango den New Yorkekoak izendatzeko herritar izena. BERRIAn, newyorktar erabiltzen dugu, hori delakoan forma erregularra. Dena dela, askotan aski da New Yorkeko.

Hona hemen newyorktar hitzaren testigantza batzuk:

Newyorktar lagun batzuk itaundu nituen [...] (Iñaki Zabaleta, 110. Street-eko geltokia, 190. or.)

[...] eta newyorktarrak listu egin zidan bozgorailu batetik [...] (Aingeru Epaltza, Rock'n'roll, 292. or.)

Jakina, ez Eric Gonzalezek, ez beste newyortarrek ez dakite [...] (Gotzon Garate, Zakurra, zeure laguna, 2002. or.)
2013-10-03 12:54:05
>
Oraintxe konturatu gara, zure galderari esker, Lasarte-Oria sarrera behar bezala eguneratu gabe genuela. Izan ere, Lasarte-Oriako biztanleak lasartearrak dira, Euskaltzaindiak tradizioa aztertu eta gero azaldu duenez.

Hona hemen lasartear formaren bi testigantza, biak ere Euzko Gogoa aldizkarian argitaratuak eta Orotariko Euskal Hiztegiko adibideetan jasoak:

Lasartear tolesgabe edo inoxenteak. (Euzko Gogoa, 1957)
Gure Ama Birjiña Errukitsuari lasartearrak egiten genizkan Bederatziurren oneraspentsuak. (Euzko Gogoa, 1957)

Beraz, lasartetar, izatekotan, Lasarte deituradunak izango dira, Lasarte familiakoak, baina ez Lasarte-Oriakoak.

Mila esker, estilo liburua hobetzen laguntzeagatik!
© Berria.eus - Euskal Editorea SM    •   Martin Ugalde kultur parkea, Andoain 20140
Telefonoa: 943-30 40 30  •   Faxa: 943-59 01 72  •  Posta elektronikoa: estiloliburua@berria.eus
webgunearen mapa