Abenduaren 3arekin, alegia Euskararen Nazioarteko Egunarekin batera heldu den saio honetan, euskararen labirintoan barneratu gara, hizkuntzak eta generoak topo egiten duten bidegurutzean arreta jartzeko. Beatriz Fernandezen Ariadnaren haria liburua orriztatu dugu horretarako, eta Ana Jaka idazle eta EHGAMeko kidea izan dugu parez pare. Hizkuntza ez-sexistaren mitoa, inertziak astintzeko beharra eta euskara “zikintzeko” orduan nork duen zilegitasuna izan dugu hizpide harekin. Hori gutxi balitz, hitano ez-binariorako proposamena ere ezagutu dugu; ez noka, ez toka: xoka.

Euskal gatazkaren testuinguruan emakumeek pairatu duten tortura politikoa aztertu du Olatz Dañobeitiak Sorginak, putak, terroristak liburuan; «indarkeria matxistaren beste ertz bat». Haren tesitik abiatuta eta prozesu kolektibo baten ondoren osatu du liburua eta Iruñean aurkeztu aurreko orduetan izan da Berria FMn; mugimendu feministak Iratxe Sorzabali babesa adierazi eta tortura matxista salatzeko agerraldia egin duen arrats berean. Torturak genero dispositibo gisa duen funtzioa, komunitate bat torturagarri bihurtzeko erabiltzen diren mekanismoak, isiltasunekin tartekatzen diren testigantzak eta osatze prozesuak izan ditu hizpide, besteak beste.

Kazetaritza feministari buruz gogoetatzeko txoko bat sortuaz abiatu du denboraldi berri bat Berria FM podcastak. Hasiera berri bati ekitea gutxi balitz, Pikara agerkariko lagunek ere begien parera ekarri digutelako gaia: Lucia Martinez Odriozola Kazetaritza Feministaren IV. Kongresua antolatu dute urrian, eta, hura abiapuntu izanik, Amagoia Mujika Tolaretxipi Berriako zuzendaria eta Zuriñe Rodriguez kazetari feminista izan ditugu gurean. Zer esan nahi du lerro editorial feminista transbertsala izateak? Zer dakar kazetaritza eredu maskulinoak? Kazetari feministek jasaten duten biolentzia politikoarekin zer? Nire elkarrizketatuaren izenik ez dut emanen, eta? Zergatik ote?

Eraso matxistei aurrea hartu eta erantzuteko tresna gisa baliatzen ditugu protokoloak. Baina, zergatik dira benetan garrantzitsuak? Galdera horrekin abiatu dugu Berria FMren hirugarren denboraldiko azken saioa. Eta ez da edonolakoa izan: Hezkidetza eta Pedagogia Feministen III. Kongresuan grabatutako zuzeneko saio berezia izan da, jendaurrean partekatua. 'Protokolo gorpuztuak: komunitatean, hezkuntzan eta kirolean' izeneko solasaldian, lau ahots bildu ditugu mahaiaren bueltan: Marivi Fernandez Roldan, Donostiako Berritzeguneko zuzendaria; Laura García Rodriguez eta Lidia Latorre Bañares, Amarauna Basket Fem sareko kideak; eta Idoia Arraiza Zabalegi, Emagineko kidea. Elkarri entzunez, esperientziak eta erronkak josi ditugu, protokoloek erreparazioa, ardura kolektiboa eta babes eraginkorra bermatzeko zer behar duten elkarrekin hausnartzeko.

Bada esaldi bat herritar batzuk aski asaldatzen dituena: ‘Inoiz ez da berandu bollera izatea erabakitzeko’. «Erabaki egin daiteke?», galdetu izan du jendeak sarri. Erantzun bila, Eva Perez-Ponsengana jo du Berria FMk. Erabaki daiteke? Zer dira bollera gorputzak, sexualitatetik harago? Eta, ohartzerako, duda gehiago ere baziren: ‘bollera’ elea balekoa zaie Ipar Euskal Herriko kideei ere? Jenofa Berhokoirigoinek zer dio? Azkenerako, collage bihurtu zaigu saioa, eta sexilioari erreparatzeko ere hartu dugu tartea, Martxel Larraza eta Beñat Uribe-Etxebarria lagun.

Azkenaldian Euskal Herriko mugimendu feministan izandako eztabaida eta talkak mahai gainean jarri ditu Naia Torrealdai Mandalunizek, eta liburu batean jaso du haien gaineko azterketa: Amaieratik hasi. Euskal feminismoa, aldaketarako paradigma. Berria FMri bisita egin dio autoreak, eta, hortaz, harekin batera aletu ditugu korapilook. Tartean, «eztabaidaren apologia» ere kabiarazi dugu saioan, baita «itxaropenaren mantra» ere. Are, irmo egin du ohartarazpena: «Etsaiari ezin diogu garaipena eskuetara eman».

Hernanin barrena eginiko ibilaldi baten kronika da hau. Hitz eta soinu askokoa. Bertako Berdintasun Kontseiluaren ekimenez sortutako Ibilbide Morea abiapuntu harturik, hirigintza feministari buruzko bisita gidatua egin dugu dozena bat lagunek herrian, Projekta Urbes kooperatibako Miren Vives eta Patxi Galarraga arkitektoekin. Izan ere, zapaltzen ditugun zolei, zeharkatzen ditugun zebra bideei, arropa eskegitzeko erabiltzen ditugun sokei, askotariko plaza eta kaleei… horiei guztiei ere begira dakieke betaurreko moreekin. Horren erakusle da saio hau.

Noiztik aurrera da norbait zaharra? Eta zer dakarkio hari zahar izateak? Zergatik eragiten du halako aznahia ‘zahar’ hitzak berak? Eta, bide batez, badago ‘atso’ esaterik? Zahartzaroari buruzko hamaika galdera mahaigaineratu dira urteotan han-hemenka, eta haietako hainbati bilatu dizkie erantzunak Mari Luz Esteban antropologo eta idazle feministak, adinkeria eta matxismoa elkarri lotzen zaizkion zientoka egoera daudela sinetsita. Besteak beste, zahartzaroari eta militantzia feministari buruzko gakoak eman ditu Berria FMren saio berrian.

Hijabaren erabilera gai arantzatsua da. Oraindik ere, eztabaida ugari piztu ohi ditu emakume musulman batzuek janzten duten oihalak; jendea kontra azaltzen da, baita feminismo batzuen barrenetan ere. Hori hala, haren bueltako diskurtso askori batik bat «paternalismoa» dariela iritzi dio Ikram Ghacham-Emrani Hachmioune irakasle eta ikertzaileak, eta salatu du emakume musulmanei «galdetu ere egin gabe» hitz egiten dela gaiaz. Gainera, honako ikerketa hau egin du berriki, hezkuntza sistemari erreparatuz: ‘Emakume musulmanen identitatea eta formakuntza akademikoa EAEn’.

Azterlanetan ere azaleratu da joera: mutil gazteek bereziki egiten dute bat korronte antifeministekin. Eta sexuarekiko eta sexualitatearekiko daukaten harremanean ere islatzen da hori. Itxaso Torregrosa sexologo eta hezitzailearen hitzak jaso ditu Berria FMk. Emandako ikastaroetan, argi ikusi ditu feminismoaren kontrako erresistentziak; «TikToken-eta aditzen dituztenen oihartzunak». Baina helduek daukaten arduraz ere ohartarazi du: «Haiek ez daude entzuteko prest, baina gu ez gara asmatzen ari».