Neguaren atarian gaude New Yorken, heldu da hotza, jendea berokiekin dabil eta txanoa buruan. Gabonetako zuhaitzak saltzen hasi dira Quebec aldetik etorritako laborariak. Asteon, Rockefeller plazako zuhaitz erraldoiari jantzi diote 50.000 argiekin egindako soinekoa. Halaxe da, esker emate egunaren ostean negu usaina zabaltzen da hirian.

Ametsean, Black Friday eguna zen. Hiri handi bateko saltoki handi batean nengoen. Itzela. Munduaren tamainakoa ia. Jendea beherapenetan zebilen, hara eta hona. Arropak, gailuak, altzariak aldean. Denetarik.

Ustekabean aurkitu nuen, han nonbait zegoen kutxa sakon baten barruan. Kutxa arropa merkez betea zegoen eta haien artean bila ari nintzela, orduan idoro nuen. Objektu zuri bat zen. Liburu bat? Ez, antza zeukan baina, ez. Gero ohartu nintzen: Bakea zen.

Asteon egon naiz entzuten John McWhorter hizkuntzalaria podcast batean. McWhorter Columbia Unibertsitateko irakaslea da, karibetar jatorrikoa. Hizkuntzen egoera eta berezitasunei buruzko hainbat xehetasun ematen ditu. Esate baterako, gaur egun dauden zazpi mila hizkuntzetatik ehundaka batek iraungo duela bizirik datorren mendean. Zalantzarik gabe dio hizkuntzak oro miragarriak direla, beharrezkoak denak, baina guzti-guztiek dituztela akatsak. Akatsak, baiki, akatsak.

Garai batean Valentin Agirreren Jai Alai jatetxea izan zen euskaldunen bilgune ezaguna New Yorken. Manhattan eta Brooklyn zubien azpian, Cherry kalean hain zuzen, hantxe biltzen ziren Estatu Batuetan bizimodu berria egin nahi zuten migrariak, eta baita gerrako exiliatuak ere, tartean Agirre Lehendakaria. 

Andrej Kurkov idazle ukraniarra entzuteko aukera izan nuen pasa den ostegunean. Gerraz eta eztiaz aritu zen. Baserritar bat haserre omen zegoen eztia mikatza ateratzen zitzaiolako eta ez ohi bezain gozoa. Bonbardaketen ondorioz, erleak errautsez betetako loreetan ibiltzen dira polena miazkatzen. Eta hori gero nabaritzen da eztian. Horregatik, Kurkoven baserritar lagunak erabaki zuen erleak oporretan eramatea, ezti gozoago baten bila. Eta halaxe atera zen bere herritik, erlauntzak furgoneta atzealdera igo eta beste nonbaitera.

Bi aste egon naiz etxetik kanpo. Lehena Alemania aldean, bigarrena Madrilen. Alemanian liburu itzuliaren karietara, Madrilen euskal idazle, musikari eta bertsolarien kide; gure herriaren ikuspegi gaurkotua emanez, sormenaz ulermenari ateak zabalduz. Gozamena izan da horren talde bereziko parte izatea.

Kafea hartzera eraman naute argitaletxekoek Frankfurtera iritsi berri. Kexu ziren, literaturak ez du ia tokirik egunkarietan. Kritikarik ia ez. Orain Alemanian saltzen duena nobela erromantikoa omen da. Hiru astetan idatzitako liburuek milaka ale saltzen dituzte. Urtean hiru-lau nobela argitaratu ahal ditu egile bakar batek. “Nik nobela bakoitzarekin gutxienez hiru urte pasatzen ditut gero horien hamarrena saltzeko”, esan diet. Barre egin dugu. Alboko emakumea etorri zaigu. Esan digu ez egiteko barrerik, barre-algarekin ezin duela egunkaria irakurri. Harritu nau emakumea gure barreak molestatzeak, estonatu esatera ausartzeak. 

Berlinera noa gaur. Bertan aurkeztuko dugu Izurdeen aurreko bizitza nobelaren alemanezko itzulpena. Maddalen Subijana izango dut bidelagun taula gainean. Maddalen itzultzailea da eta euskara irakaslea Alemaniako hiriburuan. Gogotsu nago bere galderei erantzuteko.

Irailean iragarkiz betetzen da New York. Udazkenaren usainarekin bizitza ikaragarri bizkortzen da, jende andana dabil kaleetan, ekitaldi ugari daude, han eta hemen. Autobusetan eta metroan, geltokietan, kaleko wifi dorreetan, nonahi iragarkiak. Gehienak jantzienak dira, edo film edo serie berrienak, edo Broadwayko antzezlanenak.