New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Patrikako deabrua

2024ko otsailaren 26a

Robert Louis Stevenson idazlearen ipuinik ezagunenetako da “Botilako Deabrua”. Bertan kontatzen da nola Keawe izeneko hawaiiar batek San Francisco hirira bidaia bat egiten duela eta han gauza berezi baten jabe egiten da: barruan deabrua daraman botila bat erosten dio gizon artega bati. “Deabruak edozein desio betearaziko dizu, bizitza luzatzea izan ezik. Hori bai, hil baino lehen hobe duzu botila saltzea bestela infernura joango zara. Botilak balioa galdu egiten du saltzen den bakoitzean, prezio baxuago batean saldu behar da. Azkenak, hortaz, ezin izango du saldu eta infernura joango da”. Salduko al du botila Keawek?

Ez dakit botila, baina denok dugu eskura barruan deabrua daraman gailu bat: mugikorra. Ematen du gure desio guztiak betetzen dituela, hark bezala. Baina hau inork ez du saldu edo albo batera utzi nahi, gutxi batzuk izan ezik.

Sare-sozialetan dagoen deabruaz ohartu da New Yorkeko Eric Adams alkatea eta haien arteko bost konpainia handienei salaketa jartzea erabaki du. Sare-sozialen eraginez gaztetxoak bakarti, nagi eta goibel omen daude. Osasun mentalean eragin gaiztoa dute. Hazi egin da nabari suizidioen kopurua. Eric Adams alkateak argitu du duela urte batzuk ez zegoela daturik, eta ezin zela ezer egin, usteak baino ez zirela. Baina orain bai, data badago, orain badakite kalteei buruz, izen-abizenekin eta diru-kopuruekin, eta horregatik salaketa.

New Yorkeko hiriko alkateak erabaki hori hartzea jauzi handia da. Agian ez du ezer lortuko epaitegietan, baina hiritarrak ohartarazi ditu gailuen eta sare-sozialen arriskuaz.

Gailuak itzali eta burua beste zerbaiten jartzeko orena da.

Adibidez, Robert Louis Stevenson irakurriz.

 

 

Atal gehiago
New Yorkeko Munduak

Sorterrira berriz

2025eko ekainaren 9a

Ordenagailu eramangarria izorratu eta konpontzera eraman dut. Dendariak, indiar jatorriko gizon batek, gailua begiratu eta ze urtekoa den galdetu dit.
2017koa, erantzun diot nik, baina ondo ibili da orain arte.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Auzoko zapata denda

2025eko ekainaren 2a

Auzoko dendarik antzinakoenetakoa da “Tip-Top Shoes” zapata-denda. 1940an zabaldu zuten 72. kalean eta oraindik hortxe dirau. Antzinakoa izanagatik ez da zaharra, eta ez dabil bezero faltan. Bete-betea egoten da beti, auzoko jendeak han erosteko ohitura du, hiriaren erdialdetako saltoki handiak edo amazon bera ahaztu eta nahiago dute bertara bildu.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Chicharrillos

2025eko maiatzaren 26a

65 urte dira gurasoak ezkondu zirela, 1960ko maiatzaren 25ean. Nonbait gure amak abadeari esan zionean Uribeneko Joserekin ezkonduko zela honako hau bota zion elizgizonak, comerás chicharrillos todos los días. (Txitxarro txikiak jango dituzu egunero). Aholkatu zion amari hobe zuela Ondarroatik atera eta Gasteiz aldera joatea bizitzera, han etorkizun hobea izango zuela, soldaduren batekin ezkonduta edo.

 

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Hau ere gertatzen ari da

2025eko maiatzaren 19a

Auto barruan gaude aparkalekuan. Gidaria unibertsitate-irakaslea da. Kontatu dit aurretik su-hiltzailea eta erizaina izan zela. Gero kazetaria. Orain, idazketa eskolak ematen ditu. Ikasle bati buruz ari zait. Iran aldeko neska bat, doktoretza programa batean sartzea lortu du prestigio handiko unibertsitate batean. Ez du itzuli nahi Iran aldera. Emakumea da eta gutxiengo batekoa. Ez da erraza bizitza han horrelakoentzat.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Pulitzer Saria

2025eko maiatzaren 12a

Fikziozko liburu onenaren Pulitzer saria jaso berri du Percival Everett idazlearen James nobelak. Liburuan Mark Twainen Huckleberry Finn hura berriz kontatzen da baina nobelako pertsonaia den mutiko esklabuaren ikuspegitik. Aurretik, National Book Award sari entzutetsua ere jaso zuen liburuak.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Dena jakiten da

2025eko maiatzaren 5a

"Dena jakiten da", horrelaxe deitzen da Gabriel Garcia Marquez idazleari buruzko erakusketa. Kolonbiako Liburutegi Nazionalean –guk horrelakorik ez dugu oraindik– atondu dute, Bogotan. Austineko Unibertsitateko artxibategitik erakarritako esku-izkribu, gutun, argazki, kartel, jantzi eta idazmakinarekin osatu dute lehen aldiz.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Eskolara berriz

2025eko apirilaren 28a

Ezaguna da amesgaizto hori, non eskolara bueltatzen zaren berriz, azterketak gainditu gabe dituzula. Bada, halako zerbait bizi izan genuen pasa den asteburuan. Alabaren bigarren hezkuntzako eskola publikoak, Bard Queens deritzonak, ate irekien eguna ospatu zuen eta izena eman genuen, animatuta.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Beste egun bat

2025eko apirilaren 14a

Lainotuta esnatu da igandea, eraikinak ia ez ziren ikusten, euri txikiagatik.

Zorionez, bazkalosterako saretu egin da zerua, eta eguzki izpiak ere agertu dira tarteka. Riverside Parkera atera gara oinez egitera. Gereziondoen lore zuriak ikusgarri zeuden. Argazkiak ateratzen ari ziren hiritarrak, haien magalean.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Parkera joan naiz

2025eko apirilaren 7a

Parkera joan naiz, lorean dira arbola batzuk,

ez asko, lotsati oraindik.

Badirudi beldur direla haiek ere beren burua agertzeaz.

Goiz da eta ez dago inor parkeko bankuetan.

Eguzkiak epeltzen hasi duen arren.

Eseri egin naiz eta liburua zabaldu dut.

Lehen eguna etxetik kanpoko irakurketa egiteko.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Arbasoen su txikia

2025eko martxoaren 31

Araba Euskaraz 2025eko kanta egin dugu Mikel Urdangarin eta biok. Kanta landua, mezuak elkarri gurutzatzen ibili baikara luzaroan. Letrak hiru ideia nagusi ditu. Lehenengoa, Araban beti egin dela euskaraz. Eta hor daude aipatuak Landuccik XVI. mendean Gasteizen bildu zituen sei mila hitzak edo sasoi bereko Lazarragaren liburua. Bigarrena, garai zailak bizi arren euskarak beti egin izan duela aurrera. Egin du aurrera horrela nahi izan dugulako, beti egon delako norbait euskaraz hitz egiten, erabiltzen. Eta hiru, transmisioaren garrantzia. Euskararen su txikia pasatu egin da belaunaldiz belaunaldi, eta guri tokatzen zaigu orain gauza bera egitea.

00:00:0000:00:00
Podcastak
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Milagroko gerezi ustelak

Santos Cerdanen auzia du hizpide Berriketan saioaren atal honek. PSOEko antolakuntza idazkari ohia pertsona oso garrantzitsua izan da Nafarroako eta Espainiako gobernu sozialistak eraikitzerako tenorean. Orain, ustelkeria auzi batean leporaino sartuta dago. Cerdani buruz eta auzi honetaz dakigunari buruz aritu gara Joxerra Senar BERRIAko kazetariarekin eta Jon O. Urain BERRIAko editorearekin.

00:00:0000:00:00
BERRIKETAN Logo
Berriketan

BSH: denbora amaitzear

BSH lantegiaren itxiera du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Abenduan iragarri zuen enpresak Ezkirotzen (Nafarroa) duen fabrika itxiko zuela, eta tarte honetan erakundeen arteko negoziazioak eta langileen borrokak izan dira. Astelehenean itxiko dutela baieztatu du BSHk, baina uztailera arte egon liteke lantegia ez ixteko aukerarik. Lan gatazka horren xehetasunak eta egoera zertan den azaldu digu Joxerra Senar BERRIAko Ekonomia saileko kazetariak.

00:00:0000:00:00
Pentsaketan podcasta
Pentsaketan

8. Aisialdia

Atal honetan, aisialdiaz hitz egin dute Pepe Aizpuru Euskal Irratietako erredaktore buruak, Pauline Guelle politologoak eta Txomin Poveda soziologoak 'Pentsaketan' bideopodcast emankizunean.

00:00:0000:00:00
Berria FM
Berria FM

Heteroarautik kanpo xerka

Bada esaldi bat herritar batzuk aski asaldatzen dituena: ‘Inoiz ez da berandu bollera izatea erabakitzeko’. «Erabaki egin daiteke?», galdetu izan du jendeak sarri. Erantzun bila, Eva Perez-Ponsengana jo du Berria FMk. Erabaki daiteke? Zer dira bollera gorputzak, sexualitatetik harago? Eta, ohartzerako, duda gehiago ere baziren: ‘bollera’ elea balekoa zaie Ipar Euskal Herriko kideei ere? Jenofa Berhokoirigoinek zer dio? Azkenerako, collage bihurtu zaigu saioa, eta sexilioari erreparatzeko ere hartu dugu tartea, Martxel Larraza eta Beñat Uribe-Etxebarria lagun.

00:00:0000:00:00
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Tiketik ez, eskerrik asko

Txosnen egoera eta Ticket Bai sistemaren auzia ditu hizpide Berriketan saioaren atal honek. Herri festen antolaketa arriskuan dela salatu dute zenbait jai batzordek, eta txosnei balioa emateko ekinbidea abian paratu. Hiru lagunek eman dizkigute gaiari buruzko xehetasunak: Olatz Silva BERRIAko kazetariak, Iñaki Diaz Zuñiga Oreka IT enpresako finantza talde buruak eta Xabier Lasa Gasteizko txosna batzordeko kideak.

00:00:0000:00:00
Kinka
Kinka

Kinkaren Bonus Tracka: Maika Etxekopar

Hirugarren denboraldi honetan, Bonus Tracka izango du Kinka saioak. Hamabostean behin argitaratutako ale nagusiaren osagarri izango da; izan ere, galdera berdin bati erantzungo diote elkarrizketatu guztiek, eta euren lan, jardun edo ikerketa arlotik etorkizuna nola amesten duten azalduko dute. Hemengo honetan, Maika Etxekopar.

00:00:0000:00:00
Kazetaritza propio eta independentearen alde, 2025 amaierarako 3.000 irakurleren babes ekonomikoa behar du BERRIAk.