New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Euskara eta poesia

2024ko martxoaren 11

Atzo iritsi nintzen Euskal Herrira, bi asterako. Loraldiak antolatuta, Munduaribegiratzeko ikus-entzunezkoan parte hartuko dut asteazkenean Bilboko Arriaga antzokian. Ospakizun gaua izango da, hogei urte bete baitira Mikel Urdangarin, Rafa Rueda, Bingen Mendizabal, Mikel Valverde eta bostok Zaharregia, txikiegiaagian hartako lehen emanaldia New Yorken eman genuenetik. Poesia, musika eta artea zuzenean. Eta euskara aldarri. Bilbon, CD-liburu hartako piezak, ostean etorri zen Jainkotxikietajostalarihura-koak eta aurten beren beregi sortutakoak eramango ditugu taula gainera. Aspaldiko lagunak, amets berrituekin.

Arriagako emanaldia eta biharamunean hasiko da Korrika, ostegunez. Eta hor ere parte hartuko dut, jakina. Nire herrian, Ondarroan, batuko natzaio. Beste bat gehiago izango naiz, euskararen aldeko karrera alaian. Beste bat, izan ere, bakarrik ez dago hizkuntzarik hitz egiterik, lagundua behar duzu izan, parte izan. New Yorken gero eta jende gehiagok galdetzen dit nola egin dugun euskararekin, benetan txalotzekoa izan dela berpiztea. Nik esaten diet egin dugula nahi izan dugulako, borondatea jarri dutelako herritarrek, hangoek eta hemengoek, nahia eta gogoa, euskaraz bizitzeko. Hiztun-komunitaterik gabe ez dago hizkuntzarik, euskaldunik gabe ez dago euskararik.

Datorren astean Bidebarrieta liburutegian egongo naiz Bilboko poesia jaialdiaren hogeita bostgarren urteurrena ospatzen. Poesiak eman didanaz arituko naiz, poemak irakurriz gozatu dudanaz, eta idatziz ikasi dudanaz.

Euskara eta poesia, horra Euskal herriratzeko aitzakiak.

Ez dira txarrak.

Atal gehiago
New Yorkeko Munduak

Diasporaren alde

Halako batean, sartu naiz, asperdura astintzeko edo, abizenen berri ematen duen web orri batean. Jakin nahi izan dut zenbat Uribe dauden munduan zehar eta harridura sortu dit emaitzak. Euskal Herrian, 4000 bat omen daude. Gehiena baina Mexikon daude, 90.000. Hego Amerikan zehar, beste andana, Kolonbian, Perun, Argentinan, Txilen.

New Yorkeko Munduak

Existentzia gardenak

“Existentzia” deitzen zen 1987 urtean TU-K taldeak atera zuen maketak. Musika indiea, gotikoa batzuetan, oinarri elektronikoekin. Txomin anaia zen kideetako bat. Kantetarako letrak behar zituela eta konturatu zen haren anaia gazteak, nik, poemak idazten zituela eta poema horiek “lapurtuta” konposatu zituen lehen abestiak. Orduan batxilergoko lehen mailan negoen, hamasei urterekin.

New Yorkeko Munduak

Elkarrizketa

Ematen du egun batetik bestera ez dela ezer aldatzen, gauzak bere horretan jarraitzen dutela dirudi, eta horrela iraungo dutela, luzaroan. Baina begirada altxatu eta atzera begira, orduan egunen joana bizkorra da oso, eta orduan bai ikusten direla aldaketak, nola egin duen mudantza munduak, eta gure bizitzak.

New Yorkeko Munduak

Gili-Gili

Gili-giliko arropa lortzeko kanpora joaten ziren jabeak, herrialde desberdinetatik ekartzen zituzten jantzi moderno eta kalitatekoak. Laurogei eta laurogeita hamar hamarkadetako gazteek hantxe aurkitu zituzten lehen bakeroak, kamiseta apurtuak eta txupa larruzkoak. Ibonek, haurtzaroko lagun batek, kontatzen zion Manolitari aurtengo udan bertan larruzko jaka berri zibotekoa erosi eta motorrean istripua izan zuela egun hartan bertan. Hil ala bizi egon zen mutila, baina jakak urraturik ere ez zuen izan, oso osorik iritsi zen etxera, hauts pixka bat besterik ez.

New Yorkeko Munduak

Denboraldiko azkena

Denboraldiko azkena Abiada gorrian igaro da ikasturtea eta iritsi gara denboraldiko azken podcastera. New Yorkeko munduak utzi eta Euskal Herriko munduetara etorria naiz, uda hemen pasatzera. Saturraran operaren estreinaldiaren aitzakiaz zeharkatu dut Atlantiko ozeano tzarra. 

New Yorkeko Munduak

Ezezkoa baiezko bihurtu

Arteak eta gizarteak aurrera egiten du ezezkoa baiezko bihurtuta. Ezinezkoa uste dena egia bilakatuta. Debekuari aurre eginez. Eskubideak lortzen dira ezezkoa baiezko bihurtuta.

Saturraran opera baiezko horren aldarria da. Ezin maitatu ziren bi emakumek elkar maitatzen dute. Zergatik ez? Zergatik mugatu behar dugu maitasuna? Zoriontsu egiten gaituen gauza handi hori?

Ane euskalduna, Luna andaluziarra. Bi tradizio, bertokoena eta migratzaileena, amets berarekin. Heroinaren mundu ilunak harrapatuko ditu. Ondo gogoan dut sasoi hori, nerabea nintzen arren. Herrian, etxean bizi izan genuen. Baita haren atzea ere, hiesaren epidemia.

New Yorkeko Munduak

Delaunayren eguzkia

Arteak poza ematen dit. Asebetetzen nauen ekintza da artelanak ikustea, mendira joatea edo lagunekin biltzea bezain ekintza beharrezkoa. Denbora asko igarotzen badut arterik ikusi gabe, tristatu egiten naiz eta urduritu, bitxia da, baina arteak laguntzen dit bizitzan oreka bilatzen, eta adiskidetzen nau, gure espezie ankerrarekin.

New Yorkeko Munduak

Irakurleen sarea

Bilbo Zaharra Euskaltegiak antolatuta Bilbao-New York-Bilbao liburuaren irakurketa jarraia izango da Arriaga antzokian ostegunean. Aurretik, asteartez eta asteazkenez, bestelako hitzorduak antolatu dira. Asteartean, Euskaltzaindiako egoitzan, Mari Jose Olaziregi eta Miren Ibarluzea EHUko irakasleak arituko dira liburuaren hezur-haragi literarioez eta nazioarteko ibilbideaz. Asteazkenez, ni neuk emango dut hitzaldia, “Nondik datoz istorioak?” izenburuarekin, toki berean.

Podcastak
Berria FM
Berria FM

Oholtza hartzeaz

Ezinbestean, musika eszena transfeministari buruzko saio batekin ekin dio Berria FMk denboraldi berriari. Alex Sarduik esan zuelarik Euskal Herriko musikagintzan «genero diskriminiaziorik» ez dagoela, master amaierako lana aurkeztear zen Udane Barinagarrementeria Laka: 'Euskal Herriko musika-eszena (trans)feministen gorputz etnografia bat: Elkarrekikotasunak, afektuak eta berresanahitzeak'. Eta deitu diogu, eta harekin mintzatu gara punkaz, oholtza hartzeaz, izerdiaz, biolentziaz, «xamurtasun erradikalaz».

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Atef Abu Saif: tragediaren izen-abizenak

Atef Abu Saif idazle palestinarrak Euskal Herrira egindako bisita du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Amagoia Mujika BERRIAko zuzendariak azaldu ditu egunkariaren eta idazlearen arteko harremanaren nondik norakoak, eta bisitari buruzko xehetasunak eta bitxikeriak ere kontatu ditu.

New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Diasporaren alde

Halako batean, sartu naiz, asperdura astintzeko edo, abizenen berri ematen duen web orri batean. Jakin nahi izan dut zenbat Uribe dauden munduan zehar eta harridura sortu dit emaitzak. Euskal Herrian, 4000 bat omen daude. Gehiena baina Mexikon daude, 90.000. Hego Amerikan zehar, beste andana, Kolonbian, Perun, Argentinan, Txilen.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Urte beteko sarraskia

Gazako zerrendako setioa du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Israelek urte bete darama Gazako zerrendari eraso egiten, eta orain arte gertatutakoaren errepasoa egin dugu. Gatazkaren egoeraz eta nazioarteko eragileen jarrerez aritu gara Maddi Iztueta Olano BERRIAko Mundua saileko kazetariarekin.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Arralde arnasgune zenekoa

Goenkale folletoia du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Duela 30 urte eman zen lehenbizikoz, eta 22 denboraldi izan zituen. Goenkalek euskarari egindako ekarpena eta euskal herritarrengan izan zuen eragina azaldu digu Urtzi Urkizu BERRIAko komunikazio ataleko kazetariak.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Gaur ere ez dago medikurik

Osasun etxeetako mediku falta du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Herri askotan herritarrek mobilizazioak antolatu dituzte arazoa salatzeko. Olatz Silva Rodrigo eta Iñaki Rubio Mendoza BERRIAko kazetariek azaldu digute egoera zein den.

Orain, aldi berria dator. Zure aldia. 2025erako 3.000 babesle berri behar ditugu iragana eta geroa orainaldian kontatzeko.