Kaleko erabilera apaldu egin da ezagutza %80tik gorakoa den eremuetan

Euskara airosocloseOngi, erraz.
en dabilen eremuetan beherakada txiki bat izan da kaleko erabileran, baina horrek ez du aldatu argazki orokorra: azkenekoz neurtutako bera da herririk euskaldunenetan —ezagutza %60tik gorakoa dutenetan— kalean euskara darabiltenen proportzioa: %61,5. Gaztelaniazko elkarrizketetan apenas izan den aldaketarik: %0,1 igo da. 

2017an ere egin zuten ikerketa, baina orduan herri gutxiago behatu zituzten. Aldi hartan eta oraingoan ere berriro behatu diren udalerriak 74 izan dira, eta horietako datuen alderaketatik ondorioztatzen da orduko bera dela kaleko erabilera.

Garikoitz Goikoetxea: «Kaleko erabilerarena kate baten azken katebegia da»

Uemako teknikariaren esanetan (Elduain, Gipuzkoa, 1989), herri euskaldunenen «trinkotasuna» arriskuan dago.

Erabilera ezagutzari lotuta erakusten du ikerketak, baina, era berean, erakusten du euskarak, erabilia izateko, ezagutza baino gehiago behar duela.

Soziolinguistikan frogatuta dago euskaldunen dentsitateak, trinkotasunak, erabilera errazten duela. Faktore pertsonalak ere badaude, noski, eta arnasguneetan abantaila bat badaukagu alde horretatik: hiztunen gehiengoak lehenengo hizkuntza euskara du, ohituta dago hizkuntza horretara, etxean hitz egiten du... Beraz, faktore pertsonala badago, eta inguruaren faktorea ere bai. Aldiz, zenbat eta euskaldun gutxiago, faktore horiek ez dira hain komunitarioak, eta euskaldunen ezaugarriak ere pixkanaka aldatu egiten dira, udalerri euskaldunetatik irten ahala. Datuetan, alde horretatik, badago atalasecloseNeurri, muga.
bat: ezagutza %80-90 duten herrien eta %80tik beherakoa dutenen arteko tartea handia da.

Herri euskaldunenetan behera egin du erabilerak, hala ere. Espero zena berresten du?

Esango nuke ez dela sorpresa izan. Badira urteak Uemak gai hau mahai gainean jarri zuela. Badakigu etxeko erabilera behera doala arnasguneetan, badakigu euskararen ezagutza behera doala arnasguneetan, badakigu euskara lehen hizkuntza dutenen portzentajea jaisten ari dela arnasguneetan... Hurrengo katebegia da erabilera jaistea.

Herri handietan igo egin da erabilera, eta txikienetan, jaitsi. Goizegi da esateko biztanleak hiriguneetatik herri txikietara mugitzeari zor zaiola?

Datuak tentu handiz aztertu behar genituzke. Ikusi behar genuke zer ezaugarrik duen benetan eragina erabileran: biztanle kopuruak ala eremu soziolinguistikoak; azken batean, herri txiki eta handiak alderatzean, arnasguneak gainerako herri euskaldunekin konparatzen ere ari garelako. Bestalde, kalea oso hauskorra da; ez da kontrolpean izan dezakegun zerbait, eta osasun egoera honetan are gehiago nabaritzen da. Aldakortasun hori, gainera, handiagoa da herri txikietan. Beraz, herrietako analisia egiterakoan, faktore sozialak, herrietako bizitzan izandako aldaketak, kontuan izan behar dira. Oso garrantzitsua da nabarmentzea hemen neurtzen dena ez dela Uemako herrietako herritarrek zenbat euskara hitz egiten duten, baizik eta Uemako herrietan zenbat euskara entzuten den, hitz egiten dutenak herri horretakoak izan ala ez.

«Herrietako analisia egiterakoan, faktore sozialak, herrietako bizitzan izandako aldaketak, kontuan izan behar dira».

Garikoitz Goikoetxea (Uema)

Adinean gora egin ahala apaldu egiten da erabilera. Balioko du haur eta gazteen inguruko zenbait aurreiritzi eraisteko?

Umeak dira euskaraz gehien egiten dutenak, eta, horretaz aparte, beste belaunaldiak euskaraz jartzen dituztenak. Gaur egungo ume eta gazte askoren hizkuntza biografia ez dela orain dela 20-30 urteko ume eta gazte euskaldunen bera. Egun, udalerri euskaldunetan apenas dagoen 25 urtetik behera euskaraz ez dakien gazterik, oraintsu iritsitakoak izan ezik. Kontua da erabiltzeko alde komunitarioa nahiz pertsonala behar dutela. Udalerri euskaldunetan badira haur eta gazteak lehen hizkuntza euskara ez dutenak, etxeko hizkuntza euskara ez dutenak, ikus-entzunezkoen kontsumoan euskararik entzuten ez dutenak... Nolabait, euskara eskolarekin bakarrik lotzen dutenak. Hori udalerri euskaldunetatik kanpo oso nabarmena da, baina udalerri euskaldunetan ere ari da gertatzen, bai belaunaldi gazte horien hizkuntza soslaia beste bat delako, eta bai erdararen erauntsiacloseUholde.
etengabea delako.

«Egun, udalerri euskaldunetan apenas dagoen 25 urtetik behera euskaraz ez dakien gazterik, oraintsu iritsitakoak izan ezik».

Garikoitz Goikoetxea (Uema)

Aisialdian eta sozializaziorako eremuetan euskarak presentzia galdu izanarekin lotuta egon daiteke hori?

Uste dut faktore garrantzitsu bat badela muga fisikoak desagertu izana. Egun, Euskal Herriko eremu askotara erraz irits gaitezke, nahiz eta arnasguneak izan eta hirigune nagusietatik oso gertu ez egon. Horrek ekarri du jendeak bizilekua aldatzea, eta ekarri du, halaber, Internetekin, teknologia berriekin, muga fisikoak desagertzea. Badakigu euskara erabiltzeari begira euskaldunen dentsitatea, trinkotasuna, oso garrantzitsua dela. Muga fisiko horiek geroz eta lausoago diren honetan, uste dut euskaldunen trinkotasunaren gaiari heldu behar zaiola. Erabilera elikatuko duten eta erabilera horretarako baldintzak sortuko dituzten faktoreetan ere eragin behar dugu, ez gaudelako egoera ideal batean.

«Muga fisikoak geroz eta lausoago diren honetan, uste dut euskaldunen trinkotasunaren gaiari heldu behar zaiola».

Garikoitz Goikoetxea (Uema)

Emakumeek gizonezkoek baino gehiago egiten dute euskaraz, eta, gainera, adin guztietan. Zer iradokitzen du horrek?

Ikusi beharko genuke nesken edo emakumeen hizkuntza gaitasuna eta erraztasuna handiagoa den ala ez, genero bakoitzaren genero rolen hizkuntzarekiko atxikimendua nolakoa den eta genero bakoitzari esleitzen zaizkion funtzioetan zein den hizkuntzen lekua. Uste dut kaleko erabilerarena kate baten azkeneko begia dela, eta ikerketa egin behar dugula, azkeneko horretatik abiatu bai, baina ikusiz kate osoa non dagoen eta zer begik josten duten.