AZKENAK
Durangoko Azokak 930 nobedaderekin berreskuratuko du ohiko itxura
Abenduaren 7tik 11ra, 248 erakusmahai izango dira Landako Gunean, eta 250 kultur ekitaldi baino gehiago antolatu dituzte. Ikasleen Egunarekin ekingo dio azokak, eta antolatzaileek dei berezia egin diete gazteei azokara joateko.
Albisteak
Planeta bati eta haren izarrari 'Su' eta 'Gar' izenak jartzea proposatu du astronomo talde batek
NBEren Hizkuntza Indigenen Hamarkadaren harira eskatu du Astronomoen Nazioarteko Batasunak izenak proposatzeko 20 planetarentzat.
Beroarekin zerikusia duten euskarazko izenak proposatu dituzte behin-behinean Gliese 468 izena duen izarrarentzat eta Gliese 486b haren planetarentzat.
Euskarari eguneroko prentsa eman ziotenekoa
Abenduaren 6an kaleratu zuten Euskaldunon Egunkaria-ren lehen zenbakia, 1990ean. Orduko langile batzuek zailtasunak, ezinak eta nahigabeak kontatu dizkiote BERRIAri, baina baita zeukaten ilusioa ere. Haien esfortzuarekin egin zuen aurrera proiektuak: «Jendea bere bizitzan zuen guztia ematera zihoan».
Bideoak
Martxelo Otamendi: «Euskal kulturaren begi ninietako bat izan zen 'Euskaldunon Egunkaria'»
Pello Zubiria eta Iñaki Uriaren ostean, Martxelo Otamendi (Tolosa, Gipuzkoa, 1957) izendatu zuten Euskaldunon Egunkaria-ko zuzendari, 1993ko ekainean. Itxiera arte izan zen zuzendaria, eta BERRIAko zuzendaria da hura sortu zenetik.
Elkarrizketak
Samara Velte eta Josu Martinez: «Bidaia bat egin dugu estoldetan barrena»
Samara Veltek (Zarautz, Gipuzkoa, 1991) eta Josu Martinezek (Bilbo, 1986) Paperezko hegoak dokumentala egin dute, Euskaldunon Egunkaria-ren itxieraren inguruko lana.
NABARMENDUAK
Bardeako kakalardoa
Bardean kakalardoen errolda egiten duen taldeak orain arte ezagutzen ez zen espezie bat aurkitu du: Troglops bardena. 2,5 milimetroko tamaina du, eta arren buruko sakonunea du bereizgarri. Munduan ezagutzen diren animalia espezieen artean %30 kakalardoak dira.
Qatar, giza eskubideen urraketen erakusleiho
LGTBI kolektiboaren aurkako errepresioa, emakumeen askatasunaren aurkako legeak eta beste hamaika abusu ezartzen dituzten emirerrietako bat da Munduko Koparen anfitrioi. FIFAren erabakiak haserrea piztu du nazioartean.
Hizkuntza baskonikozko idazkunik zaharrena aurkitu dute Nafarroan, K.a. I. mendekoa: 'sorioneku'
Aranzadi zientzia elkarteko ikerlariek topatu dute ‘Irulegiko eskua', Arangurenen: eskuin esku baten forma du, brontzezkoa da, eta lau lerroko inskripzio bat dauka. Lehen hitzak zuzenean lotzen du gaurko euskararekin: ‘sorioneku’.
ERABILIENAK
Gazteen esamoldeak
Abenduaren 3a Euskararen Nazioarteko Eguna da. BERRIAk gazteen esamoldeak jaso ditu bideo batean. Hainbat eta hainbat esamolde baitaude, besteak beste, lagunari isilik egon dadila eskatzeko, diru gutxi daukagula esateko edota sexuaz aritzeko.
Basoak, larre eta landa lurrak baino gehiago
Orain dela 110 urteko Euskal Herrian, belardiek azaleraren %42,2 hartzen zuten, eta basoek, %35,8. 2010ean, azalera guztiaren ia erdia ziren basoak (%44,3), eta larre gutxiago zeuden (%32,9). Beherakada dezentez nabariagoa izan da isurialde mediterraneoan. Nolanahi ere, isurialde atlantikoan ere toki gutxiago hartzen dute larreek gaur egun.
Infografiak
Hil edo biziko bidaia baten kronika
Elkarrekin idatzi dute Miñan liburua: Ibrahima Baldek ahoz, eta Amets Arzallusek eskuz. Irunen ezagutu zuten elkar, anaiaren bila hasitako «abenturak» haraino eraman baitzuen Balde. Bata bertzeari galdezka aritu dira: elkarren arteko harremanaz, migrazio prozesuez, paperez, Europaz, itxi gabeko zauriez, familiaz, literaturaz... Bizitzaz, finean.
Euskal Herriko biztanleria nabarmen handitu da
Gaindegiaren 2020ko ikerketa baten arabera, azken urtean hamarkadako biztanleria hazkunderik handiena izan du Euskal Herriak: 2019ko urtarrilaren 1ean, 3.170.891 biztanle zituen; hau da, urtebete lehenago baino 18.673 gehiago.
Sopela eta New York lotuko dituen urpeko kable bat jartzen hasi da Google
Soil-soilik Googlek erabiliko du zuntz optikozko azpiegitura hori, eta segundoko 340 terabyte datu garraiatuko ditu. Ozeano Atlantikoa gurutzatzen duten tankera horretako kableen artean, datu gehien garraiatzeko gaitasuna dutenetan bigarrena izango da.
INFOGRAFIAK
IKUSI GUZTIAK
Euskararen Legea aldatzeko eskatu dio Euskaltzaindiak Nafarroako Gobernuari
Euskaltzaindiak uste du beharrezkoa dela herrialde osoan euskara ofiziala izatea «nafar guzien hizkuntza eskubideak babesteko».
1986ko Euskararen Legeak ezarritako zonifikazioak hiru eremutan bereizten du Nafarroa: eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez-euskalduna. Euskara eremu euskaldunean bakarrik da ofiziala.
Euskararen erabilera atzeraka ari da, nabarmen, udalerri euskaldunetan
Eremu euskaldunenetan izan dira galerarik handienak, bai erabileran eta bai lehen hizkuntza euskara dutenen zenbatekoan, Uemak aztertu duenez. Ezagutzan berriz, eten egin da azken urteotako beherakada.
Commonwealthen etorkizuna zalantzan
Erresuma Batuko Elizabeth II.aren heriotzak Commonwealth aldatu du. Charles III.a hamabost herrialdetako erregea da, eta horietako lauk errepublika bihurtzeko prozesua abiatu dute. Jamaikak, Antigua eta Barbudak, Saint Vincent eta Grenadinek, eta Belizek «independentzia osoa» lortu nahi dute.
BIDEOAK
IKUSI GUZTIAK
Euskarari eguneroko prentsa eman ziotenekoa
Abenduaren 6an kaleratu zuten Euskaldunon Egunkaria-ren lehen zenbakia, 1990ean. Orduko langile batzuek zailtasunak, ezinak eta nahigabeak kontatu dizkiote BERRIAri, baina baita zeukaten ilusioa ere. Haien esfortzuarekin egin zuen aurrera proiektuak: «Jendea bere bizitzan zuen guztia ematera zihoan».
Indarrez itxia
2003ko otsailaren 20ean itxi zuten indarrez Euskaldunon Egunkaria. Berripaper hura itxi, eta hamar lagun atxilotu zituzten, eta horietako asko torturatu egin zituzten poliziek. Gero, absolbitu egin zituzten guztiak.
Euskaraz ligatzeko hiztegia
«Eulia kaketan bezala ibiltzen ditu inguruan», «Izan ontsa eta etorri honantza», «Ni gosex, eta hi?»,... sexu harremanei buruz jarduteko edota ligatzeko erabil daitezkeen beste hainbat esamolde bildu ditu BERRIAk bideo batean.
