AZKENAK

Lurraren nukleoa moteltzen ari da
Moteltze horrek eragina du egunaren iraupenean, aldea nabari ezina bada ere. Pekingo Unibertsitateko bi sismologo heldu dira ondorio horretara. Haien arabera, Lurraren nukleo solidoaren errotazioa moteldu eta azkartu egiten da, hamarkada batzuk irauten duen ziklo batean.
-cabecera.jpg)
Virginia Woolf

Arantzazuko Gomiztegi Artzain Eskolak 25 urte bete ditu
310 ikasle igaro dira bertatik, eta erdiak baino gehiagok jarraitzen du artzaintzan. Ofizioa eguneratu, profesionalizatu eta duindu dute, eta sare bat josi, elkar ulertzen eta zaintzen duena.

Izokina egoera «kritikoan» da Bidasoan
90 izokin baino ez dituzte zenbatu Berako presako zentroan, 2022an. Zehazki, hamasei emek baino ez dute lortu ibaian gora egitea, erruteko. Lehortea eta uraren tenperaturaren igoera aipatu dituzte oraingo egoera azaltzeko. Hala ere, aztertzen ari dira arrantza debekatzea.

Kastroak: kultura bat, bertsio asko
Kastroen kultura bazter orotara zabaldu zen, leku bakoitzera egokituz; Atlantikoko isurialde guztian ere bai, nahiz eta garai batean uste izan hegoaldeko kontua zela. Nola sortu ziren Erromaren garaiaren aurreko talde eta herri horiek guztiak? Historiaurrean atzera joan behar da hori pixka bat ulertzeko.
NABARMENDUAK

Hasi dira maskaradak
Mauleko gazteek emanen dituzte aurtengo maskaradak. Apirilaren 22ra arte ariko dira, asteburuero, Zuberoako hainbat herritan. Taldean belaunaldi desberdinak dira, eta 2007ko maskaradan baino euskaldun gehiago.

Algoritmoen 'kazetaritza'
2023an adimen artifiziala komunikabideetan txertatuko dela esan diote adituek Harvard Unibertsitatearen Nieman Lab kazetaritza laborategiari. Zenbaitek ChatGPT erabiliz eman dute erantzuna, eta agerian utzi dute GPT-3 adimen artifizialeko tresnaren balioa.

2022ko mugarriak zientzian
Joan den urtean unibertsoaren ikuspegirik sakonena lortu zuen gizakiak: Martera bidean lehenbiziko pausoak eman zituen, AEBek iragarri zuten energia errentagarria egitea lortu zuela, aurrerapenak egin ziren organo txertaketan eta txertoen teknologia berrietan, eta giza historia hobeki ezagutzeko aurkikuntza handiak ere izan ziren.
ERABILIENAK

Gazteen esamoldeak
Abenduaren 3a Euskararen Nazioarteko Eguna da. BERRIAk gazteen esamoldeak jaso ditu bideo batean. Hainbat eta hainbat esamolde baitaude, besteak beste, lagunari isilik egon dadila eskatzeko, diru gutxi daukagula esateko edota sexuaz aritzeko.

Basoak, larre eta landa lurrak baino gehiago
Orain dela 110 urteko Euskal Herrian, belardiek azaleraren %42,2 hartzen zuten, eta basoek, %35,8. 2010ean, azalera guztiaren ia erdia ziren basoak (%44,3), eta larre gutxiago zeuden (%32,9). Beherakada dezentez nabariagoa izan da isurialde mediterraneoan. Nolanahi ere, isurialde atlantikoan ere toki gutxiago hartzen dute larreek gaur egun.

Euskal Herriko biztanleria nabarmen handitu da
Gaindegiaren 2020ko ikerketa baten arabera, azken urtean hamarkadako biztanleria hazkunderik handiena izan du Euskal Herriak: 2019ko urtarrilaren 1ean, 3.170.891 biztanle zituen; hau da, urtebete lehenago baino 18.673 gehiago.

Hil edo biziko bidaia baten kronika
Elkarrekin idatzi dute Miñan liburua: Ibrahima Baldek ahoz, eta Amets Arzallusek eskuz. Irunen ezagutu zuten elkar, anaiaren bila hasitako «abenturak» haraino eraman baitzuen Balde. Bata bertzeari galdezka aritu dira: elkarren arteko harremanaz, migrazio prozesuez, paperez, Europaz, itxi gabeko zauriez, familiaz, literaturaz... Bizitzaz, finean.

Sopela eta New York lotuko dituen urpeko kable bat jartzen hasi da Google
Soil-soilik Googlek erabiliko du zuntz optikozko azpiegitura hori, eta segundoko 340 terabyte datu garraiatuko ditu. Ozeano Atlantikoa gurutzatzen duten tankera horretako kableen artean, datu gehien garraiatzeko gaitasuna dutenetan bigarrena izango da.
INFOGRAFIAK
IKUSI GUZTIAK
Burdin Aroa: aro bat itzalean
Kastroen kulturak zazpi mende iraun zuen, Burdin Aro osoa, eta garai haren produktu bat izan zen Irulegiko Eskua. Baina nortzuk ziren brontzezko esku hori etxeko atari batean zintzilikatu zuten baskoi horiek? Nola bizi ziren, zer erlazio zituzten inguruko herriekin eta nola moldatu ziren erromatarrekin?

DSBE errentaren gutxienekoa 800 euroraino igo du Eusko Legebiltzarrak
23 urtetik 18 urtera murriztuko dute diru sarrerak bermatzeko errenta jasotzeko gutxieneko adina. Onuradun guztien sarrerak hobetuko ditu: %8,5 handituko dira urtarrilean, eta beste koska bat apirilean.

Lehen aldiz fusio errentagarria egitea lortu dutela baieztatu dute AEBek
Kaliforniako laborategi bateko esperimentuak ezarri duen mugarria aurkeztu dute Washingtonen. Lorpenak «energia garbiaren etorkizuna» aldatuko duela adierazi dute. Orain arte inork ez du lortu fusioa eragiteko gastaturiko energia baino gehiago ateratzea erreakziotik.
BIDEOAK
IKUSI GUZTIAK
Kai Nakaik milioi batetik gora ikustaldi lortu ditu Shakiraren kantuaren euskarazko bertsio bat eginda
Abeslari gasteiztarrak ez du kantaren bertsio osoa egin, baizik eta Tiktok sare sozialerako lagin bat. «Nire helburua ez da abesti osoak egitea, baizik eta erakustea zelan entzuten den holako abesti famatu bat euskaraz», azaldu du.

Alex Txikon: «Une batzuetan sentitu nuen ez nuela gehiago borrokatu nahi»
Urtarrilaren 6an iritsi zen Alex Txikon (Lemoa, Bizkaia, 1981) Manasluko gailurrera (Nepal, Himalaia, 8.163 metro). Haren bigarren zortzimilakoa izan da neguko espedizio batean. 2016an, Nanga Parbat igo zuen (Pakistan, Karakorum, 8.125 metro).

Aitziber Garmendiak eta Jon Plazaolak baino gehiago al dakizu sagardoaz?
Sagardo sasoia abiatzeko ekitaldia egin zuten urtarrilaren 11n Astigarragan (Gipuzkoa), eta Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola aktoreak izan ziren zeremoniaren gidariak, Alorrenea sagardotegian. Aukeraz baliatuta, BERRIAko Enekoitz Telleria kazetariak galdeketa egin zien antzezleei, sagardogintzaren inguruko hiztegia zenbateraino ezagutzen duten ikusteko.