AZKENAK

Inoiz baino kontsulta gehiago izan du adingabeei arreta emateko telefonoak

1.518 preso exekutatu zituzten iaz, azken hamarkadako gehien
Laugarren urtez jarraian gora egin dute exekuzioek, eta Irani, Saudi Arabiari eta Iraki «dagokie» hori gehienbat, Amnesty Internationalen arabera. Zenbait agintarik «errepresioa ezartzeko» tresna gisa erabiltzen dutela salatu du.

Esklabotza Euskal Herrian: iragan isildua
Euskal Herriko ekonomia ez da inoiz nagusiki esklabista izan, baina, dena den, euskal herritar asko aberastu ziren giza esplotazioari esker. Trafikoa debekatu ostean ere, XIX. mendean, esklaboen salerosketan segitu zuten.

Muga zergen ofentsiba
Donald Trumpek ezarritako muga zergak ditu hizpide 'Berriketan' saioaren atal honek. Tarifa orokorra %10ekoa da, baina herrialde batzuei zerga handiagoak ezarri dizkio, Txinari eta Europako Batasunari, adibidez. Neurri horrek kalteak eragin ditu munduko merkatuetan, eta egoera hori aztertu dugu Irune Lasa BERRIAko Ekonomia Saileko kazetariarekin.

Duela 13.000 urte desagertutako otso baten berriz sorraraztea lortu dute
Colossal Biosciences enpresako ikertzaileek egun bizirik dagoen otso grisaren enbrioietan hamalau gene txertatu dituzte, eta desagertutako Canis dirus otso erraldoiaren ezaugarri fisikoak dituzten hiru otsokume lortu.
NABARMENDUAK

Egunez naziekin, gauez iheslariekin
Saran (Lapurdi), haren hotela hartua zuten naziek. Eta, hala ere, erresistentziarekin kolaboratu zuen Maria Josefa Sansberro 'Maddi' oiartzuarrak, jazarriei muga zeharkatzen lagunduz. Lehenago, 36ko gerrako iheslariei lagundu zien muga pasatzen.
Izarraitz Villaluzek eta Joxe Mari Mitxelenak Sansberroren figura berreskuratu dute hainbat agiri eta lekukotza bildu ostean; Edurne Portela idazleak fikzioaren bidez biribildu du haren soslaia Maddi y las fronteras liburuan.

Isabel Mellen: «Historia ez da fidagarria, antropozentrikoa da eta»
Isabel Mellen eta Virginia Lopez de Maturana historialariek Memoria historikoa genero-ikuspegiarekin gida idatzi dute, xede bat betetzeko asmoz: «Emakumeak kontakizun historikoan txertatzea eta haien bizipenei eta esperientziei balioa ematea».

Batailoi bat amets zapuztu
Duela laurogei urte, erbesteko Eusko Jaurlaritzak batailoi berezi bat sortu zuen indar aliatuekin batera nazien kontra borrokatzeko. Gernika jarri zion izena.
ERABILIENAK
-thumb.jpg)
127 emakume eta 12 ume hil ditu indarkeria matxistak 2003tik
BERRIAren 'Zaurien mapa' webgunean daude ikusgai daude 2003. urtetik gaur egunera arte Euskal Herrian izandako hilketa matxisten datuak eta hilketa horiei buruzko jakingarriak.

Markos Zapiain: «‘Maite zaitut, fonema’, esan zezakeen Txillardegik»

Ikastetxe off baten aldeko ekinaldia abian da
Heziketa digitalean aditu Julen Linazasorok ikastetxe off baten aldeko ekinaldiaz idatzi du iritzi artikulu honetan. Mugimendu horren helburua da irakaskuntzan gailu digitalen erabilera mugatzea eta atzeratzea.

Lehen aldiz Europako Batasunean, argindar gehiago sortu da eguzkiarekin ikatzarekin baino

Arabiar jatorriko euskarazko hitzen lilura
Arabismoak ez dira falta euskaran. Egunerokoan arabiar jatorriko hainbat hitz erabiltzen ditugu: alkate, azoka, izara... Koldo Mitxelenak iradoki zuen bazirela euskarak zuzenean hartutako maileguak.

Puzkerrak: lagun isilak (edo ez)
INFOGRAFIAK
IKUSI GUZTIAK
Glaziarren galera, bizkortzen ari den kalte atzeraezina
Munduko eskualde glaziar guztien izotz masa apaldu egin zen 2023an. Glaziarrena ez ezik, munduko elur eta permafrostDenbora luzean izozturik egon den lurzorua. bolumena ere txikitzen ari da.
Hain zuzen, glaziarren galera izan du hizpide klima eta natura krisiari buruzko Kinka saioak. Ibai Rico EHUko glaziologo eta geografoak azaldu ditu fenomenoaren gako eta inpaktu nagusiak [7. minututik aurrera].
-cabecera.jpg)
Pasaiako portutik dator notizia
Itsas portuetan funtzionatzeko modu jakin bat izaten dute, eta bete beharreko hamaika arau. Atoiontziak, itsasargiak, eta ababorra eta istriborra erabiltzen dituzte erreferentzia gisa, besteak beste.
20 portu baino gehiago daude Euskal Herrian, hiru motatakoak: arrantza portuak, kirol kaiak eta merkataritza portuak.

Itsasoaren azpian geratzeko arriskua
Klima krisiak itsas mailaren igoera azkartu du, eta Ozeano Pazifikoko uharte txikiak arriskuan jarri ditu. Bi segundoan behin klima hondamendiek lekualdaketa bat eragiten dute. Tuvalu da arrisku gehien duten irletako bat, eta gaur egun, mareak gora egiten duenean, herrialdearen %40 ur azpian gelditzen da.
BIDEOAK
IKUSI GUZTIAK
36ko gerraren kontakizun xeheagoa
Gatazkaren ia hirurehun bideo sarean eskuragarri ipini dituzte Kaliforniako Unibertsitateak eta The Packard Humanities Institute-k. Irudietako batzuk aurretik argitaratu gabeak dira. Euskal Herriko hiriak agertzen dira, 36ko gerraren testuinguruan.

36ko gerra komikietan eta emakumeen ikuspuntutik
Emakumeen testigantzak oinarri hartuta, 1936ko gerrari eskainitako komiki sorta zabal bat abiatu du Bizkai marrazkilariak. Herriz herri kokatuko ditu kontakizunak, eta Bilbon amaitu asmo du proiektua. Oraingoz, lehen lana eman du argitara: Elgeta.

Sunita Camblong: «Desberdintzen ditut entzuten ditudan kantuak eta kantatzen ditudanak»
Euskal kantuen a cappella bertsioak zabaltzen ditu sare sozialetan Sunita Camblongek (Angelu, Lapurdi, 2006). Iazko irailean, Txikia kantuaren bertsio baten bideo bat jarri, eta ezusteko arrakasta lortu zuen.